Re: Gjuhë & letra shqipe

Nikolaos 17.10.11 21:33

dimitrov xhunga shkruajti:
MEGJITHATE TE DISH SE NUK MUND TE MOHESH FORMEN "ZEU"="ZERI" SEPSE FJALA ''ZEU''OSE ZANI=ZERI NE TOSKERISHT JANE FORMA TE NDRYSHME TE SE NJEJTES FJALE QE BURIMIN E KANE NGA GEGENISHTJA ME NENDIALEKTET E SAJ.SHIHE ME KUJDES FJALEN E SHUMEPERDORUR "FEMIU" NGA RRETHEQARK KOSOVES E NAQEDONISE E PASTAJ FLASIM PER GABIME.

Tani une nuk e di se per cfare studion por une e kam mbaruar te larten per linguistike (gjuhesi) dhe per gjuhe te huaja dhe i kam pare mire ngjashmerite dhe jam pothuajse specialist i kesaj fushe. Edhe nese do te ishte ashtu si thoni ju, ç'lidhje ka fjala 'zë' me Zeusin? Aspak lidhje!
Dhe se dyti Ilira qe thua zanafilla thote: "e para ishte fjala..." kjo s'me bind aspak. Ne c'kuptim ishte fjala e para? Per mendimin tim e para ishte materia jo fjala.

Dimitrov Xhunga 17.10.11 21:51

Nikolaos shkruajti:Tani une nuk e di se per cfare studion por une e kam mbaruar te larten per linguistike (gjuhesi) dhe per gjuhe te huaja dhe i kam pare mire ngjashmerite dhe jam pothuajse specialist i kesaj fushe. Edhe nese do te ishte ashtu si thoni ju, ç'lidhje ka fjala 'zë' me Zeusin? Aspak lidhje!
Dhe se dyti Ilira qe thua zanafilla thote: "e para ishte fjala..." kjo s'me bind aspak. Ne c'kuptim ishte fjala e para? Per mendimin tim e para ishte materia jo fjala.

Lexo me kujdes "Nikolaos",sepse une nuk jam as gjuhetar dhe as specialist i kesaj fushe,por thjesht kam nje arsimim te lartesuar qe nuk kam per ta mbaruar dot kurre.Por meqe ke durimin te vazhdosh po te them se etimologjia eshte shkence e fushes se studimeve qe ti paske mbaruar.Kjo shkence te con ne zberthimin dhe origjinen e fjales dhe pak me tutje vete fjala "ZEUS" nga etimologet eshte perqasur vetem nepermjet fjales shqipe dhe aspak greqishtes me te cilen kane spekulluar deri me dje gjuhetare e historiane e se fundi fjala shqipe qe ka qasje me fjalen "ZEUS" eshte vete fjala "ZEU".
Dhe per ta mbyllur sepse ketu ka vens per me shume debat "E para ishte fjala"ben fjale per marrdheniet ndershoqerore.Kurse per ekzistencen patjeter qe e para eshte materia.

Nikolaos 17.10.11 22:15

Ok Dimitrov, ne per gjuhen po flasin, s'kemi dale jashte teme. Zeus nuk eshte vetem shqip por i perket edhe Greqise. Shqipetaret dhe greket kane te njejten prejardhje. Por etimologet nuk mendoj se e kan shkruar prejardhjen e fjaleve pa gabime. Fjale jane ato dhe mund te kene disa variante. Varianti me i besueshem i prejardhjes se fjales Zot eshte ajo qe te thashe me lart.
Kam lexuar diku qe shqipetaret emrit "Aleksander" i kane dhene kuptimin shqip "A Leka ne ander' (eshte Leka ne enderr) gje qe s'eshte e vertete. Ky eshte nje emer me prejardhje greke qe ka kuptimin Aleks+ Andros (mbrojtesi i burrave). Andro ne greqisht do te thote burre (njeri). Pra shume gjera dhe fjale shqipetaret i bejne te vetat.

dante 18.10.11 0:51

Behuni pak me nacionalista, dhe per tema jo krejtesisht apsolute mundohuni ti jepni te drejte Shqipnis, shqipes e shqiptarve ne pergjithsi, meqe pash disa ngjyrime tjera ne komentet e fundit, edhe pse nuk i kam lexu tana.
Nuk do te thote asgje emri Aleksander dhe shpjegimi qe i jep secila gjuhe apo kulture. Merr emrin Andi. Ne anglisht duke u bazuar ne etimologjine e emrit ne marrim kuptimin e dikujt ne vazhdimsim, pra perfaqeson vazhdimsine e familjes, pergjithesisht djemt e pare qe lindin ne nje familje te MB emertoheshin Andrew ose Andy qe eshte shkurtimi i tij. Ne shipen tone ky emer ka nje tjeter etimologji, qe do te thote ere mali ( dicka e ngjashme ) apo emrin Arnold qe ne shqip do te thote sundues i shqiponjave por sma merr mendja se aktori i famshem Hollivudian dhe tani nje nga guvernatoret me popullore te USA u emertua me ate emer per kete fakt. Emrat e pervecem jane tjeter gje, por sduhet te harrojme qe Shqipnia permban ne vedi nji miks fjalsh ashtu si edhe zakonesh, duke iu referuar edhe fenomeneve e ngjarjeve historike, por pa asnje lidhje ne themel me Sllavishten apo greqishten, por si nje gjuhe origjinale indoeuropiane

Dimitrov Xhunga 18.10.11 8:33

Nikolaos shkruajti:Ok Dimitrov, ne per gjuhen po flasin, s'kemi dale jashte teme. Zeus nuk eshte vetem shqip por i perket edhe Greqise. Shqipetaret dhe greket kane te njejten prejardhje. Por etimologet nuk mendoj se e kan shkruar prejardhjen e fjaleve pa gabime. Fjale jane ato dhe mund te kene disa variante. Varianti me i besueshem i prejardhjes se fjales Zot eshte ajo qe te thashe me lart.
Kam lexuar diku qe shqipetaret emrit "Aleksander" i kane dhene kuptimin shqip "A Leka ne ander' (eshte Leka ne enderr) gje qe s'eshte e vertete. Ky eshte nje emer me prejardhje greke qe ka kuptimin Aleks+ Andros (mbrojtesi i burrave). Andro ne greqisht do te thote burre (njeri). Pra shume gjera dhe fjale shqipetaret i bejne te vetat.

Po e marr postimin tend dhe po e analizoj pjese-pjese.Ti c'eshte e verteta shprehesh i turbullt dhe nuk te mbush mendjen se ke mbaruar per gjuhesi,e,nese ke mbaruar e je specializuar per gjuhesi mjere shqipja c'heq prej teje.
Fjala apo emri ALEKSANDER ne gegenishte zberthehet: A LE SI NE ANDERR qe ne shqipen e sotme do te thote:"Ka lindur si ne enderr" besoj se kete e kupton.E para e punes.E dyta qendron tek lidhja shqip-greqisht.Nuk e mohon njeri kete.Por ama nje gjuhetar i specializuar si puna jote duhet ta vere re qe "GREQISHTJA E VJETER" qe sot nuk flitet fare por rralle e tek nga ndonje akademik zberthehet vetem nepermjet shqipes se vjeter dhe nga ajo shqipe qe flitet ne gegenishte,ndersa greqishtja e sotme e folur dhe e shkruar nuk ka asnje lidhje e nuk spjegon dot greqishten e vjeter,gje qe na ben te mendojme se tezat e hedhura per nje prejardhje te perbashket te shqipes dhe greqishtes qofte si gjuhe qofte si popullata dhe qe pykezohet drejtpersedrejti tek prejardhja e perbashket pellazgjike.
Shqipja dhe greqishtja e vjeter per kohen qe ne po flasim i perkasin nje trungu e nuk mund te merren si te ndare.Edhe ne kohet para 100 vjetesh gati 90% e popullsise qe sot jane nen shtetin grek flisnin arvanitshen nje shqipe teper e ngjashme me gegenishten.A s'me thua thone ndonje gje per ty keto apo... te hutojne ndarjet e bera pas dhe gjate lufterave boterore qe e bene boten lemsh???????

Gon! 18.10.11 9:09

ETHYMOLOGJIA E EMRIT – ZEUS

Emri – Zeus – Zeusi I Biri I Kronit, është emër skip-illir – ashtu sikurse ishte vet dëshira e Tij, para se të ndërronte jetë, që të shëndrrohej në Skipe (Shqipe, shqiponjë) dhe u thirr Zeusi Skipe - ZOISI SKIPE, ZO IS, zë ish, domethënë – Zo /zë / ish – zoni ishte, ishte Zo /Zë is – Ze – Zeu – Zeus – Zeusi, që spjegohet përmes Shqipes së Vjetër.

Vet tingulli – z – i cili në fillim ishte – s – që përcakton tingullin – so – në trajtën e shkurtë të emrit – so – son – soni / zo^ – zo^n – zoni / za^ – za^n – zani / zë – zëu – zëri / - ku kuptimi i tingullit – S – është vet kuptimi i fatit të njeriut edhe në kohën tonë / O – me – S – në mes, që ndanë sferën e fatit në dy pjesë në formë të lakueshme, ashtu sikur edhe është vet forma e shkrolës /shkronjës/ - S – diametralisht në dy diametra harkor, të barabartë, që symbolizojnë dy anët e jetës, dy pjesët e fatit të njeriut, përmes dy ngjyrave – bardh e zi – përcakton fshehtsinë e jetës së njeriut – që synkronizon – të mirën e të ligën dhe barabarësinë e tyre fundamentale, si dy pjesë aqë të afërta – të së njejtës tërësie – ashtu sukurse është edhe vet - jeta e njeriut .

Tingulli – S – so – është forma e lakueshme që nënkupton lëvizjen – gjarpërore, përmes dy harqeve me kahje të kundërta dhe gjatë lëvizjes edhe vet krijimi i tingullit – so / son / soni / zo^ – zoni / zë – zëri – domethënë krijimi i zërit gjatë lëvizjes së trupit. S është edhe syri i gjarpërit, shikimi me syrin e gjarpërit, që shkatërron të ligën dhe mbron njeriun në momentet më fatale të jetës së tij. Syri i gjarpërit – (S) është kuptimi i shpëtimtarit të njeriut, e mu për atë është i njohur edhe Kulti mbi Gjarpërin nga antikuiteti, që në lat. është serpente .

Shqiptarët sipas traditës së lashtë e konsiderojnë gjarpërin në themele të shtëpisë – si roje, Roja e Shtëpisë dhe si mbrojtja e fatit të familjës – kulti hyjnor mbi gjarpërin.

Kështu, vet forma fgurative e tingullit fonetik S reciprokisht është lëvizja harkore gjarpërore e trupit anasjelltas, nga e djathta e në të majtë, e që realisht, e figurativisht kur bëhet lëvizja, nga e djathëta në të majtë – krijohet forma – Z si kahje e kundërt e tingullit S. Lëvizja S – nënkupton skriptin e sonit – kurse Lëvizja – Z nënkupton shkrimin e zonit – shkrimin e zërit – sonskriptin / zonskriptin - sanskriptin – shkrimin e shkrolës – S – sonskrit/ sanskrit – Sanskritja. Duke filluar nga e kundërta e lëvizjes së trupit, nga e djathëta lartë, në harkun e parë, deri në mesin diametral të – rrethit – O – që synkronizon – diellin, synkronizon me kronin, rrjedhën e kohës nga lartë, pra rrjedha e kohës nga dielli – O – SO^ ashtu duke vazhduar në fillin e harkut të dytë të kundërt në të majtë poshtë - formimi i tingullit – S. Mu për këtë edhe disa e mendojnë kuptimin e përcaktimit të vet emrit – illir – hillir – Hillirius – Hillorius - që nënkupton fjalën –i lakueshëm, për përcaktimin e emrit – illir, duke e lidhur vet emrin – illir, me gjarpërin. Mirëpo, ky përcaktim ishte për lëvizjen në yll – si trup qiellor – S – në mes të yllit, i cili krijon – SO – zo^ / za^ / zë / në kuptimin – e krijimit të jetës – soni / zani / zëri – si kuptim i përsosjes së gjallesës pas krijimit të JETËS – pas krijimit të të gjallit – qenies së gjallë – qoftë mbi Tokë, apo edhe në trupat tjerë qiellor (sepse njeriu nuk mund të jetë i vetëm në – Gjithësi – si e vetmja qenie në – Kosmos – Univers.

Ky tingull PIE – S – që më vonë tradicionalisht sipas ndryshimeve të fonetikës historike, u kthye në – Z – ishte edhe si kuptim i krijimit të zërit nga lëvizja e trupit – krijimi i të gjallit të gjallesës. Lëvizja e trupit krijon të gjallit e gjallësës – qenies, kurse gjatë lëvizjes së trupit krijohet – so (theksohet me – O hundore, që në gegënishtën shqipe, tëvona na vie si tingull nazal – A hundore, na krijohet fjala – za^ - za^ni, nga fjala paraardhëse e kësaj që ishte – so* s^o – s^on – s^oni – soni = zoni – zani. Ndërsa në toskërishtën shqipe, na vie ndryshimi fonetik, si shëmangie, apo alterfon i përafërt, tingulli si rrjedhë fonetike – Ë – e pa zë, apo e pazëshme, e cila krijon fjalën – zë / zëri në shqipen e sotme.

Vet shkrola /shkronja/ - S – si kuptim i lëvizjes së trupit në natyrë, kur formohet gjallëria e trupit – jeta e gjallësës – e cila jetë është krijuar nga – O – që në fakt ky tingull symbolizon – diellin – si krijues të të gjallit mbi Tokë (e trupa tjerë qiellorë), Dielli si krijues i gjallesës – që bii – bima dhe që Lee /lindet/ zoo – kafsha / zoon / zo^ on – zo^ oni = zoni i onit – zoni i gjallesës në onin e të amës/ ëmës = ZOONI e cila fjalë është krejtësisht shqipe - illire dhe tropi - antropi – trupi – njeriu.

Jo rastësisht janë formuar edhe këta dy tinguj – SO – të cilët përcaktojnë nomet – emërtimet e mëvonshme shqipe-illire (skipe illire) - / son/ soni / zo – z^o / zoni / z^a / z^ani / zë / zëri / * - por, kuptimi i këtyre dy tingujve – so – nënkuptohet si kuptim i Trefishtë – LËVIZJA – KRIJIMI I SONIT / ZONIT / ZANIT / ZËRIT, gjatë lëvizjes së trupit, respektivisht gjatë lëvizjes së airit përmes organit të frymëmarrjes në trajtën e shkurtë – SO – dhe Krijuesi i jetës së të gjallit, Krijuesi i Gjallesës – Krijuesi i Jetës – Dielli – O – që krijon Lëvizjen. Ky është njëherit edhe një qarkullim fundamental ekzistues – S + O = Lëvizja, e cila nënkuptohet si lëvizje e Ajrit, si fill i të gjallit – jetës, për të ardhë fuqia e Lëvizjes – anasjelltas.

Ky kuptim i Trefishtë i këtyre Dy tingujve që nënkuptohet si Treshi i Krijimit – Univers – Krijimi i Unit – Unë Krijuesi – Unë Versi – Universi (versi=versa=vjersha) si symbolizim i Krijimit nga Krijuesi – synkronizohet me rrjedhën kohore si kuptim filozofiko-gjenetik, që praktikisht, për tu krijuar – soni / zoni / zani / zëri – fillohet me lëvizje deri tek këthiza / kthiza / deri tek kthimi dhe në momentin e kthimit të lëvizjes krijohet – SO – zo^ / za^ / zë – pra, krijohet prej kuptimit të zërit – zëri si kuptim i Lëvizjes – kuptimi i të gjallit përmes zërit të tij.

Fjala e hershme skipe-illire – SO^ - si trajtë e shkurtë e emrit – SOI – duke na rrjedhë si kuptim për sojin, rodin, genin trashigues – me pjesën e dytë të emrit, që në rastin konkret është – folje skipe-illire, si trajtë e shkurtë – IS – e cila ka kuptimin e foljes ndihmtare shqipe – me kenë / me qenë - gege dhe – për të qenë – toske shqipe – na del bashkimi ndërfoljor si sufiks i nomit – emrit – SOI – me trajtën e shkurtë foljore – IS – SO + IS = SOIS – në kuptimin – zë ish /ishte zë – SOISI – soni is - / soni iste/ ishte/ - si forma më e hershme skipe, e cila i paraprinë formës së mëvonshe – zo+is = zois / Zoisi – Zeusi.

SONI THOT SKIP

Fjala skipe – SOIS – SOISI – soni is – zoni is – SONI - SONY është krijimi universal i cili THOT / thotë – thotë diçka me zë universal, si kuptim i fillit të krijimit të diçkafes apo të frymorit, i cili duhet të bëjë diçka dhe ai kuptim para përbërjes kuptimore fonetiko-morfologjike të vet fjalës – Sois / Soisi – Zois / Zoisi – Zeus / Zeusi – ishte Soni / Zoni / Zani / Zëri – që THOT (Ë), prej të cilit u formua personifikimi i Hermesit të Madhësisë së Trefisht – Thoti Skipe.

Thotit i tha – soni / zoni – të shkruhet shkrola dhe krijoi hieroglifet e Para të gjuhës së Parë të njeriut, të cilat hieroglife mbetën si forma të formimit të abeceve / alfabeteve të gjuhëve të para të Njeriut.

Nga këto dy forma të kësaj fjale të hershme skipe – son –i, zon –i – sony i.e. – u formuan fjalët thelbësore të dy gjuhëve botërore të sotme – son – biri, djali dhe – sun - dielli– në anglishte dhe – zon – biri, djali e - zone – dielli në gjermanishte, në të dyja gjuhët si kuptim ofrimi me të njejtin burim emërtmi për – djalin dhe diellin, ku të dyjat këto emërtie lidhen me fjalën skipe – soni – zoni / so^ni / zo^ ni – me kuptimin e emrit – zoni/zani/zëri – prej të cilës fjale u formua edhe emri – Zois / Zoisi – Zeus / Zeusi.

Fjala skipe – Zois – formoi kuptimin e emërtimit – ZOI – ZOT si kuptim i emrit të besimit të shqiptarëve /besimi skipetar/ Zoti – Krijuesi i Gjithësisë, në kuptimin më të madh – Zoti – Krijuesi i Universit – ZOISI me emrin e sotëm shqip – ZOT – ZOTI!

Është gjithashtu edhe emërtimi shqip – zog-u, si emërtim i përgjithshëm për shpendët, shpëzet – zog-u / zogjët – si emrim i cili lidhet me kuptimin e zonit/ zanit / zërit (pasiqë tash na dalin tri forma të emërtimeve, përveçse në dy dialektet e sotme, - zani – gege dhe – zëri – toske). Diftongu – zo – është më i hershmi si emërtim në Gegënishten e lashtë, i cili mendoj të jetë emërtim edhe – PIE, që mbeti edhe emërtimi për fuqinë mbinatyrore – Zoti – tek shqiptarët.

Zoni – Zoti – na linden nga i njejti kuptim e Zoisi / Zeusi / lidhet poashtu me emrin - Skipja zogu i qiellit, si formë e mbretërisë qiellore. Skipja / Shqipja zogu më i adhuruar i njerëzimit si synkronizim për guximin e njeriut, që sot është në symbolet kombëtare edhe mbi symbolet kombëtare.

Tingulli, fillesa - S – krijoi fillin e emrit – Skip / Skipe, ku secili nga këta katër tinguj – SKIP – e ka kuptimin filozofik të njeriut, rrjedhës së kohës, ecjes, ecurisë – punës si formuese e njeriut – Qenia Njerëzore, për kuptimin e së cilës unë mendoj se duhet të jetë ardhë sipas kuptimit të origjinës fonetike, ku secili tingull, nuk është vetëm si tingull rasti i emrit, ashtu sikundër nuk u emruan shqiptarët rastësisht me emrin e Skipes – Shqipes, por kishin edhe logjikisht kanë diçka të përbashkët me shqiponjën, si dhunëtia e natyrës. Pra emri skip nuk është rastësia e emërtimit të rastësishëm por si kuptim i paramenduar logjikisht, i menduar e gjykuar mirë, që çdo shkrolë të emrit, përmbanë në vetvete nga një kuptim të veçantë emërtimi :

S = Fati në Lëvizje, dy pjesët e Fatit, si pjesë jete, ekzistenca e njeriut në përflakje

K = ecja, ecuria e Fatit, rrjedhës kohore, kalimi i jetës si synkronizim i kohës

I = Njeriu, qëndresa e tij vertikale mbi tokë, ngjashmëri me Krijuesin e tij

P = Puna veprimi i njeriut për tu formuar si Njeri përmes mendjes së tij - intelektit

Pra, ishte kjo dëshira e Zeusit – Zoisit – për tu shndërruar në Skipe / Shqipe – pasi Ai e dinte shumë mire rrjedhën e kuptimit të vet emrit të tij, për të mbetur I Përjetshëm edhe pasi ndërroi jetë si njeri, që sot njihet si myth – Mythi mbi Zoisin / Zeusin, si Perëndia I të Gjithë Perëndive të antikuitetit.

Zoisi / Zeusi edhepse ishte njeri – ku dihet sot viti I lindjes e vdekjës së tij, përsëri kemi shumë spjegime mythologjike, tek popujt indo-europian që nga antikuiteti e deri vonë. Më duket se më së drejti I thonë në gjermanishte – Zois (Zeus, ku difongu I mesit të fjalës – eu – në gjermanishte është – oi, oj – Zois / Zojs) e edhe në ato gjuhë i.e. ku diftongu fillesë – Zo – I prinë emrit në fjalë.

MYTHI MBI ZOISIN - ZEUSIN

Emërtimi I fjalës – Zeus – Zois, e që ky nom – Zois duhet të jetë PIE (para-indoeuropian) pësoi ndryshimin fonetik gjatë periudhave historike, por në cilëndo formë spjegimi – Zo^ - Ze^ - përsëri na del kuptimi I zërit, që pas lëvizjes difton – zërin metamorfik të ekzistencës – nga ai zëri I parë krijues.

Fjala – Zeus-I - e fjala– Zois-I edhepse me të njejtin kuptim për zërin, duhet të prijë si paraardhëse e vërtetë , fjala më e lashtë – Zois-I – si fjalë jovetëm paragreke e PIE. Rrënja e fjalës – Zois në Shqipen e Vjetër flitet me togfjalësha e fjalë të përbëra edhe sot tek shqiptarët ballkanik, sikur e kemi në shprehjet shumë të shpeshta: zo ku je, që hupe (humbe)…/ zo ku të kam…/ mo zo^ / mozomakeq / mosozo me ndejtë këtu…/ zo çka të bana / zo ku shkove / A ma mire me thane: mozomakeq a mozomamirë? / bane zo hajr / bane zo andërr / bane zo zhgandërr…

Këtë shprehje me trajtën e shkurtë të emrit – zo – nga fjala – zot – e hasim edhe nëpër letërsinë popullore shqiptare, si në poezi ashtu edhe në prozë popullore, në epikë, lirikë, epiko-lirikë – në tregime, legjenda, mythe etj.

Në këngët kreshnike shqiptare trajtën e shkurtë – zo – e kemi në vargjet: Zo ku m’je Tanusha e Kotorreve / Zo çka ka dielli që ashtë ndalë / etj.

Trajta e shkurtë e fjalës zo^ në shqip është jehona e zërit – zoni I madh I natyrës Zoni I Zotit – që shprehet përmes bubullimës, krisma e rrufesë, gjëmimi I motit, gjëmimi I tokës në dridhje, termete etj. Është zëri tej zërave, krisma tej krimave, oshëtima tej ushtimave, fuqia mbi fuqitë natyrore – të cilës I lutet njeriu në momente shpëtimi…

Kemi shprehje popullore shqiptare në trajta të ndryshme të shqipes së vjetër, kur plakat u thonë fëmijve kur qajnë apo e prishin qetësinë: Mo zus! Zus! Shuj, shukatu, mos ban za^ ku përsëri lidhet me kuptimin e zërit dhe na del pikërsht fjala e shkurt – zus, që lidhet pikërisht edhe me vet mythin mbi emrimin e Zoisit/Zeusit nga e ama e tij.

Mythi mbi Zeusin thotë se Kroni – I ati, kishte parë një ëndërr të trishtueshme, kur muzat I thonë ëndërr, se gruaja e tij është shtatzanë (me zanin në shtat) dhe do të lindi një fëmij I yti - që do të të mposhti ty dhe do ta merr gjithë fronin tënd dhe të perëndive! Dhe ai fëmij yti do të jetë përbindëshi yt!

Kroni u zgjua nga ajo ëndërr e frikshme – thirri të shoqen Gea dhe ia tregoi ëndrrën e tmerrshme dhe e urdhëroi mos ta lindi atë fëmij!

E shoqja Gea e mbajti fshehur shtatzaninë – atë zanin e shtatit të saj. Kur erdhi dita e lindjes së foshnjes, Gea e lindi fshehurazi larg burrit të saj Kronit. Posa u lind foshnja, filloi të qajë dhe ajo iu drejtua foshnjes, me fjalët: mo zo, mo zois - mo zus – mos zus - nga frika se do ta mbyste Kroni, dhe ashtu I mbeti emri foshnjes – Zois / Zeus.

Zoisi / Zeusi u rrit larg të Atit – Kronit dhe u bë me një dhunëti natyrore të jashtzakonshme – iu bashkua popullit e perëndive tjerë dhe I shpalli luftë të Atit, duke ia marrë fronin mbretëror të Perëndive të Olympit illirian pellgas, prej nga Maja e Olympit hyjnor drejtoi fronin e Perëndive mbi tokë, nën tokë dhe në ujë – Perëndia I Perëndive – Zoti I zotërave të antikuitetit.

Në shqipën e vjetër kemi shprehjet e lashta, që lidhen direkt me emrin – Zois/Zeus sikur janë: Zoisi të rrittë! / Të ndihmoftë Zoisi o bir! / Të ruejtt Zoisi! Ta dhashtë Zoisi të mbarën! (për uratat a urimet), kurse në shprehjet: T’vraftë Zoisi! Zoisin e paç gazep! Zoisi të ardhtë hakesh! (për mallkimet) si shprehje e ndjenjave të dëshprimit.

Emërtimi I fjalës – Zois / Zeus në të dyjat këto nome, spjegohet vetëm përmes Shqipes që, nuk mundet asnjë gjuhë tketër i.e dhe PIE ta spjegojë ethymologjinë e emrit - ashtu që

edhe nuk ka sesi të mos ishte edhe vet - Zoti Shqiptar – Zoti Pellgas - Zoti Skipe!

Gon! 18.10.11 9:26

Leka i Madh

Kuptimi i emrit - ALEKSANDËR

Emri i Aleksandrit të Madh ka padyshim disa veçori që duhen vu re. Ky emër nuk është përdorë nga helenët para kohës së Aleksandrit që do të thotë se ata e morën këtë emër nga ilirët. Tre personat e parë që kanë përdorë këtë emër janë, Paridi - princ i Trojës, Aleksandri i Epirit, dhe i treti Aleksandri i Madh.

Asnjëri nga këta nuk ishte helen, kështuqë së paku emri e ka zanafillën tek dardanët. Dhe së treti, Paridi dhe Aleksandri i Madh, sipas të dhënave para se të lindnin, nënat e tyre kishin parë ëndërra që profetizonin ardhmërinë e këtyre dy heronjve, dhe pjesa e dytë e emrit ngjan më së shumti me "ándërr". Ky është një emër që ia "dhuruam" gjithë botës, se edhe sot përdoret si nga bota e krishtene edhe ajo islame me modifikime të ndryshme. Për zbërthimin e kuptimit të emrit - Aleksandër, ka disa varianta, të cilat të përbashkët kanë emrin – Andërr. Fare e lehtë, po e shqyrtojmë emrin e tij, i cili vjen nga pellazgjishtja e Homerit.

Tek Iliada, Homeri thotë se mbreti Priam (Prij + jam, Jam ai që prij) kishte një vajzë me emrin Kasandra, e cila parashikonte të ardhmen dhe kur do të lindte djali, e ëma pa një ëndërr, në të cilën vajza parashikoi që ai do të shkatërronte gjithë botën n luftërat. Dhe meqë kjo ishte një ëndërr e keqe, djalit ia vunë emrin Aleksandër. Pra, Aleksandër - a lig andër, është ëndërr e ligë, e keqe.

Pra, emri i tij jep më qartë që ai vinte jo vetëm nga familje me prejardhje pellazge (paraardhësit e Ilirëve), por edhe që emri i tij shqipërohet vetëm me Shqipen e sotme dhe me asnjë gjuhë tjetër në botë, pavarësisht varianteve të ndryshme dhe pavarësisht se s’dihet se cila prej tyre është e saktë. Etimologjikisht emri Aleksandër rrjedh nga gjuha shqipe që do të thotë: Leka a në andër, ose më ndryshe: Leka është në ëndërr, për shkak se ai kishte ëndërr pushtimin e botës. Lekë është baza e emrit Aleksandër, ndërsa Aleksandër është mbiemër i formuar nga një tog fjalësh shqipe.

Më vonë, emri Aleksandër është greqizuar. Por, kurrsesi nuk i është humbur kuptimi që ka në gjuhën shqipe. Vlen të përmendet se në disa fshatra arbëreshe akoma ekziston toponimi Leksandër që i përgjigjet mjaft mirë etimologjisë që përshkruam më sipër. Një tjetër supozim për etimologjinë e emrit Aleksandër është: A le si në andërr për shkak se nëna e tij, Myrtali (Olimbia)) shpeshherë kishte parë në ëndërr se do të sillte në këtë botë një djalë që do ta ndryshonte epokën.

Sipas disa studiuesve të huaj Aleksandri i Madh quhej Meriamun Aleksandri, këtë mendim studiuesit e mbështesin në një mbishkrim që është gjetur në Egjypt, ku thuhej në një citim “Meryamun setepenra Aleksandros” (Meriamuni i mbiquajtur Aleksandër). Kjo është një dëshmi që tregon se emri Aleksandër është i mëvonshëm. Ose më mirë të themi që është llagap. Shpesh herë duhet të na punojë logjika e thjeshtë për të mësuar shumë të fshehta të njerëzve në kohën antike.

Emri i pagëzimit të Aleksandrit ishte Meriamun, një emër që zbërthehet në gjuhën shqipe të dialektit gegë: MER-JAM-UN. Sot, e gjithë popullsia shqiptare e Maqedonisë Veri-Perëndimore thonë: MER JAM UN, që në gjuhës standarde është: MIRË JAM UNË. 1. Po ta ndajmë emrin ALEKSANDËR në tre pjesë do të lexojmë tre fjalë, A-LEKS-ANDËR, që do të thotë: A është fjala e sotme shqipe ËSHTË, LEKS është emri LEK dhe ANDRA është një fjalë e vjetër pellazgje që e përdorin grekët sot, dhe do të thotë BURRË. Pra, emrin ALEKSANDËR do të thotë: LEKA ËSHTË BURRË.

Dhe me të vërtetë Leka ishte burrë i madh që mbeti në historinë e botës. Sot shqiptarët emrin Aleksandër e kanë në disa variante si: ALEKS, SANDËR, LEKSANDËR, LEKË = ALEKSANDËR. Shqiptarët që njihen ne Itali me emrin Arbëreshë dhe në Greqi me emrin Arvanitas në vend të emrit Aleksandër ata përdorin Leksandër. Duhet të dimë që në kohët e lashta njerëzit shpeshherë e humbnin emrin e pagëzimit dhe thirreshin me llagapet e tyre. Më vonë llagapet u bënë mbiemrat e familjeve. 2. Një variant tjetër mund të jetë për zbërthimin e emrit Aleksandër dhe A-LEKS-ANDËR. Mundet që fjala ANDËR të ketë kuptimin e fjalës ËNDËRR.

Pra, LEKA ËSHTË NË ËNDËRR. Ka mundësi që ketë Llagap ta ketë marrë nga gjeneralët e tij kur Aleksandri deklaronte që do të pushtonte të tërë botën. Dhe ata ndoshta mërmëritni se LEKA ËSHTË NË ËNDËRR. Sot në Greqi ndodhet një ishull me emrin ANDRA. Gjatë një studimi të bërë në vitin 2001 për këtë ishull është zbuluar se ky ishull banohej që në shekullin e XII nga Shqiptarët. Edhe sot ishulli Andra (ËNDRRA) banohet nga 90% e popullsisë që flet në familje gjuhën shqipe, pra nga shqiptarë që njihen me emrin ARVANITË.

Ishulli ANDRA ka 27 fshatra shqipfolës, toponime, dhe mbiemrat e familjeve janë të kuptimit të gjuhës shqipe. Ndoshta Llagapi ALEKSANDËR mundet të rrjedhi nga fjalët A + LEKA + ANDËR (A=Asht, pra: ASHT LEKA (NË) ANDËR(R). 3. Varianti i tretë i emrit Aleksandër ndoshta mund të zbërthehet në këtë formë: A = Asht, LE = Lind, KS = Si, ANDER = Andër, që ka kuptimin: Asht Le Si Andër(gëgërisht) dhe Është Lindur Si Ëndërr (toskërisht), do thotë se, Meriamuni është i bukur si ëndërr, a le si andër e bukur, është lindur si një ëndërr e bukur. Kështu tri variantet e kuptimit të emrit ALEKSANDËR na japin tre emra kuptimplotë: 1. A LEKA BURRË (ANDRO)=LEKA ËSHTË BURRË, 2. A LEKA NË ANDER=LEKA ËSHTË NË ËNDËRR dhe 3. A LE (K)SI ANDER=ËSHTË LINDUR SI ËNDËRR. Cili nga këto tri variante është i vërteti? Apo ekzistojnë dhe variante tjera? Askush nuk mundet të thotë me siguri të plotë, por që emri Aleksandër është me përmbajtje pellazgo-ilire dhe si rrjedhim i kësaj është emër shqiptar, këtë askush nuk mundet ta mohojë, as të huajtë, dhe as shqiptarët e luhatshëm e mendjelehtë.

Gon! 18.10.11 9:38

Nikolas, a duhet të ngrenë historianët zërin që të bëhet një statujë si shenjë nderimi për "Aleksanrin" Lekën e Madh pasi që ata pretendojnë se ai ishte me gjak shqiptari, ose/dhe të marr emrin e tij ndonjë shkollë apo institucion apo rrugë...? :).

ILIRA 18.10.11 13:21

pershendetje

po postoj quatrenin 91 ne centurionin e V te Nostradamus i cili me shume se nje here permend albanet dhe Shqiperine???!!!!
Edhe dijetari francez Robert d'Angely ne vepren e tij te shumevellimshme per pellazget dhe shqiptaret e citon disa here dhe Nostradamin, sidomos per apelacionin, qe i quan albanet (shqiptaret), si popull misterioz, por gjithnje te klasit te pare

(Ne sheshin qe eshte parajse per cdo grabitqar
Ku kemba e cdo trimi nuk shkel dot,
Do te sulmojne befas me kaloresi te lehte
Shqiptaret, Marsi, Luani, Saturni dhe Ujori(.

Estilen 18.10.11 13:33

ILIRA shkruajti:pershendetje

po postoj quatrenin 91 ne centurionin e V te Nostradamus i cili me shume se nje here permend albanet dhe Shqiperine???!!!!
Edhe dijetari francez Robert d'Angely ne vepren e tij te shumevellimshme per pellazget dhe shqiptaret e citon disa here dhe Nostradamin, sidomos per apelacionin, qe i quan albanet (shqiptaret), si popull misterioz, por gjithnje te klasit te pare

(Ne sheshin qe eshte parajse per cdo grabitqar
Ku kemba e cdo trimi nuk shkel dot,
Do te sulmojne befas me kaloresi te lehte
Shqiptaret, Marsi, Luani, Saturni dhe Ujori(.

Nje postim qe me pelqeu pa mase !!!!

ILIRA 18.10.11 13:43

Estilen per te qene e vertete deri ne fund : ne nje forum tjeter ky eshte perfundimi ne te cilin kam mbetur, mbasi shfleton postimet dhe temat te renditura sipas nje "plani" te caktuar.

Nikolaos 18.10.11 14:13

O Goni mos u mundo kot te na tregosh ato materiale te kopjuara per Aleksandrin se i kam lexuar disa here. Nuk eshte aspak e vertete se emri Aleksander ka ate kuptim vetem se paska pare ajo enderr. Endrra e saj qenka shkruar ne histori, cfare jane keto perralla ore. Alekksandri i Madh ishte Aleksandri i trete i Maqedonise, nuk ishte i pari qe te nderronte emer. Ta shjegova se wikipedia qe mbahet si me e besueshmja nuk jep ate variant qe thua ti por shqipetaret i bejne te gjithe per vete gjerat ndersa ata s'kane pasur nje gjuhe te shkruar. Wikipedia e pershkruan keshtu emrin Aleksander: Etymologically, the name is derived from the Greek "Αλέξανδρος" (Aléxandros), meaning "defending men" [1] or "protector of men", a compound of the verb "ἀλέξω" (alexō), "to ward off, to avert, to defend"[2] and the noun "ἀνδρός" (andros), genitive of "ἀνήρ" (anēr), "man".[3] It is an example of the widespread motif of Greek (or Indo-European more generally) names expressing "battle-prowess", in this case the ability to withstand or push back an enemy battle line.. Pra ky emer ka kuptimin "mbrojtesi i njerezve". ja ku e ke linkun: http://en.wikipedia.org/wiki/Alexander

dhe sa per emrin e Zotit ka kete prejardhje siç e thashe dhe me siper:
Fjala Zot ka kuptimin e Zeusit, per dy arsye.
1) Se pari kjo fjale ka pesuar ndryshime sipas periudhave, pra duket qarte ngjashmeria e tyre si fjale: Zeus = Zeut = Zot. Pra siç e dime Zeusi ishte mbreti i perendive ne mitologjine greke, ndersa ne mitologjine romake ai quhej Jupiter., dhe ne astronomi eshte planeti me i madhi i sistemit tone diellor.
2) Sot ne perkthimin nga greqishtja Jupiterit i thone Dias, dhe ne greqishten e vjeter ai quhej Dios, tamam ashtu siç eshte ne gjuhen spanjolle sot fjala Zot (ose Dio ne italisht).

Pra me keto dy fakte duket qarte se fjala Zot ka ardhur nga Zeusi i madh, i adhuruar per mijera vite si perendia kryesore.

Gon! 18.10.11 14:29

Sipas teje po dhe sipas këtij shkrimi që keni sjellur këtu. Por pasi keni kopjuar atë shkrim, përse nuk kopjuat të gjith shkrimin i nderuar Nikolas? Apo nuk kuptoni anglishten si duhet? kopja që ti ke sjellur është më e zgjatur dhe thot edhe diç tjetër! Forma e hershme e emrit dëshmohet se është emër femëro rus a-ri-ka-sa-da-ra ( e përkthyer si Alexandra). Tani cilës t'i besojmë?

Niko_ 18.10.11 14:42

ILIRA shkruajti:

(Ne sheshin qe eshte parajse per cdo grabitqar
Ku kemba e cdo trimi nuk shkel dot,
Do te sulmojne befas me kaloresi te lehte
Shqiptaret, Marsi, Luani, Saturni dhe Ujori(.

Nuk ësht ekzaktësisht kështu!

Niko_ 18.10.11 15:00

Nikolaos shkruajti:E keni gabim te dy. Fjala zë ne trajten e shquar ne toskerisht ben zëri dhe ne gegerisht ben zani dhe jo zëu siç thoni ju. Pastaj s'ka lidhje me Zeusin. Fjale te ngjashme ka sa te duash, por duhet edhe kuptimi i ngjashem.

Hipoteza Zëus nuk ka të bëjë me zërin, por me zanafillën. Zë nga fillimi. Toskërisht, Zëus - ai që zë (fillon). Është vetëm një hipotezë e dobët.

ILIRA 18.10.11 15:04

ky eshte ekzakti ;
Quatrain 5.91
At the great market called that of the liars,
Of all Torrente [E. Spain] and the Athenian [Greek] field:
They will be surprised by the light horses,
By the Albanians, Mars, Leo, Saturn in Aquarius.

me lart ishte nje version" i deshifruar"

Niko_ 18.10.11 15:18

Nikolaos shkruajti: Etymologically, the name is derived from the Greek "Αλέξανδρος" (Aléxandros), meaning "defending men" [1] or "protector of men", a compound of the verb "ἀλέξω" (alexō), "to ward off, to avert, to defend"[2] and the noun "ἀνδρός" (andros), genitive of "ἀνήρ" (anēr), "man".. Pra ky emer ka kuptimin "mbrojtesi i njerezve".

1) Aleksandri i madh nuk mund të quhet kurrsesi mbrojtës i njerëzve sepse ai ka therur njerëz pa hesap dhe sepse ishte edhe vetë njeri dhe jo ndonjë qënie tjetër që paska mbrojtur njerëzit nga ndonjë rrezik i mundshëm.
2) Po, është e vërtetë që varjanti Αλέξανδρος i greqishtes është më i besueshmi deri tani, por që do të thotë se është njeri (burrë) i mbrojtur, ("i blinduar") i pathyeshëm, i papërshkueshëm nga armët e armiqve të tij dhe jo një qënie që mbron njerëzit.

Niko_ 18.10.11 15:44

Nikolaos shkruajti: dhe sa per emrin e Zotit ka kete prejardhje siç e thashe dhe me siper:
Fjala Zot ka kuptimin e Zeusit, per dy arsye.
1) Se pari kjo fjale ka pesuar ndryshime sipas periudhave, pra duket qarte ngjashmeria e tyre si fjale: Zeus = Zeut = Zot. Pra siç e dime Zeusi ishte mbreti i perendive ne mitologjine greke, ndersa ne mitologjine romake ai quhej Jupiter., dhe ne astronomi eshte planeti me i madhi i sistemit tone diellor.
2) Sot ne perkthimin nga greqishtja Jupiterit i thone Dias, dhe ne greqishten e vjeter ai quhej Dios, tamam ashtu siç eshte ne gjuhen spanjolle sot fjala Zot (ose Dio ne italisht).

Janë të shumtë skeptikët që besojnë dhe mendojnë se zotat e Olimpit ishin qënie që erdhën nga universi dhe prandaj disa planete dhe yllësi morën emrat e tyre (nuk dihet se si erdhën, nëse ishte rastësi, apo ndonjë misjon i posaçëm). Mitologjia na tregon shumë mirë historinë e Zeusit dhe me simbole na tregon për të. Thotë se ai ushqye
nga briri i djathtë i dhisë Amalthia dhe për mendimin tim prandaj mori emrin Δίας=DHIAS (ai që u ushqye nga dhia). Këtë gjë sot e spjegon vetëm gjuha shqipe.
Fjala Δίας=DHIAS në greqishte përdoret kur tregojmë Zeusin, pra Ο Δίας = Zeusi, ndërsa fjala Διος - DHIOS, ose "του Διός"= e Zeusit. Pra është vetëm lakimi i emrit dhe jo diçka tjetër.

Niko_ 18.10.11 16:17

ILIRA shkruajti:ky eshte ekzakti ;
Quatrain 5.91
At the great market called that of the liars,
Of all Torrente [E. Spain] and the Athenian [Greek] field:
They will be surprised by the light horses,
By the Albanians, Mars, Leo, Saturn in Aquarius.

me lart ishte nje version" i deshifruar"

ANGLISHT

XCI.
At the market that they call that of liars,
Of the entire Torrent and field of Athens:
They will be surprised by the light horses,
By those of Alba when Mars is in Leo and Saturn in Aquarius

FRENGJISHT

XCI
Au grand marché qu'on dict des mensongiers,
Du tout Torrent & champ Athenien:
Seront surprins par les cheuaux legiers,
Par Albanois Mars, Leo, Sat. vn versien.

në linkun e mëposhtëm mund të lexosh të gjitha strofat e librit "the centuries of Nostradamus"
http://salqvist.uw.hu/Nostradamus%20-%20The%20centuries.pdf

Mendoj se për të kuptuar mirë strofat e Nostradamit duhet të jesh njohës i mirë i yllësive dhe i vendosjes së tyre. Për këtë gjë mund të na ndihmojë Nikolaos.

Nikolaos 18.10.11 17:35

Niko_ shkruajti:
1) Aleksandri i madh nuk mund të quhet kurrsesi mbrojtës i njerëzve sepse ai ka therur njerëz pa hesap dhe sepse ishte edhe vetë njeri dhe jo ndonjë qënie tjetër që paska mbrojtur njerëzit nga ndonjë rrezik i mundshëm.
2) Po, është e vërtetë që varjanti Αλέξανδρος i greqishtes është më i besueshmi deri tani, por që do të thotë se është njeri (burrë) i mbrojtur, ("i blinduar") i pathyeshëm, i papërshkueshëm nga armët e armiqve të tij dhe jo një qënie që mbron njerëzit.

Eshte apo nuk eshte Aleksandri mbrojtes i njerezve kjo nuk ka asnje lloj rendesie, por emri i tij ka kete kuptim. Ai e ka marre ate emer pa vrare akoma njerez qe thoni ju ka therur njerez. Se ia kane vene ermin Aleksander atij nuk do te thote qe duhet te behet ashtu siç nenkupton emri i tij. Ai ishte nje emer i njohur edhe me perpara. Une nuk thashe qe ai ishte mbrojtes i njerezve, por thashe kete kuptim ka emri i tij. Tjeter eshte emri dhe tjeter jane veprat e njeriut. Jo te gjitha veprat lidhen me emrin e dikujt.

Dhe sa per Zeusin qe tani na del se paska lidhje edhe me Dhinë perveç zërit, apo zanafilles, ju po i thoni thjesht sepse ngjasojne emrat, por se fjalet ngjasojne nuk do te thote aspak se kane edhe te njejten lidhje kuptimi. Tani ju bsoni cfare te doni, por me llogjike se ajo qe thashe une, s'besoj se ka. Ju flisni fare pa lidhje, ndersa une bera nje lidhje llogjike. Vet Zeusit ishte Zot (madje kryesori) dhe vet fjala Zot ka ardhur prej tij. Une kete version besoj, dhe nuk besoj aspak ne versionet e autoreve shqipetar sepse thashe qe gjerat duan t'i bejne per vete. Edhe Aleksandrin e kane bere shqipetar dhe ne s'kemi asnje simbol te tij te ngritur ne Shqiperi, asnje statuje te tij, asnje emer shkolle apo institucioni. Nderkohe qe Maqedonia dhe Greqia zihen me njera-tjetren per kete pune.

Niko_ 18.10.11 18:07

Nikolaos, lexoji me kujdes ato që kam shkruar dhe mos i keq'interpreto! Kuptimi i emrit Aleksandër që rrjedh nga greqishtja me pak fjalë është "njeri (burrë) i blinduar" dhe asgjë më shumë ose më pak se aq. Gjithashtu duhet të kesh parasysh që fjalët nuk janë kot, por kanë domethënien dhe vlerën e tyre. Ti beso ç'të duash, por mos merr me vendosmëri mbi vete ekskluzivitetin për të patur të drejtën absolute. Kurrë mos thuaj kurrë!

ILIRA 18.10.11 18:22

Niko pershendetje aty ku une e kam kopjuar vazhdon te jete keshtu:Quatrain 5.91
At the great market called that of the liars,
Of all Torrente [E. Spain] and the Athenian [Greek] field:
They will be surprised by the light horses,
By the Albanians, Mars, Leo, Saturn in Aquarius.

dhe jo ashtu si eshte ne versionin tend... "by those from alba..."

Nikolaos 18.10.11 19:33

Niko_ shkruajti: Nikolaos, lexoji me kujdes ato që kam shkruar dhe mos i keq'interpreto! Kuptimi i emrit Aleksandër që rrjedh nga greqishtja me pak fjalë është "njeri (burrë) i blinduar" dhe asgjë më shumë ose më pak se aq. Gjithashtu duhet të kesh parasysh që fjalët nuk janë kot, por kanë domethënien dhe vlerën e tyre. Ti beso ç'të duash, por mos merr me vendosmëri mbi vete ekskluzivitetin për të patur të drejtën absolute. Kurrë mos thuaj kurrë!

Niko une u bazova tek perkthimi fjale per fjale si dhe tek wikipedia, tani ti nese je me i sakte se wikipedia bravo te qofte. Lexo me siper ku kam shkruar fjalet e wikipedias. Une ne shtepi kam edhe fjalorin e te gjithe emrave te botes, kuptimin dhe prejardhjen e tyre, nje liber qe ka dale se fundmi dhe i referohem edhe atij. Une marre per baze librat dhe autoret me te vleresuar dhe nuk me duhet mua sa hipoteza hedhin disa te ashtuquajtur albanologe.

Dimitrov Xhunga 18.10.11 20:02

DESHMI TE SHKRIMIT TE SHQIPES NE ANTIKITET
Me poshte jepet i plote deshifrimi i mbishkrimit me te famshem Etrusk, te quajtur 'Cippus Perusinus' ose 'Cippo di Perugia'.

CIPPUS PERUSINUS

Cippus Perusinus, kështu është emërtuar një pllakë guri, e zbuluar në kodrën San Marko afër Peruxhias në Itali në vitin 1822, e cila sot qëndron e ekspozuar në Muzeun Kombetar Arkeologjik te Peruxhias e cila eshte edhe krenaria e ketij muzeu. Pllaka përmban 46 rreshta të shkruara në gjuhën etruske, të gdhendura në gur. Ky shkrim konsiderohet të jetë realizuar në shekullin III-II para krishtit.
Nga të gjitha mbishkrimet dhe dokumenta të tjera të shkruara në gjuhën etrusko - pellasge, Cippus Perusinus ka qenë më i vecanti, jo vetëm se ishte i pari mbishkrim, teksti i të cilit uzbulua më me veshtirësi, por edhe sepse ishte konsideruar nga shumë studjues si çelësi për të hyrë në gjuhën etruske. Kjo edhe per aresyeja se Peruxhia ndodhet ne zemer te gadishullit Apenin.
Guri që bart këtë mbishkrim do mbetet një margaritar i vërtetë.
Deshifrimi i këtij mbishkrimi zbulon përfundimisht misterin e gjuhës etrusko pellazge, duke e nxjerrë atë në dritë të diellit.
Ky shkrim është himn për heronjtë etruskë, një prej të cilëve është ‘i larti Velthina’. Pikërisht eshtrat e tij po rivarros në një varr të denjë për të, prifti Afuna, me djalin e vet Larthal (i cili më pas bëhet një nga heronjtë më legjendarë të Etruskisë). Në tekst përshkruhet momenti pasi eshtrat e heroit Velthina janë sjellë në shpellë, guva e së cilës do jetë varri i tij i ri. Shkrimi eshte realizuar ne alfabetin Etrusk me sens nga e djathta ne te majte, ne stilin bustrofedik.
Shih pllaken e shkruar ne kete adrese:

http://commons.wikimedia.org/wiki/Fi...poPerugino.jpg

Me poshte jepet itransliteruar dhe i deshifruar gjithe teksti i ketij mbishkrimi.

- Ne bold rreshtat ne gjuhen Etruske (te transliteruar)
- Geg: E pekthyer ne dialektin geg te Shqipes
- Sta: E perkthyer ne Shqipen standarde
- E perkthyer ne gjuhen Angleze

c = k; χ = h; θ = th; š = sh;

1-Te urat tan na la rez ula me vaχr.
Geg. Te uret tan na lan rrez ulë më varr.
StA. Të urtët tanë na lanë rreze (dritë) poshtë në varr.
Our nobles left us rays(light) down the grave.

2-Lautn Velθinaš' eštla, Afunaš slel, eθ ca ru te zan fušle.
Geg. Eshtnat e te lartit Velthina, Afuna siell, edh ka ru te zan guvn (pusn).
StA. Eshtrat e të lartit Velthina, Afuna sjell, dhe ka ruajtur të zënë guvën (pusin).
Great Velthina's bones Afuna brings and has occupied the cave.

3-Ri tesn; šte iš Rašneš i pa ama, hen naper χi i Velthinaθuraš arasš.
Geg. Rri tesh; si te ish etrusk i pa ken, hin naper hi i Velthinas s' art.
StA. Rri tani; si të ish etrusk i pa qenë, hyn nëpër hijen e Velthinas së artë.
Rests now; like to be a nonexistent etruscan, enters through the vision of the golden Velthina.

4-Peraš cem ul, mlescul.
Geg. Periasht kem ul, mpleksun.
StA. Përjashta jemi ulur, mpleksur (bashkë).
Outside (of the cave) we rest, together.

5-Zu ci enesci epl tu laru Auleši, Velθinaš Arznal clenši.
Geg. Zu ki prifti epr tu lartu Aulesin, birin erznor te Velthinas.
StA. Zuri ky prifti epër të lartojë Aulesin, birin erznor të Velthinas.
The old priest began to laud Aulesi, the successor in honour of Velthina.

6-Θi i θil šcuna cenu, eplc felic.
Geg. Thirr e thirr shkun ketu, plak e filik.
StA. Thirr e thirr shkuan këtu, plak e filik.
Speaking loudly they came here, the old man and the junior

7-Larθalš, Afuniš clan, θunχul θe falaš.
Geg. Larthali, djali i Afunas, ndigjon thenie fialsh.
StA. Larthali, çuni i Afunas, dëgjon thënie fjalësh.
Larthal, Afunis son, hears words saying

8-Χie m’ fušl e Velθina.
Geg. Hie m’pus (guv) e Velthinas.
StA. Hije në pus (guvë) e Velthinas.
Ghost of Velthina into the cave.

9-Hin θa cap e, mu ni clet, ma su.
Geg. Hin ta kap e, mu ni kret, ‘ma su.
StA. Hyn ta kap e, mu në krye ( kokë), ama s’mund.
Enters to catch him, just around the head, but can't

10-Naper šranc zlθi i falšti Velθina.
Geg. Naper shtankie, zanthi i folshte Velthina.
StA. Nëpër shtangje, zëthi i fliste Velthina.
While shrinking back, voicedly spoke Velthina

11-Hut naper penezš, ma su.
Geg. Hutet naper pamje, ‘ma su.
StA. Hudhet nëpër pamje (fantazmë ), ama s’mund.
Jumps through the vision, but can’t

12- A-c nina! Clel Afuna.
Geg. A ka noni ! Klith Afuna.
StA. A ka ndonji ! Klith Afuna.
Is there any one! Cried Afuna

13-Velθina mler zinia.
Geg. Velthinan e mlon zinia.
StA. Velthinën e mbulon zija (terri).
The darkness covered Velthina

14-Inte ma mer cnl.
Geg. Ende ma mer nisjen (rrugen).
StA. Ende ma merr nisjen (rrugën ).
Again he takes the way

15-Velθina zia, šaten e tesne.
Geg. Velthina zi, zaten e tesh.
StA. Velthina zi (terr), si atëherë (përsëri) e tani.
Velthina under the darkness, now and then.

16-E ca Velθinaθuraš ! - θa urah e lutes ne Rašne.
Geg. E ka Velthina ! - tha urata e lutet ne Rashne.
StA. E ka Velthina ! – tha urata e lutet në Rashne.
It belongs to Velthina’s body! Said the prayer and prays on Rashne.

17-Ce i tesn, šte iš Rašneš χimθ, špelθ uta šcuna; Afuna mena hen.
Geg. Ke i tesh, si te ish Hy Rashnesh, n’shpell ata shkun; Afuna hin mrena.
StA. Që tani, si të ish Hy Rashnesh, në shpellë ata erdhën; Afuna hyn brenda.
Just now, like He was Rashnesh god, they came at the cave; Afuna enters in.

18-Naper ci cnl - hare, utu še Velθina šatena.
Geg. Naper ket rrug – hare, aty she Velthinan zatena.
StA. Nëpër këtë rruge – hare, aty sheh Velthinan përsëri.
Through this delight way, there hi sees Velthina again.

19-Zu ci enesci i pa špela ne θi fulumχva.
Geg. Zu ki prifti e pa shpelln ne thirje yjsh.
StA. Zu ky prifti e pa shpellën në thirrje yjesh.
The priest saw the cave on stars crying.

20-Špel θi, rene θi.
Geg. Shpella thirr, rena thirr.
StA. Shpella thirr, reja thirr.
The cave cries, the clouds cry

21-Ešt a - c Velθina; a - ci lun e tu ru ne, šcu ne Zea.
Geg. Esht aty ( ja ku) Velthina, ja ku lun e tu ru ne, shku ne Zoti.
StA. Ja ku është Velthina, ja ku luan e duke na ruajtur ne, shkon në Zoti.
There is Velthina, there he mooves, watching on us, goes to the God.

22-Zu ci enesci: A θu mi cš Afunaš, pe nθ na ama Velθina.
Geg. Zu ki prifti: A thu mi kush Afunas, pe ne na ishte Velthina.
StA. Zu ky prifti: A më thotë kush mua Afunas, pe në na ishte Velthina.
The priest said: Is there any one who tells me, Afunas, if you saw there was Velthina

23-Afunaθur u niei n’ zeri una claθil θunχulθl.
Geg. Afuna e niu n’ zeri nja klithm qi ndigjon.
StA. Afuna e njeh n’zëri thirrjen që dëgjon.
Afuna knew by the voice the cry hearing.

24- Iχ ca ceχa ziχuχe.
Geg. I ket kena shkrujt.
StA. Këtë kemi shkruar.
Just that we have written

Etruscan/Albanian/English glossary of Cippus Perusinus.

Fjalet e gjuhes Etruske dhe Shqipe jane shkruar ne te njejtin alfabet
Etruscan....Albanian..........English

Te urat........te uret.............nobles.
Tan.............tan..................our.
Na la...........na la...............left us.
Rez.............rrez.................rays.
Ula..............ul, pošt...........down, under.
Ul...............ul (v)...............drop, to lower.
Me..............m', ne.............in, into.
Vaχr………varr................grave.
Lautn………(i) lart............high, great.
Eštla……….eštra..............bones.
Slel…………siell...............bring.
Eθ………….edh...............and.
Ca………….ca.................has.
Ru…………ru..................watch.
Zan…………zan...............occupied.
Fušle.............pus, guv.........1- cave; 2- well (n)
Ri..................ri, rri..............rest.
Tesn..............teš.................now.
Šte iš.............si te iš...........like he was.
Rasnes...........etrusc............etruscan.
I pa ama........i pa cen..........nonbeing.
Hen...............hin.................enter.
Naper..........naper, neper....through.
Χi…………..χi, χie..........vision.
Araš...............art..............golden.
Peraš..............periašt.......outside.
Cem ul...........cem ul........seat down.
Ul..................ul...............down, drop.
Mlescul..........mplecsun....together.
Zu..................zu...............began.
Ci..................ci.................this.
Enesci............prifti.............priest.
Epl.................epr.............older.
Tu..................tu.................to.
Laru...............lartu.............laud.
Arznal............erznor.........honest.
Clenši.............biri.............son.
Θi…………..Θir, Θirie....cry.
Θil………….Θirie...........crying.
Šcuna............Šcun.............went.
Cenu.............cetu...............here.
Eplc..............plac...............old man.
Felic..............felic, filic........junior.
Clan..............chun, dial.......boy.
Θunχul……..dengioi..........hear.
Θe…………Θem..............say, saying.
Falaš.............fialš................of words.
Fusl..............pus, guv..........cave, well.
E...................e.....................and.
Hin.................hin..................enters.
Θa………….Θa..................said.
Cap…………cap................catch.
E……………e....................and.
Mu………….mu...................just.
Ni…………..ne, ni, n'...........in.
Clet…………cret.................head.
Ma………….'ma, ama...........but.
Su…………..su, s'mund.........can't.
Šranc.............Štanc, Štang.....shrink.
Zlθi…………zeθi, zešm........voicedly.
Falšti.............folšti ................spoke.
Hut................hut, huθ.............jumps.
Penezš...........pamie................vision, look.
A-c-nina...........a ca noni........is there anyone.
Clel...............cliθ.....................cry.
Mler..............mlon, mbulon......cover.
Zinia.............zinia, zia...............darkness.
Inte...............ende.....................again.
Ma mer.........ma mer................take sth.
Cnl................nisien, rugen.........way.
Šaten.............zaten, perseri.......again.
E...................e............................. .
E ca...............e ca......................it belongs to.
Θa…………..Θa......................said.
Ura………….urata....................priest.
Lutes……….lutet.......................prays.
Ne…………..ne........................on.
Rašne.............zot........................god .
Ce i tesn.........ce i teš.................just now.
Ximθ ……….χi, hy...................Lord, god.
Špelth...........špel........................c ave.
Uta................ata.........................the y.
Hare...............hare......................delig ht.
Utu................aty.........................the re, next to.
Še..................še, šeh...................sees.
Pa..................pa.........................saw .
Fulumχva…...yj, yje.....................stars.
Rene………..rene, reia................clouds.
est-a-c……...ešt (ia cu)................there he is.
A-ci………….ia cu........................there.
Lun…………lun.............................mooves.
Tu…………..tu..............................to.
Ru…………..ru.............................watch.
Ne…………..ne.............................us
Šcu..............šcu, šcoj................go
Zea...............zot...........................go d
Θu…………..θu, θuaj..................say(secnd. pers. singl.)
Mi…………..mi, mua......................me
Cš..................cuš........................ .wh o
Pe..................pe..........................sa w (secnd. pers. singl.)
Nθ ………….nese..........................if
Na ama……..na ište.......................sb/sth was
Niei………….niu, niohu...................knew
N’zeri……….n' zeri.........................by the voice
Una ………...nia, nie.......................one
Claθil……….cliθm...........................cry (n)
...............clai, chiai.....................cry, weep.
θil............θir, θirie.......................call (n&v)
Iχ ca……….i cet.............................just that
Ceχa………..cena, cemi...................have
Ziχuχe……...šcru,šcruar....................writte n

Sic shihet, dallimi kryesor gramatikor midis gjuhes Etruske dhe Shqipes se sotme eshte vendosja e mbiemrit, i cili ne shqipen e sotme qendron pas emrit ndersa ne gjuhen Etruske qendron para tij. Persa i perket leksikut te perdorur ne kete mbishkrim etrusk duket qarte qe rreth 95% e tij eshte identik ose akin (i farefisem, i ngjashem) me ate te shqipes se sotme.

Ky shkrim eshte marre mga nje websajt shqip,postuar nga nje anetare e atij forumi.Materiali i perkthyer teresisht prej saj.

Nikolaos 18.10.11 20:34

Niko_ shkruajti:
Mendoj se për të kuptuar mirë strofat e Nostradamit duhet të jesh njohës i mirë i yllësive dhe i vendosjes së tyre. Për këtë gjë mund të na ndihmojë Nikolaos.

Nostradamus ka folur ne menyra teper enigmatike per shkak se kishte edhe frike autoritetet e kishes (ku kjo e fundit i ka djegur atij disa vepra). Vargu origjinal eshte ky:

In the great market called by the liars,
Full of rivers and Athenian filed,
They will be surprised by light horsemen,
By the Albanians – Mars in Leo and Saturn in Aquarius.

Që ka kuptimin: kur Marsi te hyje ne shenjen e Luanit dhe Saturni ne shenjen e Ujorit do te ndodhe ngjarja qe pershkruhet ne varg (por varet se kush di t'ia nxjerre kuptimin e sakte vargut). Ne horoskop Ujori eshte shenja e kundert e Luanit, dhe planetet (Marsi dhe Saturni) pra do te ndodhen te vendosur ne shenja kunder njeri-tjetrit. Ne astrologji Marsi eshte planet i luftes, agresivitetit, ndersa Saturni eshte planet i fatkeqesive. Kur keta te dy jane kunder patjeter qe do te ndodhe diçka e keqe. Mbase e ka fjalen midis shqipetareve dhe grekëve meqe permend Athiniotet dhe shqipetaret. Por se kur ndodh kjo ngjarje ka disa periudha kohore, Saturni kunder Marsit bie pothuajse çdo 30 vjet. Ndoshta e ka pasur fjalen ne te kaluaren kur Shqiperia ka pasur konflikteme Greqine, por nuk perjashtohet rasti edhe ne te ardhmen. Nje autor tjeter e pershkruan interpretimin keshtu: War will return to Greece and Albania. The astrological configurations of Mars in Leo, and Saturn in Aquarius, occurred between February 1991 and January 1994. This prophecy probably was fulfilled by the Balkan War of the 1990s. Line 1 is inexplicable; it might be a reference to diplomacy or the UN. According to a related quatrain, a new biological warfare agent ("an unknown evil") will ravage the Balkan Peninsula...

Nuk eshte e çuditshme qe Nostradamus e njihte Shqiperine sepse ai ka jetuar prane periudhes kur Shqiperia u be e njohur me ane te luftrave te Skenderbeut.

Dimitrov Xhunga 18.10.11 20:49

Dhjetë Rrënjët e Kodit të Shqipes!
Botuar në gazetën Republika më datat 14, 15, 16 dhe 17 shtator të vitit 2006 me titullin redaksional: “Gjuha shqipe, baza nga rrjedhin të gjitha gjuhët e botës".
Intervistoi Nuri Dragoi, gazetar i Republika

Studiuesi i gjuhësisë, Çlirim Xhunga, merr guximin të hapë një debat të zjarrtë mbi hershmërinë e gjuhës shqipe. Sipas tij, gjuha shqipe është nga gjuhët më të hershme në botë, madje themeli i tërë gjuhëve të tjera.
Nuk marrim përsipër të miratojmë këtë pohim të tij, pasi nuk jemi në gjendje ta bëjmë atë, por mendojmë se nuk është me vend as ta braktisim. Xhunga mendon se ato që thotë i ka të bazuara dhe i argumenton me teorinë e tij, e cila bazohet në çelësin e tërë gjuhëve, në themel të të cilave qëndrojnë fare pak fjalë. Prej tyre formohet një mori e pafund fjalësh, të cilat përbëjnë gjuhët aktuale, që kanë ardhur duke u përmirësuar dhe pasuruar brez pas brezi. Natyrisht, ne e pranuam me droje dhe mëdyshje, por përderisa ai është i gatshëm të përballet me cilindo gjuhëtar që kërkon argumente, menduam se në këtë mes nuk ka ndonjë të keqe. Mund të ketë prej gjuhëtarëve ndonjë që do të thotë se ku na paska qenë ky studiues i heshtur dhe pak i njohur. E drejta e tyre. Ashtu siç ka të drejtë edhe Çlirimi të thotë mendimin e tij. Do të ishte me interesante të prisnin dhe ndonjë qëndrim të ndonjë specialisti të gjuhës shqipe, të hershmërisë së saj dhe lidhjeve që ka me gjuhë të tjera, sikur dhe vetëm në disa pika.
Ai ka pohuar edhe më parë që jo vetëm që është autoktone, por gjithë gjuhët e botës e kanë origjinën nga shqipja. Në të gjitha rrënjët kryesore të shqipes, por edhe të gjuhëve të tjera. mund të futet simboli i yllit. Ky yll shihet si çelësi i formimit të mijëra fjalëve.
Gjithçka ai e bazon në studimet e tij. Ka thelluar njohuritë në lëmin gjuhësor, duke njohur në bazën e tyre dhe gjuhët greke, latinishte, gotishte, sllavishten kishtare, turqisht, arabisht, hebraishte dhe deri tek gjuha japoneze. Nga të gjitha të dhënat i rezulton se gjuha shqipe është themeli i gjuhëve të botës. Për këtë është i gatshëm të ballafaqohet me këdo që mendon ndryshe. Kur flet për gjuhën shqipe dhe shqiptarët, ai kupton arbërit, ilirët apo edhe paraardhësit e tyre. Pra, me fjalën shqiptar, thotë se kërkon të përfshijë tërë paraardhësit tanë. Dhe ka arritur në konkluzionin se bashkë me fjalën, edhe mendimi ka vulën shqiptare. Pra, logjika nuk është vepër e Platonit, as e Aristotelit, por vepër e mendimit shqiptar. Nga shqipja kanë lindur të gjitha gjuhët e tjera. Këtë ai e mbështet me një strukturë leksikore, që është baza e fjalës në çdo gjuhë dhe që hap rrugën për zbërthim etimologjik të çdo fjale.

vazhdon intervista...

- Z. Çlirim, gjatë bisedës përmendët studimin etimologjik. Mund të na thoni diçka më shumë?

- Po. Shkenca zyrtare e etimologjisë nuk ka qenë në gjendje_ të plotësojë detyrën e saj për të zbërthyer kuptimin e fjalës dhe për të përcaktuar, mandej, origjinën e saj. Zbërthimi i kuptimeve që kanë fjalët e thesarit Leksikor të gjuhëve kryesore të botës, e në radhë të parë të gjuhës shqipe, që është themeli i tyre, do ta bëjë më të lehtë përcaktimin dhe kuptimin e itinerarit që ka ndjekur një koncept i caktuar për t'u formuar e për t'u shprehur me tinguj të caktuar, dhe për të përcaktuar se në cilën gjuhë ajo është shprehur për herë të parë. Teorikisht, kjo e fundit është thjesht një kuriozitet shkencor, pasi praktikisht të gjitha gjuhët e huaja, duke operuar vetëm me lëndën gjuhësore të shqipes, kanë humbur që në fillim të drejtën e autorit.

- Si duhet ta kuptojmë këtë që thoni?
- Siç do të shihet më vonë, të gjitha gjuhët janë në thelb një shqipe e shkruar ndryshe. Dhe kjo është një nga të fshehtat më të mëdha e më të bukura që pret t'i zbulohet kujtdo që merret me këtë fushë të etimologjisë. Etimologjisë, ashtu siç ajo është konceptuar, studiuar dhe manipuluar deri më sot, i ka ardhur fundi. Mjetet e saj kanë qenë të pamjaftueshme, dhe herë-herë të dëmshme, duke mos lejuar t'u jepet përgjigje mistereve rreth origjinës së gjuhëve në përgjithësi dhe të fjalës në veçanti.

- Përse ndodh kjo, sipas jush?

- Etimologjia nuk është në gjendje të na shpjegojë përse fjalët frënge entier dhe shqipja e tërë kanë një origjinë, se si është e mundur që the first time dhe hera e parë janë kaq të afërta, pa u vënë re nga askush. Se si descend to the hell është vjelë nga një tekst i shqipes, duke marrë kuptim krejt tjetër. Si është e mundur që shprehjet "në atë çast", "v tem cas", "en ces temps" të vijë nga i njëjti tekst shqip që do të thotë "At q'është them, tha" (është fjala për orën dymbëdhjetë të natës, e cila në anglisht lexon "twelve" = tha y11 vjen, në arabisht tevekkel (dorëzohem te zoti) e në shqip teveqel (torollak), dhe në frëngjisht dëfëquer!!)?

- Dhe përse ndodh kështu, përse shkencëtarët heshtin dhe nuk e thonë një të vërtetë të tillë. Apo ka ndryshuar etimologjia e fjalëve?

- Etimologjia po ndryshon, megjithatë në garget shkencore zyrtare shqiptare ne nuk po shohim asnjë reagim dhe aq më pak, të tregohet kujdes apo ndihmë sado e vogël në këtë drejtim. Përkundrazi.

- Cili është shkaku që nuk reagohet?

- Ka shumë shkaqe. Qëndrime të tilla, qofshin nga pozita mediokre, apo të udhëhequra e të nxitura nga politika të caktuara antishqiptare, drejtohen kundër interesave të kombit tonë, dhe i shërbejnë vetëm atyre qarqeve të huaja fetare dhe aristokratike. të cilat gjithnjë janë bërë pengesë, pasi ekzistenca, mbijetesa e tyre dhe suksesi i Katrahurës që ata projektojnë çdo ditë në mbarë botën lidhet drejtpërsëdrejti dhe me SHQIPEN, një nga çelsat kryesorë që të çon te e Vërteta. Moshedhja dritë mbi shqipen mban në këmbë ideologji që drejtohen kundër njeriut në përgjithësi dhe kundër shqiptarit në veçanti. Hedhja dritë mbi shqipen, pa dëshirën tonë, do të sjellë vetvetiu zhdukjen e tyre, të fesë dhe të Aristokracisë, pra të Aristofesë, si dhe zhgënjimin e kujtdo që është rritur me filozofinë e përbuzjes dhe urrejtjes ndaj tjetrit, ndaj njeriut.

- Ju mendoni se duhet të ndriçohet shpirti i njerëzve dhe t'u thuhet një e vërtetë e cila deri tani u është fshehur?

- Pa dyshim. Ndriçimi i shpirtit nga e vërteta do të bëjë që njerëzit të çlirohen nga paragjykime e besime të dëmshme, që kanë shërbyer vetëm për t'i përçarë e për t'i ndërsyer përjetësisht kundër njeri - tjetrit. Ata do të fillojnë të merren vetëm me gjëra të dobishme për ta dhe për natyrën që i ka krijuar.

- Bëni fjalë për një frikë? Ç’është kjo frikë?

- Kjo frikë e madhe ka bërë që Feja dhe Aristokracia (Aristofeja) të pengojnë sistematikisht studimet mbi shqipen, të pengojnë arsimimin e vërtetë të shqiptarit, konkurrimin e tij dhe të gjuhës shqipe në skenën e madhe të diturisë botërore. Ata nuk janë mjaftuar vetëm me mallkimin e shqipes, por kanë bërë dhe vazhdojnë edhe sot të bëjnë përpjekje të ethshme për të pengnar daljen në dritë të dokumenteve të vjetra të shqipes, siç është rasti i pengimit të hapur nga ana e Vatikanit, i librit të 1210 të Teodor Shkodranit..

Keni siguri në këto që thoni?

- Patjetër. Më thoni ju, përse pas një mijë e pesëqind vjetësh (është koha e "Dark Ages", e "Errësirës së Madhe të Mesjetës", kur pranë botës shqiptare kanë lindur njëkohësisht të gjitha alfabetet, shkrimet, dhe gjuhët e tjera të botës), 40 kilometra me rafte me libra të Bibliotekave të Vatikanit, bibliotekat e shpellave të murgjëve dhe heremitëve në Malin Athos, të qendrave kryesore të fesë dhe të bibliotekave të fisnikërisë evropiane e botërore si dhe dhjetra - mijëra manastireve. qendrave islame, budiste etj., qëndrojnë ende të mbyllura për shqiptarët?

- Pak më parë, përmendët fjalën "çelës" të gjuhëve. Ç'është ky çelës?

- Çelësi i zbërthimit të fjalëve në gjuhën shqipe dhe në të gjitha gjuhët e tjera, siç e thotë dhe vetë fjala (çelës) është rrënja Y11. Për të emërtuar, për shembull, sendin çelës, përveçse në shqip, thuajse në të gjitha gjuhët e tjera ne gjejmë brenda konceptit çelës rrënjën e shqipes yll si p.sh. greq. klidhi, frëng. clé, ger. Schlüssel, sllav. kljuç, kor. Jolse etj. etj. Edhe aty leu kjo rrënjë .1mungon" si p.sh. në italisht, leksikografi ka përdorur fjalën (la) chiave, e cila përmban në vetvete një lloj çelësi tjetër, pra një rregull primitiv fjalëformues siç është barazimi i = av (ku av vjen nga shqipja ay, një sinonim i rrënjës y11 dhe "e'' në fund të fjalës don të thotë barazim; është). Rrënja Y11 ndihmon për rrokjen e përmbajtjes së vërtetë të dijes. Përpara se me këtë fjalë të emërtohej sendi çelës, ajo-fjalë ka dashur të thotë " çelësi i dijes''.

- Po fjalë të tjera, fjalë themel siç i quani ju, a ka?

- Ashtu si fjala çelës dhe fjala themel, e cila ka shtegtuar në greqishte në trajtën themelion, në fillim ka shërbyer për të shprehur themelin e dijes. Më pas, ose dhe njëkohësisht, me termin themel janë emërtuar themelet e një ndërtese, të një sistemi filozofik etj.

- Më tej, çfarë mund të thoni për këtë?

- Ylli, Ari dhe folja (j)am, dikur një folje kryesore e shqipes, e cila ka kaluar në rolin ndihmës për vetë rolin që ka luajtur në krijimin e të gjitha foljeve të tjera, por dhe për rolin që ajo ka marrë në gjuhë në krijimin e kohëve të përbëra dhe mjaft fjalive të thjeshta, janë dhe themeli i gjuhës.

- Çfarë simbolizon Ylli, sipas jush?

- Ylli, nga një simbol pagan është vënë më vonë në qendër të letërsisë fetare e laike dhe ka shërbyer për krijimin e shumë fjalëve të reja me kuptime e ngjyrime semantike të reja. Ylli dhe ari (floriri) personifikojnë përjetësinë, madhështinë, rininë e përjetshme, bukurinë, dashurinë, forcën dhe zgjuarsinë, dhe shprehin shumë koncepte, ide, ndjenja e përjetime të tjera që lidhen me botën e brendshme, me veprimtarinë e njeriut dhe përshtypjet, mendimet, reflektimet e deri te abstraksionet që ai ka ndërtuar duke u mbështetur në përvojën e tij dhe të tjerëve. Por Ylli dhe Ari shprehin në gjuhë dhe anën tjetër, të kundërtën e të mirës, të së bukurës, të së fortës, duke na dhënë të shëmtuarën, të ultën, mizoren etj. Pra, dualiteti në gjuhë dhe në logjike shprehet me anë të dualizmit, që përmban vetë fjala y11 (dual, vjen nga shqipja e do të thotë: al, y11 mbart në vetvete dykuptimësinë, ai shpreh dy anët e kundërta të së Njëjtës, të Njëshit, të Idesë Absolute, të Materies etj.), si dhe me anë të sinonimisë dhe dallimeve që fjala yll ka me fjalën Ar, Ay, At dhe Un(ë).

- Si mund të na e konkretizoni më tej këtë dukuri gjuhësore?

- Nuk është thjesht dukuri, por themel gjuhësor, çelës i tyre. Sot do të ndalemi në disa momente, që ne sjellim për lexuesin shqiptar e që sqarojnë më tej Kodin e Shqipes, të botuar nga ana jonë kohët e fundit në shtypin shqiptar.

Këtu po japim një tabelë që na tregon përemrin dëftor Ay, Ai, të cilin ne gjejmë në literaturë, si në shqip, ashtu dhe në gjuhë të tjera, të shkruar: au, e, i, j, o, dhe

Ai Au ia ya
Ab
Af
Ap
Av
Aw
Ba
Fa
Pa
Va
Wa
si dhe b, p, f, v, w

Disa shembuj:
anglisht: eye, i (aj)
frëngjisht: outil
gjermanisht: Auge, Augsburg, Ich, ja
greqisht: augites, aidios, aigjeas, thebes (thivis), odhos, oinos, pentateuchos, periodho, vios
hebraishte: yahweh, jehovah
latinisht: abilis, augustus, audios, capabilis, cavus, facilis, iter, vinum, vita
rusisht. jazik
shqip: avitem, i ftohur, fushë, habitem, hapur,

- Mendimet që po hidhni ju për çështjen e gjuhësisë ka mundësi të ngjallin ndonjë debat të mundshëm, debat i cili mund të na sjellë mendime të njëjta me të tuat, por dhe mendime të kundërta. Sidoqoftë, besoj se ju jeni i gatshëm të merrni pjesë në këtë debat, duke u dhënë përgjigje edhe të tjerëve, ose të paktën duke miratuar ose kundërshtuar pohimet e tyre. Unë e kam të qartë se nuk është e lehtë të përballosh një debat të tillë, jo vetëm teknikisht. por dhe për shkaqe të tjera, por sidoqoftë, ju që keni marrë përsipër të provuar vërtetësinë e asaj që pohoni se gjuha shqipe është jo vetëm një nga gjuhët më të vjetra, por dhe “mëma” e gjuhëve të tjera. medoemos duhet të tregoni dhe angazhimin dhe durimin e duhur. Aq më tepër. që bëni fjalë për gjenezën e saj. Dhe me që jemi këtu z. Çlirim, unë do ta filloja pyetjen time të parë: Sipas jush, aktualisht është e vështirë të debatosh për gjenezën e gjuhës?

- Të debatosh mbi gjenezën e gjuhës, rrugëtimin e formimit të saj, sot janë të paktë ata njerëz që mund ta bëjnë. Dhe ndër këta të paktë, që mund të jenë një grusht profesorësh që rrethojnë papën, mitropolitët e fesë ortodokse, rabinë e lamanë, pra ata pak dijetarë që sot vegjetojnë nën hijen e atyre pak qendrave të pushtetit botëror, si në Angli, Riad, Japoni e gjetkë, askush nuk guxon të flasë për këtë temë, pasi humbet pozitën shoqërore, po e po, por mund të humbasë kokën e të shuhet pak e nga pak edhe si farë.

Pse, kaq problematike është kjo temë?

- Po, kaq rëndësi ka kjo temë. E këtë pakkush nga ne e kupton. Ndryshe, ne shqiptarët do ta kishim shumë më të thjeshtë të kuptonim shumë përse: përse mbi kombin shqiptar ra një errësirë njëmijë e pesëqind vjeçare, e cila u ça për pak dekada vetëm në epokën skënderbejane. Megjithëse kemi gati njëqind vjet që kemi shtetin tonë, ky shtet nuk na ka shërbyer aspak për të hedhur dritë me fuqi mbi çështjen e etnogjenezës tonë. Unë vetë, jeta ime është dëshmi, unë jam dëshmitar i egërsisë mc të cilën shteti shqiptar guxon t'i vërsulet për ta mbytur me çdo mjet ekonomik, psikologjik edhe deri vrastare këdo që kërkon të hedhë dritë mbi çështje të rëndësishme të racës tonë. Nuk është fjala për shtetin aktual, por për të në tërësi e në çdo kohë. E si mund të pretendohet pastaj, që dikush a disa të kenë guximin të hapin gojën për këto çështje?

- Jeni i sigurtë për këtë?

- A keni dëgjuar ndonjë të flasë, të debatojë, të kundërshtojë a të miratojë diçka nga ato që them unë, nga ato që kam thënë unë që nga 30 marsi i vitit 2005, kur u botua shkrimi im i parë mbi gjenezën e shqipes? Askush s'ka guxuar, pasi Evropa dhe SHBA-të do të ngrenë në këmbë, në vendin tonë, në shtëpinë tonë, SHISHIN shqiptar, Policinë Kriminale shqiptare dhe të gjithë ata shqiptarë të veckël, "dijetarë" apo njerëz të thjeshtë, që të vërsulen çdo ditë me shpoti, përbuzje e gjithfarë "mjeshtërish" të nxjerra nga sirtarët, nga teoria dhe praktika e shkollës së psikologjisë së Pavlovit dhe pavlovëve moderne, e do të vihet në përdorim e gjithë teknologjia e Mundimit Njerëzor që Aristofeja ka ngritur me kujdes që nga kohët që historia ka nisur t'i regjistrojë e deri më sot, atë teknologji që gëlon mbi tokë dhe mbi Tokë.

-Po media çfarë roli ka luajtur?

-E tërë media është vënë në një mënyrë a në një tjetër në shërbim të këtij përbindëshi që quhet Aristofe.
Aristofeja përpiqet të të mundë, të të zhdukë, e në pamundësi, të të poshtërojë, të të degradojë fizikisht e mendërisht, ty dhe familjen tënde, të shtrëngojë (duke trembur) fisin, miqësinë, të njohur e të panjohur, komshinj, e deri tërë lagjen ku banon, do t'i detyrojë të të qëndrojnë sa më larg, pasi ti je bartës i virusit më të keq e të rrezikshëm për të, i diçkaje, që (sipas meje) është e vërteta mbi shqipen, mbi gjuhën, si dhe e vërteta mbi bazat e Sundimit mbi njeriun dhe shoqërinë, dhe Metodën e saj.

-Si mund të zhvillohet një debat i tillë sipas jush?

-Debati, zoti Dragoti, mund të bëhet i lirë vetëm atëherë kur njerëzit me të cilët ti debaton janë të lirë. Në Shqipëri ne nuk kemi liri. S'mund të ketë liri kur individi rron me frikën se për mendimet e tij ai mund të mbetet një dite pa bukë. Për çfarë lirie mund të flasim ne në Shqipëri kur shtrëngesa ekonomike po bën kërdinë, fëmijë të tmerruar dridhen para pamjes së 11ahtarshme të të afërmit që vdes, kur shohin këmbët e nënës që tundet nën litar, të motrës që vdes duke u dridhur nga konvulsionet e helmimit'? Këto ngjarje, që veshi dhe syri na i zë gati për ditë, shtypi ynë i quan paturpësisht "akte depresioni". Ne i shohim, por harrojmë..

- A mund të na thoni se si e shihni qenien tonë, pra popullin shqiptar në raport me tërë këtë amulli ngjarjesh në tërësi dhe ato gjuhësore në veçanti?

-I ngjajmë atyre fokave me barrë, të cilat nga pamundësia për të lëvizur shohin se si ariu i bardhë provon mbi lëkurën e tyre dhëmbët e mprehtë dhe kullufit atë fokë të gjorë që e ka lëkurën më
të butë. Ky ritual zhvillohet në Shqipëri dhe në botë çdo ditë. Aristofeja argëtohet duke marrë më qafë gjithnjë më të dobëtin, kështu qc "më të fortët" zënë mend dhe s'guxojnë të ngrihen kundër saj.

- Ju mendoni se luftohet sistematikisht dhe me program kundër shqipes?

- Në Shqipëri jo vetëm luftohet kundër shqipes, por gjithçka e keqe që është bërë dhe vazhdon të bëhet kundër shqiptarit, bëhet me kalem në dorë. Kështu ka ndodhur vrasja e Emin Spahisë, që pajtoi 300 familje në Mbishkodër, pasi shqiptari s'duhet të jetojë në paqe, në mirësi e në begati, ndryshe ai do të ketë kohë të shohë se ç'ndodh përreth tij e do të kërkojë të dijë se ç'është kjo Aristofe, përse ajo ka mijëra vjet që s'i shqitet racës njerëzore, si rron ajo dhe ç'bën ajo për të mbijetuar. Shqiptari do të mësonte se përse në Shqipëri ndodhën lëvizje të pakontrolluara migracioni, ç'është politika e zbrazjes "spontane" të fshatit dhe “përqëndrimit'' të shqiptarëve në metropolin e Tiranës nën parullën e lëvizjes së lirë të njeriut dhe "dëshirës për një jetë më të mirë".

-Tërë këto që thatë, kanë lidhje me shqipen?

-Ju pyesni a kanë lidhje të gjitha këto me shqipen. Kanë lidhje me ligjet e saj, me rregullat e fjalëformimit, ligjet fonetike, semantikën, gjuhësinë e krahasuar etj. Asnjë gjuhëtar s'mund t'i kapërcejë me sukses këto barriera në qoftë se ai mbyll sytë para gjithçkaje që ndodh rreth tij, pasi këto barriera e pengojnë direkt të bëjë lirisht dhe punën e tij.

-Dhe në këto ngjarje, më tepër regresive të shqipes, mendoni se ka gisht ajo që ju e quani Aristofe?

- Në Shqipëri gjithçka është bërë me kalem, 1997, rënia e shtetit shqiptar, 1998, ngjarjet e Kosovës. Ne, sot, fatkeqësisht, nderojmë si shpëtimtarë në Shqipëri dhe në Kosovë organizatorët e vërtetë të masakrave antishqiptare, njerëzit e Aristofesë, ata që edukojnë e arsimojnë Millosheviçë e Hyseinë, ata që i ngrenë e që i ndëshkojnë. Në këtë botë të vogël politikën nuk e bën as Bushi e as ndonjë politikan shqiptar. Të gjithë këta janë shërbëtorë të bindur të Aristofesë. Këta zbatojnë platformat e saj, ajo i pompon, ajo u jep know - how-n e Poshtërsisë, po ajo Aristofe i zbret nga froni me lezet. Kush e meriton sipas kutit të saj, mbetet në histori si "kolos", kush nuk e meriton, ai përfundon i njollosur. Nga ky rregull nuk bëjnë përjashtim as njerëzit e letrave.

- Atëherë, çfarë është dhe çfarë duhet të mbetet e pastër?

- E pastër, i bardhë si veladoni festiv i Papëve, murgeshave, hoxhallarëve, lamanëve, rabinëve etj. duhet të mbetet vetëm Aristofeja. Gjithçka përreth "duhet" të jetë e përbaltur, e njollosur, mëkatare. Njeriu nuk meriton të rrojë si njeri, pasi ai na qenka (uj = yll, lupus. "av yll është" për tjetrin. Shikoni se sa tragjiko-komike është kjo dhe në gjuhësi, ku Ylli është edhe Perëndia dhe Ujku, i Miri dhe Djalli (Diavolos, Diaholos, që don të thotë se djall është ay që "Di që AV = AB = OL, pra Yll është". Këto gjëra janë për të qeshur e për të qarë. Aristofeja, apo NEVERIA si e quaj unë në ditarin tim, e ndër shokët e mi, ka luajtur e vazhdon të luajë për shtatë palë qejfe në kurriz të njeriut e të shqiptarit vetëm e vetëm sepse ne, njerëzit e thjeshtë, përfshirë dhe ata që e mbajnë veten për të ditur ("Dija është një Injorancë e Mësuar", thotë prifti i nderuar Nikola di Kuza në shek. XV, dhe ai e ka fjalën për dijen në shkencat shoqërore), nuk e kuptojmë se gjithçka është ndërtuar për të nxitur armiqësinë mes njerëzve, mes grupeve shoqërore, e mes kombeve. Kjo armiqësi u thellua sidomos pasi dijetarë të Aristofesë krijuan Esperantot e para, Gotishten, Sllavishten e Vjetër, Greqishten e Vjetër dhe Latinishten, e shumë e shumë të tjera.

Pra, sipas jush, edhe greqishtja e latinishtja, krahasuar me shqipen, janë gjuhë dytësore?

-Siç e shihni, unë s'kam vënë në krye të gjuhëve të tjera (me shqipen s'guxon të krahasohet asnjëra prej tyre) as greqishten e vjetër e as ndonjë gjuhë tjetër. Tani unë jam duke përgatitur një kapitull mbi PARADOKSIN e greqishtes së Vjetër dhe të Latinishtes, ku përmes gjetjeve të mia do të vërtetoj se fjalë si p.sh. Skandalon, që ne e gjejmë te autorët "e lashtë" grekë, nuk është më e vjetër se shekulli i IX i erës tonë dhe ka lindur në truallin e sllavishtes kishtare, se si fjala Muzë, që hap vjershërimin e Homerit "në shekullin e VIII p.e.s. (?!) nuk është më e vjetër se gjuha arabe, që e ka burimin pas mesit të mijëvjeçarit të parë të erës tonë.

-Si mund të na e konkretizoni këto që sapo thatë?

-Po. Pa u zgjatur me fjalë po u jap disa shembuj. Vini re kombinimin e AY & AR Nga kombinimi i tabelës së botuar në numrin e djeshëm me rrënjën shqipe Ar është përftuar tabela e mëposhtme, ku ne dallojmë foljen shqipe bëj (këtu: bërë) në të gjitha gjuhët. Kjo tabelë mund të pasurohet nga vetë lexuesi me shembuj të tjerë, si p.sh. nga au + ar janë përftuar afar, afër, afor-, -afur- etj., etj.

AT

Emrin AT, ne e gjejmë në shqip dhe në gjuhë të tjera në trajtat e shkruara si më poshtë:

ad, adh, at, ath, ti, ud, udh, ut, uth, tat, tet, tot, tut

Kështu p.sh. gjemë:
Arabisht: zekat
Anglisht: death, dead, Teetottem, Tottenham
Egjiptiane: Thot, Tuttankhamon
Greqisht. Adam, thanatos, Athos, Athina, aitios, themistios, tithenai
Gjermanisht. Toten, Teuton Frëngjisht. outil
Italisht. -ato
Latinisht. -atus, attendere
Shqip: Adam, Adhamudh, At (edhe kalit), çuditem, Teuta
Sllavisht. çudno

Rast i veçantë i emrit AT është
tetë / a = numri 8 si te pushtet
tat - shtatë , numri 7 anglisht. state
Gjermanisht: Stadt
Greqisht: Theta
Shqip. shtatë, tetë, pushtet, Tetor, Det, Thetis, shtet, shtator, qytet

AR

Për rrënjën AR kemi folur dhe më parë. Këtu vlen të kuptohet dhe të ndiqet sinonimia që rrënja AR ka me rrënjën' tjetër shqipe Yll. Kështu p.sh. në qoftë se ne në shqip themi “ar” (flori) në turqisht ar-it i thonë altin, shqipes viç në angl. i thonë veal (vij si yll, krhs. buall si yll vjen", kurban = "si ar vjen" e që kanë lidhje leksikore me viçin "që, si i= yll vjen", sepse viçi është njëmotak, njëvjeçar, ai çdo vit bëhet kurban njëlloj si Krishti "q' AR, Yll ish") dhe në frëngj. veau (vjen ay vjen si yll).
Fjalët e krijuara me rrënjën AR (ar, er, ir, or, ur, ra, re, ri, ro, ru) janë "pambarim", Këtu po ndalemi në disa prej tyre:

Anglisht: church, raven
Frëngjisht: alentour, corbeau, courber, tour, tourner,
Gjermanisht: beurteilen, Urzeit, Urkunde, Urteil
Greqisht: aristo-, arqi, qirios, Hristos, ortho
Italisht: augurare
Latinisht: cardinalis, crucis, curvus, Circea, esuriturus, ordin-;
Shqip. ar, burim, ogur, urdhër, urë, urim, përurim, urtësi

YLL

Rrënjën Y11 ne e gjejmë të shkruar si: al, el, il, ol, ul, la, le, li, lo, lu ; po kështu, bl, fl, eu, pl, vl. Më poshtë po japim disa shembuj.

Anglisht: floor, tool, valley
Frëngjisht: outil
Gjermanisht: field
Greqisht: katholikos, kalispera
Hebraishte: Bethlehem
Latinisht: absolutus, angulus, cultus, cultura, liberalis, miraculum, nullifidian, ultima
Rusisht: uliçnij
Sllovakisht: brizgalica
Shqip. gjallë, gjel, gjilpërë, kultonj (kujtoj), ngul, ngjallem, përul, përkul, shekull. shkul, ungjill, vegël, ylber
Turqisht: altin, ulama

Rrënja yll është e njëvlerëshme me u (unë) dhe uj(ë). Rolin e rrënjës Yll e shpjegon greqishtja Hyl-, që do të thotë materie, pasi Ylli dhe sinonimet e tij emërtojnë gjithçka që ka krijuar natyra (< tan, them Ar), gjithçka që është materie (< tam, them Ar) si dhe gjithçka që është produkt i perceptimit, njohjes dhe abstraksionit.

Kështu kemi:
Anglisht: water
Gjermanisht: Wasser
Greqisht: uios
Latinisht: liquidus
Shqip: ujë, ujdis

- Deri tani kemi folur për gjenezën e gjuhës dhe nevojën për t'u thelluar më tej në të. Sot, po vazhdojmë dhe me fjalëformimin dhe hap pas hapi të zbulojmë fakte të reja që tregojnë apo provojnë realisht hershmërinë e gjuhës sonë. Sepse, ka autorë që e konsiderojnë shqipen më të vonë se gjuhët e tjera evropiane, si latinishtja, greqishtja, gjermanishtja etj. Me këtë nuk duam të mohojmë atë çka ju thoni në mendimin tuaj gjuhësor, por të vëmë në dukje që krahas mendimeve të tilla për një prapambetje në fjalëformim të shqipes, ka dhe mendime që bazohen në studime konkrete sipas të cilave, fjalëformimi e ka bazën pikërisht tek gjuha shqipe, siç keni pohuar dhe ju herë pas here. Dhe, meqë jemi në këtë fushë. unë po ju pyes: Ç’është për ju fjalëformimi?

- Fjalëformimi është fusha e gjuhësisë që na shërben më mirë se çdo gjë tjetër për të provuar, se të gjitha gjuhët vijnë nga shipja. Që gjuhët kanë një gjenezë të vetme, kjo pranohet nga shumica e gjuhëtarëve sot. Duke pranuar për një çast që kjo gjenezë e tyre të jetë shqipja, siç këmbëngulim ne, atëherë rrjedh që gjuhët e dyta, të treta e kështu me radhë, të kenë lindur njëra pas tjetrës apo dhe njëkohësisht në një periudhë të caktuar historike (që për ne përkon me Errësirën Mesjetare). Këto gjuhë s'do të mund të krijoheshin nga një gjuhë e pazhvilluar, primitive, pasi vetë dijetarët që i kanë ndërtuar, kanë folur e shkruar një gjuhë të zhvilluar, fort të bukur e të mirë.

Mjafton kaq për të thënë se gjithë gjuhët e kanë zanafillën tek gjuha shqipe? Me një fjalë, cili është pretendimi juaj gjuhësor me të cilin ju mbroni tezën se gjuha shqipe qëndron në themel të të gjitha gjuhëve të tjera?

- Argumentet janë të panumërta dhe kjo del në analizën e fjalëve dërmuese të çdo gjuhe. Së fundi, fakti që të gjitha gjuhët kanë në përbërje të fjalëve të leksikut të tyre vetëm pesë rrënjët kryesore të shqipes; YLL, AR, AY, AT dhe UNË, pesë foljet bazë po të shqipes; JAM, BËJ, VIJ, THEM dhe THËRRAS, si dhe fakti tjetër që këto fjalë ne i gjejmë të gjitha së bashku, me kuptimin e tyre të parë të ruajtur vetëm në gjuhën shqipe, na lejon të deklarojmë këtu se këto janë një provë e pakundërshtueshme, e padiskutueshme se gjuha jonë, pra gjuha shqipe ka qenë gjuha e parë, dhe se ajo në kohën kur janë krijuar gjuhët e tjera ka pasur një stad zhvillimi për t'u lakmuar nga të gjithë. Vërtetimi i kësaj teze tashmë përbën thjesht histori. Ajo që mbetet tashmë për t'u bërë është thjesht puna për hartimin e një fjalori të plotë etimologjik.

- Sipas jush, si është krijuar gjuha ose cila është fillesa e origjinës së gjuhës?
- Studimi mbi origjinën e gjuhës na tregon se fjalët janë krijuar individualisht, por edhe duke u nisur nga togfjalësha apo shprehje të thjeshta primitive. Në fillim të këtij shkrimi, ne zumë në gojë shprehjet sinonimike në atë çast, v tem ças dhe en ces temps. Shohim se tem e sllavishtes është e njëjtë me tem te temps e frëngjishtes dhe të e shqipes. Të tria këto vijnë nga shqipja "them". Më tej, sllavishtja v, shqipja at, dhe shkronja p te
frëngjishtja temps (kohë) duan të thonë Ai, At. Fjalët që mbeten për t'u sqaruar tani janë ças (orë në sllavisht), çast në shqip dhe ces (këto) në frëngjisht. Këtu ne kemi togfjalëshin shqip q'është. Pa shihni se ç'vende kanë zënë ato nga ana gramatikore. Tem në sllavisht ka zënë vendin e përemrit dëftor, në shqip atë të nyjes së përparme dhe në frëngjisht ka hyrë në përbërje të emrit temps. Togfjalëshi q'është në shqip ka krijuar emrin çast, në frëngjisht mbiemrin dëftor ces, dhe në . sllavisht emrin ças. Të tria këto shprehje: v tem ças, në atë çast të dhe en ces temps kumtojnë të njëjtën ide, pra, "në atë çast", "në ato momente", por primitivisht ato thoshin: "them që At, që Ai është (bërë)".

- Jeni i sigurtë për këto dhe mendoni se kanë lidhje me besimin fetar apo me fe të ndryshme?

-Në fetë monoteiste kjo shprehje lidhet me orën dymbëdhjetë të natës, kur Krishti i krishterë apo ndonjë Krisht tjetër pritet të ringjallet.
Një shembull i ngjashëm me sa thamë më sipër është shprehja tjetër që ne kemi sjellë në vëmendjen tuaj: descend to the hell, që në anglisht do të thotë "zbres në ferr". Descend to hell vjen nga shqipja dhe do të thotë "desh q'jen (që të jenë) te qielli". Është fjala për Krishtin që zbret në ferr për të marrë ata q'u ka falur mëkatet e për t'i shpënë në qiell, në parajsë. Descend(zbres) në gjuhët latine dhe në anglisht vjen nga shprehja shqip "deshi që të jenë" dhe hell (ferri) vjen nga shqipja qiell. Descend është e njëjtë me gjermanishten stecken (them që janë), dhe ka në gjermanisht thuajse po atë kuptim ndodhem, jam etj.

- Ndonjë shembull më bindës, i cili mund të lidhet edhe me foljet ndihmëse të gjuhës shqipe, meqë dikur e keni përmendur një fakt të tillë?

-Është me interes të ndiqet se si folja jam ka zënë në shumë gjuhë vendin e parafjalës si te shqipet më, në, në frëngj. en, në ger. im, in e kështu me radhë..

- Çfarë na tregojnë shembuj të tillë?

- Këta shembuj na tregojnë se studimi etimologjik s'mund të përqëndrohet vetëm në konkordanca leksikore nga gjuha në gjuhë të natyrës një-me-një, pra për çdo emër ne të kërkojmë me çdo kusht të gjejmë përgjegjësin e saj në një gjuhë tjetër. Siç po e shohim, fjalëformimi dhe leksiku janë diçka tjetër, që kapërcen kufijtë e asaj çfarë mund të kemi mësuar në shkollë apo lexuar deri më sot ndër dijetarë të tjerë. Pra, çdo fjalë lipset të merret e të studjohet në disa kontekste të caktuara për të kuptuar më mirë origjinën e saj.

- A gjenden dorëshkrime të hershme të gjuhës shqipe dhe nëse po, përse nuk bëhen publike?

- Pavarësisht nga mungesa e dorëshkrimeve të vjetra (Stedimlija e shtyn datën e dokumenteve të para të shqipes në shekullin e pestë të erës sonë), për të shpënë punën tonë studimore përpara burime shumë të çmuara e të dorës së parë mbeten ende Buzuku, Bogdani e autorë të vjetër shqiptarë, si dhe folklori i pasur shqiptar, proverbat, aforizmat, shprehjet frazeologjike, ashtu si dhe dokumentet e autorëve të vjetër në gjuhë të tjera.

- Përse na shërbejnë dokumente të tilla?

- Dokumentet e shkruara në gjuhë të tjera ne na ndihmojnë të ndjekim origjinën e fjalëve të thesarit tonë leksikor. Kështu, p.sh. fjala derë në shqip ka ardhur nëpërmjet një shndërrimi fonetik të thira, thërras, fjalë që ne e gjejmë të tillë te greqishtja e vjetër dhe ajo e re ku ajo ka mbetur e pandryshuar.
Folja thërras nuk ka në greqisht atë funksion që ka dhe në shqip. Me thrasis greku identifikon njeriun e pasjellshëm. duke aluduar për poterexhiun, njeriun që thërret, por thërras si folje në vete, dhe me kuptimin që ka tek ne "flas me zë të lartë, bërtas", greqishtja nuk e ka.

- Ka ndërrime të shpeshta në fonetikën e gjuhës sonë?

- Shqipja është ndër të paktat gjuhë, në mos e vetmja, ku fjala në mote ka pësuar ndërrime fonetike të ndjeshme. Kjo situatë na rezulton ndryshe në gjuhë të tjera letrare. P.sh. leksiku i Dantes dhe i Rabëlesë, thuajse nuk ka pësuar asnjë ndryshim ndër vite si në italisht, po ashtu dhe në frëngjisht. Kjo dukuri duhet të ketë lidhje të ngushtë me faktin se materiali gjuhësor në mendjen e popullit tonë lëvrin e përpunohet më natyrshëm, pa kurrfarë barriere gjuhësore e logjike, ndryshe nga çdo popull tjetër.

- Vetëm kaq, apo keni diçka tjetër për të shtuar?

- Unë kam shumë për të thënë për çdo problem gjuhësor, por mbase nuk mund të thuhen të gjitha në një faqe apo edhe më shumë se një faqe gazete. Më poshtë, po japim pjesoren e foljes bëj në shqip, e cila hyn në të gjitha gjuhët e tjera.

Bëj (au + ar)
Pak më sipër, folëm për rrugën që ka ndjekur pjesorja e folja bëj në të gjitha gjuhët, përfshirë dhe në gjuhën shqipe. Këtu më poshtë po japim një tabelë më të plotë të saj, pasi kemi përfshirë dhe ato forma që kanë pësuar crase, "krasitje".

br fr pr vr wr
bar far par var uar war
ber fer per ver uer wer
bir fir pir vir uir wir
bor for por vor uor wor
bur fur pur vur uur wur
yer

edhe pair, peir, pour etj.
P.sh.
Anglisht: fire, burden
Flamisht. vor
Frëngjisht: pourri
Gjermanisht. werden
Greqisht. pros
Latinisht. purus, primus, Bosphorus
Sllavisht. brizgalica
Shqip/ Berat, bërtet, bërthamë, gjilpërë, Përmet, turbulluar, vërtet, i varfër

Në toponimi: -burg, -borough

VIJ
Kjo folje e rëndësishme, një nga pesë foljet e shqipes me të cilat mbahet ngrehina e të gjitha gjuhëve të botës, ajo merr trajtat e mëposhtme, shtjellimi i të cilave kërkon më shumë vend se një shkrim në gazetë.

van
be fe pe ve ven ue, uen ye, yen we, wen
bi fi pi vi vin wi, win
bo fo po vo von wo, won
bu fu pu vu vun wu, wun

Kështu p. sh.
Arabisht. Fikhu Zekat
Anglisht. veal, wind, wine
Frëngjisht. veau, voir, j'ai vu
Hebraisht. Bethlehem, Yaweh, Jehowah
Gjermanisht. Bismarck
Greqisht. Fidias, opion
Italisht: vento
Latinisht. adventus, Bona Fides, Fidayee, Fidias, opiurn, vagus, vedere, vendere, venire, vigilia
Shqip. Bulqiza, Buthrotis, lëviz, ngadhënjye, mallëngjye, i veçantë, vegël, verë, vetëm, vë re, vij, vigan, vuaj, vuajtje
__________________
JAM
Folja (j)am, siç e kemi thënë dhe në shkrimet tona të mëparshme, paraqitet me vargjet e mëposhtme. Të gjitha këtyre trajtave u mungojnë kategoritë e numrit. kohës dhe mënyrës, në fjalë ato shprehin rëndom vetëm kuptimin e foljes jam në v. 111. njëjës, të së tashmes së dëftores është.

am, an, ern, en, im, in,om, on, um, un, ma, na, me, ne, mi, ni, mo, no, mu, nu; as, es, is, os, us, sa, se, si, so, su; ash, esh, ish, osh, ush, sha, she, shi, sho, shu; az, ez, iz, oz, uz, za, ze, zi, zo, zu, azh, ezh, izh, ozh, uzh, zha, zhe, zhi, zho, zhu

TOGFJALËSHI “Q + (J’)AM”
Togfjalëshi "që + jam", që merr trajta të shumta sipas formulës x * (j) am ku x = c, ch, h, g, gj, j, k, qu, y, z, x.

Kështu p.sh. kemi:

c + (j’)am
cam cem cim com cum
can cen cin con cun
cas ces cis cos cus
sac sec sic soc suc
cash cesh cish cosh cush
shac shec shic shoc shuc
caz cez ciz coz cuz
zac zec zic zoc zuc
cazh cezh cizh cozh cuzh
zhac zhec zhic zhoc zhuc

ch + (j’)am
cham chem chim chom chum
chan chen chin chon chun
chas ches chis chos chus
sach sech sich soch such
chash chesh chish chosh chush
shach shech shich shoch shuch
chaz chez chiz choz chuz
zach zech zich zoch zuch
chazh chezh chizh chozh chuzh
zhach zhech zhich zhoch zhuch

h + (j’)am
ham hem him hom hum
han hen hin hon hun
has hes his hos hus
sah seh sih soh suh
hash hesh hish hosh hush
shah sheh shih shoh shuh
haz hez hiz hoz huz
zah zeh zih zoh zuh
hazh hezh hizh hozh huzh
zhah zheh zhih zhoh zhuh

g + (j’)am
gam gem gim gom gum
gan gen gin gon gun
gas ges gis gos gus
sag seg sig sog sug
gash gesh gish gosh gush
shag sheg shig shog shug
gaz gez giz goz guz
zag zeg zig zog zug
gazh gezh gizh gozh guzh
zhag zheg zhig zhog zhug

gj + (j’)am
gjam gjem gjim gjom gjum
gjan gjen gjin gjon gjun
gjas gjes gjis gjos gjus
sagj segj sigj sogj sugj
gjash gjesh gjish gjosh gjush
shagj shegj shigj shogj shugj
gjaz gjez gjiz gjoz gjuz
zagj zegj zigj zogj zugj
gjazh gjezh gjizh gjozh gjuzh
zhagj zhegj zhigj zhogj zhugj

j + (j’)am
jam jem jim jom jum
jan jen jin jon jun
jas jes jis jos jus
saj sej sij soj suj
jash jesh jish josh jush
shaj shej shij shoj shuj
jaz jez jiz joz juz
zaj zej zij zoj zuj
jazh jezh jizh jozh juzh
zhaj zhej zhij zhoj zhuj

k + (j’)am
kam kem kim kom kum
kan ken kin kon kun
kas kes kis kos kus
sak sek sik sok suk
kash kesh kish kosh kush
shak shek shik shok shuk
kaz kez kiz koz kuz
zak zek zik zok zuk
kazh kezh kizh kozh kuzh
zhak zhek zhik zhok zhuk

qu + (j’)am
quam quem quim quom quum
quan quen quin quon quun
quas ques quis quos quus
saqu sequ siqu soqu suqu
quash quesh quish quosh quush
shaqu shequ shiqu shoqu shuqu
quaz quez quiz quoz quuz
zaqu zequ ziqu zoqu zuqu
quazh quezh quizh quozh quuzh
zhaqu zhequ zhiqu zhoqu zhuqu

y + (j’)am
yam yem yim yom yum
yan yen yin yon yun
yas yes yis yos yus
say sey siy soy suy
yash yesh yish yosh yush
shay shey shiy shoy shuy
yaz yez yiz yoz yuz
zay zey ziy zoy zuy
yazh yezh yizh yozh yuzh
zhay zhey zhiy zhoy zhuy

z + (j’)am
zam zem zim zom zum
zan zen zin zon zun
zas zes zis zos zus
saz sez siz soz suz
zash zesh zish zosh zush
shaz shez shiz shoz shuz
zaz zez ziz zoz zuz
zaz zez ziz zoz zuz
zazh zezh zizh zozh zuzh
zhaz zhez zhiz zhoz zhuz

x + (j’)am
xam xem xim xom xum
xan xen xin xon xun
xas xes xis xos xus
sax sex six sox sux
xash xesh xish xosh xush
shax shex shix shox shux
xaz xez xiz xoz xuz
zax zex zix zox zux
xazh xezh xizh xozh xuzh
zhax zhex zhix zhox zhux

Shembuj:
Anglisht. custom, kin, kinship,
Arabisht. zekat
Greqisht. Pentateuqos
Gjermanisht. Urkunde, Verkuendigung, Kunde
Latinisht. -caes- (Caesar), -ces-, - cis-, -cus-, -sec- , -socsectus, socialis
Shqip. çështje, i veçantë

Toponimi
ham
Anglisht. Hampton, Tottenham,

X “Q'ish”

Togfjalëshin "që ish", ndër të tjera, e gjejmë në trajtat: cc, gg, kk, ss, zz

E, i, o, (u) dhe p, b, f, v,

Kombinimi mes e, i, o, (u) dhe p, b, f, v, të cilat shprehin në mënyrë të sintetizuar Au, yllin, arin, atin dhe un(ë) kanë shërbyer për të shtuar larminë e mjeteve shprehëse, lakonicitetin e tyre dhe në mungesë të informacionit dhe të errësirës së plotë mbi gjenezën e tyre të fshehin përmbajtjen a të mbulojnë ndonjëherë karakterin skandaloz e të turpshëm moralisht dhe ideologjikisht të vetë fjalës.
Këto shkronja - fjalë apo fjalë - shkronja duke u kombinuar me rrënjët Yll, Ar, Ay, At, dhe Unë si dhe me pesë foljet kryesore të shqipes dhe të gjithë gjuhëve të botës si Bëj, Jam, Them, Thërras dhe Vij, kanë krijuar shumicën e fjalëve të pazbërthyeshme apo të zbërthyera keq deri më sot nga gjuhëtarët. Kështu, nga këto kombinime do të hasni "rrënjë" të tilla si angl. if, of, off, gjer. ob, oben, shqipja në qoftë se, shqipja e turq. qofte etj. etj. Kobinime të tilla marrin trajtën aff, afp, afv, etj., effe, effi, ev, evo, etj. ifi, ip, iper, etj., off, ofp, opf, ov, etj. pfl e kështu me radhë. Këto "rrënjë" prapa kuptimit të fjalës, pra primitivisht duan të thonë "ay yl1 vjen", dhe "ay yll është bërë".

Kur bëjmë fjalë për mjetet fjalëformuese, vëmendje duhet treguar në leximin, kuptimin e zbërthimin e vetë termave të terminologjisë shkencore, të cilat flasin më shumë se shpjegimi i thatë që na japin fjalorët. S'mjafton që ne t'u nxëmë kuptimin, por lipset të mësojmë t'i zbërthejmë vetë këto terma, pasi leksikografi dhe shkencëtari kanë fshehur në vetë termin çelësin e "rregullit" apo ligjit që kanë dashur të na transmetojnë. Kështu, te shumica e termave shkencore në përgjithësi dhe atyre gjuhësore e letrare në veçanti, sekreti dhe çelësi i zbërthimit të tyre lidhet drejtpërsëdrejti me vetë fjalën, mënyrën e ndërtimit apo prejardhjes së tyre.
Mund ta fillojmë me vetë fjalën “ligj”,e cila në anglisht bën law, në frëngjisht loi, në italisht legge, ku ligj është vetë termi Yll, rreth të cilit rrotullohet e tërë Dija. Më pas do të përmendim termin rregull, që në anglisht i thonë rule, në frëngjisht règle, në gjermanisht Regel, në italisht, regola, ku rregullin e përbën sinonimia dhe metafora që ekziston mes këtyre dy rrënjëve. Tjetër shembull është crase (krazë), që sipas fjalorëve shpreh kontraksionin e zanores fundore të një fjale me zanoren e fjalës pasardhëse. Por, në fakt, ky shpjegim s'është i plotë, pasi crase është në të vërtetë një "krasitje" e zanores te grupi car, cer, cir, cor, cur, char, cher etj. si te emri Krisht, shembull model i një crase, pasi ai vjen nga togfjalëshi "që Ar ishte", pra, Floriri apo Aris, Perëndia "greke" e Luftës. Kraze të tilla janë dhe br, fr, pr, phr, vr, wr që ne kemi paraqitur më parë te tabela e pjesores së foljes shqipe bëj.
__________________

Terma të tjerë, që flasin vetë për veten e tyre janë metateza, metafora etj. Larousse e shpjegon gabim metatezën, apo e mjegullon qëllimisht këtë term, duke na dhënë si shembull metateze kalimin nga frëngjishtja e vjetër, formage në frëngjishten e re fromage, ku me metatezë nënkupton vendkëmbimin e r-së nga for- me fro-. Kodi i shqipes na mëson se te for- dhe fro- ne s'kemi asnjë lloj vendkëmbimi të ndonjë bashkëtingëlloreje apo rrokjeje, pasi or, dhe ro janë e njëjta gjë, e që të dyja janë forma të rrënjës shqipe AR. Tjetër është metateza, e tjetër kërkon të na thotë Larousse në shpjegimin e kësaj fjale, një linjë që ndjek edhe Fjalori i Gjuhës Shqipe, duke përdorur fjalën vendkëmbim.
Te metateza, dhe te shembujt që sjell Larousse, s'kemi të bëjmë me asnjë vendkëmbim. Te for- dhe fro- ne dallojmë dy fjalë, fjalën - shkronjë f = ay dhe fjalën rrokje or = ro = ar. Pra, në thelb, aty në rastin më të mirë kemi një rrotullim të or në ro. Edhe këtij rrotullimi, hollë - hollë, s'dihet se ç'kah do t'i japim, pasi kur të zbërthehen të gjitha fjalët etimologjikisht do të shihet se do të kemi po aq fjalë me ro sa dhe me or në temën e tyre. Duke pranuar këtë konfuzion të fundit si metatezë, le të mësojmë përse fjala metathesis është vetë metatezë: ajo vetë ka në përbërje të saj një MET, që është e rrotulluara e TEM, THEM. Jo vetëm nga ana kuptimore, as edhe pse termi është 100 % shqip, por edhe sikur vendkëmbimi të ishte për një çast identik me metatezën, farkimi i fjalës metatezë flet për mendje gjeniu, më bukur e në mënyrë më lakonike ky term s'kishte si të kryhej.

A, e, i, o

A, e, i, o në fund të fjalës shprehin rëndom barazimin kuptimor mes dy a më shumë pjesëve përbërëse të fjalës.

Gjatë rrjedhës së historisë gjuhëtarët kanë përdorur disa truke fjalëformuese, të cilat kanë qenë të mirëpritura, pasi kanë kontribuar në pasurimin e leksikut dhe zhvillimin e gjuhës në përgjithësi. Por sot, pas shumë shekujsh, në valën e “globalizmit”" të bujshëm dhe "demokratizimit" shurdhues të "shoqërisë", mbajtja fshehur e këtyre teknikave fjalëformuese zbulon thelbin antidernokratik të të gjitha atyre shkollave dhe gjuhëtarëve, që përpiqen të mbajnë të vërtetat shkencore (gjuhësore) larg njerëzve, larg brezit që po rritet.
Ndër truket fjalëformuese, që, gjuhëtarët kanë shfrytëzuar për formimin e fjalëve të reja, po përmendim formimin e fjalëve në shqip, anglisht e frëngjisht me anë të parashtesave kundërshtuese si pa, de-, dhe prapashtesën mohuese -less. Përpara se këto parashtesa të fiksoheshin me kuptimin që kanë sot, ato kanë shërbyer për të krijuar fjalë të reja përmes një back - formation, duke ngatërruar kështu dhe gjuhëtarët më të zotë. Kështu p.sh. kemi:

anglisht. nga - less (yll është) janë formuar fjalë si cease nga ceaseless, key nga keyless etj. Në frëngjisht nga fjalë që fillojnë me dem (them) -janë krijuar foljet mentir, monter, masquer, ménager etj.

Kështu që këtu parashtesa de(përveç se kur buron nga shqipja de = them.) është një truk mashtrues që fsheh lojën e vërtetë fjalëformuese.
Në shqip, fjalë që fillojnë me parashtesën pa-: i dukshëm vjen nga i padukshëm, fytyrë vjen nga i pafytyrë etj, etj.
Mjetet e shfrytëzuara për formimin e fjalëve janë të pasura dhe kushdo që do t'i ngjitet shpatit të thepisur të etimologjisë do të zbulojë vërtet gjëra mahnitëse e të mrekullueshme.

Disa shembuj çiftesh fjalëformuese

Zakonisht, fjalët janë formuar me ndihmën e dy prej rrënjëve kryesore të shqipes apo trajtat e shkurtuara të tyre. Jo rrallë ndeshim brenda një fjale përsëritje të së njëjtës "ide", që s'ka asnjë funksion tjetër veç kujdesit te leksikografit anonim apo dijetar për të mos rënë në përsëritje me një fjalë tjetër, apo që fjala e krijuar të ketë një tingëllim të veçantë e muzikalitet të spikatur. Më poshtë po japim fjalë të krijuar me çifte rrënjësh të tilla.

Ar & Ay
Arabisht: Arabia

Ar & Bërë
Në shqip: arbër, dëfryer

Ar vjen
Në anglisht. Sheriff, Sherwood
Arabisht. mutesarrif, Sharif
Frëngjisht. arriver, arriviste, dëfëquer
Greqisht. metamorfo, Orfeis,Serifos

Ar & Yll
Anglisht: graseless, reestablish
Latinisht: gracilis, stabilire

At & Ar
Arabisht: kadar
Anglisht: scatter
Latinisht: quarter quattuor
Shqip: katër shkatërroj
Turqisht: kederlenmek

At & Yll
Latinisht: adolescent, adulari

Ay & Ar
Arabisht: Muzafer
Greqisht:aforismos, varvaros
Italisht: barbiere
Shqip: i bardhë, bërthamë, hapësirë, var, varr, vardisem, i varfër, i verbër, verem

Ay & At
Anglisht:. put (forth)
Latinisht: ab esse ad posse valet

Ay & bërë
Anglisht:. put (forth)
Arabisht: Muzaaffar, Muzawit
Turqisht: Muzafer,

Ay, e, i , o & vjen
Anglisht eve, even, evening, if, of, off, often, open
Gjermanisht:. eben, ob, oben
Frëngjisht:. abusive

Ay & yll
Anglisht: deep, please
Arabisht: Faisal
Frëngjisht: corbeau, plaisir
Gjermanisht:. tief
Greqisht: apostolos, kalipto
Latinisht: abilis, apostolus, debilitare, falsus, notabilis, placere
Sllavisht: bjellij, Bulgaria, Biellorusia
Shqip: Bulqiza, fal, fall, fellë (thellë), fellësi (thellësi), korbi, pëlqyer
Turgisht: damlla, havale, havalandirmak, kurban,

Bërë Ai
Anglisht: bright
Gjermanisht: ausbreiten, breit

Bërë Ar
Greqisht. freniris

Bërë At
Frëngjisht: parachute
Italisht: frutto

Bërë Ay
Anglisht: sprout
Greqisht:. festival

E bërë, bërë E
Italisht: divertire
turqisht. myzevir

Bërë IGreqisht:. (dhen) bori, frenitis, parasitos
Latinisht:. experiential
Shqip: buri

Bërë O
Latinisht: parochialis

Bërë Yll
Shqip:frujti (Bu)

O & I
Gregisht: paroikos
Shqip. nevojë, përvojë

I & EShqip: përgjigje

O & Pl
Greqisht: opion
Latinisht: opium

Vjen EItalisht: vendere
__________________

Vjen I, I vjen
Shqip: venitem, ngadhënjye, mallëngjye

Yll & Ar
Frëngjisht: alentour
Hebraisht: Elazar, Yisrael
Latinisht: cardinalis, ludicrous
Shqip: rrotullohem, sorollatje, uluras

Yll & At
Arabisht: Muslihuddin
Frëngjisht: lutter
Greqisht: lepta, lefta
Shqip: luftoj

Yll bërë
Anglisht: glower
Greqisht: kalispera
Hollandisht: Tillburg
Latinisht: turb- (turbulentus, turbidus, turbare, perturbare etj.), temporalis
Portugalisht: Brasil
Shqip: i qelbur, turbulluar, valë, ylber

Yll & I
Anglisht: illusive
Frëngjisht: ëlusive,

Yll vjenAnglisht: Albion, alive, eleven, love
Arabisht: tevekkel
Frëngjisht: Gilbert, Gelbart, Holbain
Gjermanisht: Hilbert, lieben
Latinisht: faeculentus, Helveticus, velos
Rusisht: Bjellorussia
Sllavisht: Bullatovi, Jugoslavi, Slovaki
Shqip: teveqel, Veqilharxhi, thelb (thelpinj)
Turqisht. tevekel, vekil

Togfjalëshi “q’është thirrur (quajtur)
c + am+ thirr, thërr(as)
ch + am + thirr, thërr(as)
g + am + thirr, thërr(as)
h + am + thirr, thërr(as)
k + am + thirr, thërr(as)
q, qu + am + thirr, thërr(as)

ku thir, thërr(as) zhvillohet sipas vargjeve:
thërras tar, ter, tir, tor, tur, rat, ret, rit, rot, rut; tra, tre, tri, tro, tru; dar, der, dir, dor, dur, rad, red, rid, rod, rud; dra, dre, dri, dro, dru; thar, ther, thir, thor, thur, rath, reth, rith, roth, ruth; thra, thre, thri, thro, thru; dhar, dher, dhir, dhor, dhur, radh, redh, ridh, rodh, rudh; dhra, dhre, dhri, dhro, dhru;

Shembuj:
Anglisht: Astral, Astir, Austria, - caster, gallantry, Ontario, under
Frëngjisht: dëmentir , demonter,
Gjermanisht: unter
Italsht: intrigante
Shqip: Gjirokastër, Kastrati, Kastrioti

dhe
Anglisht:: t...., Thursday
Italisht: triste, Trieste
Flamisht: trekken, troosten
Frwngjisht: diriger, guider
Gjermanisht: Treppen
Shqip: drejt, troç, trokas, turbulluar
Turqisht: -tirmak, -turmak, -dirmak

Togfjalëshi "është thënë" (quajtur)
p.sh.
- anthus, anthos

Në toponimi gjejmë prapashtesën "që thonë", pra, që quhet:
-dam, den, -don, -dun, -din, -gton, -cton, qthon p.sh.
Anglisht: Washington, autokton
Frëngjisht: Verdun
Hollandisht: Rotterdam
Shqip: tokë

Folja them sipas formulës x (j)am ku x = t, d, th, dh
da, de, di do, du, ad, ed, id, od, ud, ta, te, ti, to, tu, at, et, it, ot, ut, tam, tan, tem, ten, tim, tin, tom, ton, tum, tun, mat, nat, met, net, mit, nit, mot, not; muf, nut; tas, tes, tis, tos, tus, sat, set, sit, sot, sut, dam, dan, dem, den, dim, din, dom, don, dum, dun, mad, nad, med, ned, mid, nid, mod, nod, mud, nud; das, des, dis, dos, dus, sad, sed, sid, sod, sud; tham, than, them, then, thim, thin, thom, thon, thum, thun, math, nath, meth, neth, mith, nith, moth, noth, muth, nath thas, thes, this, thos, thus, sath, seth, sith,, soth, suth ; tha, the, thi, tho, thu, ath, eth, ith, oth, uth ; dham, dhan, dhem, dhen, dhim, dhin, dhom, dhon, dhum, dhun, madh, nadh, medh, nedh, midh, nidh, modh, nodh, mudh, nudh; dhas, dhes, dhis, dhos, dhus, sadh, sedh, sidh, sodh, sudh
dha, dhe, dhi, dho, dhu, adh, edh, idh, odh, udh.
Shtesë: sam, sem, sim, som, sum, sin, son, sun, mas, mes, mis, mos, mus, sham, shem, shim; shom, shum, mash, mesh, mish, mosh, mush, maz, mez, miz, moz, muz

Shembuj me foljen them ndër gjuhë të ndryshme:

Arabisht: altin, mysliman, myslyman, mytesarif
Anglisht: fathom, phantom, phantom, time, Thomson, Thomas, Thompson
Frëngjisht: alentour, ceinture
Gjermanisht: Bismarck
Greqisht: temenios (temena turq.), fatos, pothos
Latinisht: eztinguere, distinguere, limit, phantasma, intendere, praendere, temporalis, tempus, ultima
Shqip: bredhur, dëmtim, habitem, avitem, dredhur, mbledhur, mbreti, përtim, sorollatje, shpëtim, shpërthim, tingull, themel, Thumanë

Fjalë që ndihmojnë për zbërthimin e kodit
Gjuhëtarë e leksikografë kanë lënë në çdo gjuhë gjurmë të "rregullave të fjalëformimit”, "të rregullave të shndërrimeve fonetike", aq sa po të kishim mundësi t'i rreshtonim të gjitha në një shkrim do të shtrohej pyetja se përse duheshin kaq shumë shembuj e po aq përsëritje të bezdishme.
Kështu p.sh.
Frëngjisht: auparavant = au para av është
Latinisht: oculis o = ul, facilis fa = il
Shqip: vështirë v = ir

Rrugë të pasurimit të fjalës me kuptime të reja
brutto nga Brutus
katil nga Catilina
severus nga Severius
tutkun nga Tuttankhamon
__________________

[color=blue]“Ju rrëfej se ku ka gabuar Çabej me gjuhën shqipe”[/color]

Autori : Petrika GROSI

Çabej ka bërë disa gabime me qëllim pasi në atë kohë ndoshta nuk mund ta shprehte të vërtetën në lidhje me klasifikimin e rrënjëve kryesore të gjuhës shqipe. Të paktën ky është mendimi i studiuesit shqiptar, Çlirim Xhunga, i cili prej 2 vitesh është marrë me studimin e veprës Çabejt dhe me ngritjen e tezës së tij linguistike. Diçka tjetër, interesante në intervistën e dhënë ditën e djeshme ekskluzivisht për gazetën “Ballkan”, është se studiuesi Xhunga pretendon që shqipja është gjuha më e hershme dhe e kultivuar ndër shumë të tjera, përfshi këtu edhe greqishten e vjetër dhe latinishten. Për trajtimin e këtij problemi studiuesi ka pranuar të japë detaje dhe shembuj si vijon në bisedën e mëposhtme. Nuk është pak të bësh publike një deklaratë të tillë dhe të mos kesh reagime nga studiuesit e gjuhës dhe letërsisë, qofshin pozitive apo negative. Heshtja ndoshta do të thotë se ata i japin pjesërisht apo plotësisht të drejtë z.Xhunga, ose edhe kështu në mos qoftë, një tjetër gjë kuptohet; Ata nuk kanë gjetur argumenta që ta kundërshtojnë linjën e tij.

-Z.Xhunga, para pak kohësh në një shkrim tuajin ju argumentonit se greqishtja e vjetër dhe latinishtja e kanë prejardhjen prej shqipes së hershme. Cilat janë të rejat më të fundit nëse ka, bazuar në studimet tuaja që janë thelluar më tej?
Nga studimet dhe njohjet e mia mbi materialin gjuhësor të greqishtes së vjetër, latinishtes, gotishtes, sllavishtes kishtare, turqishtes, arabishtes, hebraishtes dhe deri në gjuhën japoneze, më rezulton që shqipja është gjuha e parë e kultivuar në mënyrë natyrore nga raca njerëzore. Pra populli i parë i cili ka arritur të artikulojë një gjuhë të kultiviuar ka qenë shqiptari. Me shqiptar unë nënkuptoj arbërit, ilirët, apo edhe paraardhësit e tyre. E kam më kollaj që me fjalën shqiptar t’i përfshij të gjithë paraardhësit tanë këtu, ndaj me këtë kuptim do ta përmend sërish këtë fjalë. Në konkluzionin tim del se bashkë me fjalën, edhe mendimi ka vulën shqiptare. Pra logjika, nuk është vepër e Platonit, as e Aristotelit, por vepër e mendimit shqiptar. Nga shqipja kanë lindur të gjitha gjuhët e tjera duke nisur që nga Amerika Latine deri në Japoni. Këtë unë e mbështes me një strukturë leksikore që është baza e fjalës në çdo gjuhë, për të cilat sapo fola.

-A nuk do të ishte paksa e guximshme të thoshim se nga shqipja kanë dalë gjuhët e tjera, ndërsa nga historia kemi fakte të ndryshme për popullsi më të hershme?
Fakt është se duke nisur që nga kohët më të vjetra, nga Mesopotamia, edhe tek egjyptianët, e më vonë te grekët dhe latinët. çdo fjalë zbërrthet me rrënjët që unë do u them më tej. Ndër rrënjët kryesore të shqipes, që hynë në përbërjen e çdo fjale të gjuhës sonë apo dhe të gjuhëve të tjera mund të fusim simbolin e yllit. Ky simbol është pjesë përbërëse e lëndës që ndërton fjalët në të gjitha gjuhët e botës. Marrim fjalën yll. Yll, ne e gjejmë të shkruar në të gjithë gjuhët e botës në trajta si: al, el, il, ol, ul, la, le, li, lo, lu. Ylli identifikohet me “al” te fjalët: Alban, Liban, ose libanon. Identifikohet me “el” te Enkelejda, ose tek helen. Me “il” identifikohet te ilirët, ndërsa me “ol” te katolikos. “Ul” është një yll i vjetër. “La” identifikohet me latin. Përsa i përket rrokjes “le” marrim për shembull fjalën greqisht “kleos”, që do të thotë në greqisht “i dëgjuar”, por që në fakt vjen nga rrënja shqipe, “që lind”. “Le” qëndron edhe në rrënjën e fjalës tjetër greqisht, “klepto”, që do të thotë “që vjedh”, “që le”. Rrokja “li” identifikohet me fjalën “Liburn”. “Lo” e kemi te shqipja me fjalën “loti” në shqip, por edhe te anglishtja, “flower”, (lule) etj. Ndërsa “lu” e gjejmë te fjala “lux,lucis”, “lumen”, etj. Pra gjithë ky varg i rëndësishëm e themelor ka shërbyer në ndërtimin e një miriade të tërë fjalësh duke filluar që nga Shqipëria deri në Japoni. Një varg tjetër shumë i rëndësishëm duke nisur që nga shqipja është vargu “ar”, pra flori; Vargu është: ar, er, ir, or, ur, ra, re, ri, ro, ru. Nëse në greqisht ne themi “arqi”, që ka kuptimin e zanafillës, kjo vjen nga ar, pra me qenë ar, ose me qenë flori. Apo fjala tjetër gjermane “Urzeit”, e cila vjen po nga rrënja “ar”. Kjo fjala vjen nga “ur” dhe “ze”, që do të thotë “qenë”, dhe “t” që është prapashtesë në anglisht e gjermanisht dhe do të thotë “me thënë”. T-ja dhe d-ja fundore në gjermanisht, anglisht dhe shqip, vjen nga “te”, “them”. Marrim fjalën “fund”. Ajo nuk është gjë tjetër veçse rrënja e fjalës shqipe “njoh” e kthyer mbrapsht, në latinisht, si edhe në gjuhë të tjera. “fundus”, “fine”, apo “find”, apo edhe “ala’ fin” në arabisht, që tek numërorët do të thotë “në fund”.

-Ka vargje të tjera si këto dy të parët shqipja mbi të cilat bazohen edhe gjuhët e tjera?
Është vargu po kaq i rëndësishëm i foljes “jam”: as, es, is, os, us, sa, se, si, so, su. Pra folja “jam” e shqipes, hyn gati në çdo gjuhë të botës. P.sh. kemi edhe një fjalë si “sweden” që do të thotë se “ish kopshti i Edenit”. Një folje tjetër shumë e rëndësishme është “njoh”, që e kemi përmendur edhe te shkrimi i mëparshëm. Rrënjët e vargut të saj janë: na, ne, ni, no, nu, naf, nef, nif, nof, nuf. Pra në këtë varg që tingëllon si i çuditshëm ne kemi foljen “njoh”, e cila edhe në shqip vjen nga pasthirmat: “nja”, “nje” ose “nji”, që do të thonë “ja” ose “qe”; “qe ku është”, apo “ja ku është”. Nga kjo kanë dalë edhe numërorët, “një”-”nji” dhe nga numërorët ka dalë pastaj kuptimi i foljes njoh. Nëse marrim pastaj rrënjën “fun”, nga ajo ka dalë “fund”, pra është d-ja fundore që kishte anglishtja e gjermanishtja. “Fun” nuk është gjë tjetër veçse “fundi” i konceptuar nga idealistët si fundi i botës, por në fakt nuk është fundi i botës, por fundi i dijes, i një dije, futur në prizmin e tyre idealist në konceptimin e botës. Ndaj dhe “fun” e “fund” kanë lidhje me fjalën “apokalips”. Kjo fjalë vjen nga shqipja dhe do të thotë “zbulohet ajo ç’ka kam fshehur mirë”. “Kiameti’ në turqisht, do të thotë “them (zbulohet) ky që jam”, pra kur të zbulohet se kush është ai që ka shkruar për këto gjëra vjen dhe fundi i botës. Ndaj dhe numri themelor 5000, shqip do të thotë “kur të merret vesh se kush jam, është fundi i botës”. Pra është parashikuar një 5000 vjeçar që njohja njerëzore të shkojë deri te fjala “yll” që është një fjalë primordiale sepse latini e ka përkufizuar me konceptin “linea”, që vjen nga fjala “njoh yllin”. Pra “li” do të thotë yll, ndërsa “ne” do të thotë njoh. Pra kur vjen ylli, ose njohja e yllit, është kufiri i mjaftueshëm i diturisë. Kapërcimi i këtij pragu është një blafstemi, e cila vjen po nga fjala yll dhe që do të thotë “yll është”. “Femi” në greqisht do të thotë përhap, ndërsa “bl”-ja nistore në të gjithë gjuhët është fjala yll. Kurse në anglisht fjala “blush”, “me u skuq”, vjen nga fjala “yll është”.

-A ia keni parashtruar këtë tezë tuajën profesorëve të fakultetit të gjuhësisë apo të Institutit të Gjuhë-Letërsisë?
Kam kontaktuar me disa profesorë por reagimet e tyre kanë qenë indiferente duke më thënë se nuk merren me këtë punë. Predispozitat për t’u thelluar në këtë fushë mungojnë në të gjithë. Kjo vjen sepse ka gjëra tabu, për të cilat më mirë të mos thellohemi sot.

-Në konkluzionet tuaja ju bini ndesh edhe me prof. e nderuar Eqerem Çabej. Çfarë do të thoshit në këtë drejtim?
Nga një studim që unë i kam bërë fjalorit etimologjik të Çabejt, por edhe studimit të tij në bashkëpunim me A.Xhuvanin për parashtesat dhe prapashtesat e shqipes, mund të them me bindje të plotë që Çabej ka lënë me ndërgjegje jashtë trajtimit etimologjik rrënjë shumë të rëndësishme të shqipes. Për mendimin tim ai ndoshta është penguar për ta bërë këtë gjë në atë kohë. Çabej është penguar të thotë fjalën e tij në këtë fushë. Gjithashtu, po të marrim shumicën e parashtesave dhe prapashtesave të studimit të tij, ato janë si të thuash rrjedhim alogjik i një premise të gabuar. Nëse ne pranojmë që këto gjëra janë bërë me dashje, atëhere dalim në konkluzionin se shkolla e Çabejt, me qëllimim i ka çuar studimet në një rrugë të gabuar sepse shumica e parashtesave dhe prapashtesave kryesore të shqipes nuk janë ato që thuhen në studimin e tij. Psh. nëse marrim prapashtesën shqipe “ul” vjen nga fjala yll, po kështu edhe prapashtesa “il” vjen po nga rrënja shqipe yll. Në mënyrë mekanike janë nxjerrë prapashtesat “il” dhe “ul”, kur ato bëjnë pjesë në rrënjë të tjera. Kur themi ne “përkul” kemi një fjalë të përbërë nga “për” dhe “kul”. “Kul” vjen nga një tok fjalësh që do të thotë “është yll”. Rrënja “kul” është e njëjtë me rrënjën shqipe “qiell”, ose me temën latine “cael”, “coel” apo e njëjtë me temën angleze “ceil”, si dhe me rrënjën greke “kel”, që është qielli.
Një shembull tjetër është kur themi fjalën “shekull”; ajo ka të bëjë me sintetizimin e asaj që i është dashur latinit për të shkulur konceptin dhe fjalën “yll” nga mendja e njerëzve. Vetë fjala “shkollë” vjen nga një temën latine “auscul-” që do të thotë “dëgjoj” por që do të thotë “ai = yll shkul (nga mendja)”. Në zbërrthimin e fjalëve duhet të kemi parasysh se kemi një përdorim të sinonimeve të yllit në vend të njëra tjetrës. Nëse kthehemi te Çabej dhe marrim fjalën “përkul”, nuk do të mund të heqim mekanikisht “ul” si prapashtesë dhe të mbetet një “përk”. Fjala “përkul” ka dy rrënjë siç janë “për” dhe “kul”.

Ky artikull është publikuar me 08/10/2005 ne Gazeten Ballkan
http://ballkan.com/index.php?page=shownews&newsID=33137

dante 18.10.11 20:51

nuk mund te jap nje link te sakte ku mund te gjindet, por nje nga theniet me interesante te tij eshte ajo qe " nqs pas vitit 2000 do vazhdoje te flitet gjuha shqipe, atehere edhe nje pjese e madhe e botes do filloje ta flase ate gjuhe gjithmone e me ne rritje" do mundohem te gjej nje reference te saj

Ufo 19.10.11 13:23

Kush më thotë nga ju të nderuar miq, a e ndoqët ''debatin'' në distancë midis Presidentit të Republikës dhe Kryetares së Kuvendit Popullor të Shqipërisë, për gjuhën e folur nga punonjësit e Institucioneve tona shtetërore, dhe a keni ju ndonjë koment në lidhje me çështjen gjuhësore të përfolur por ju lutem pa e politizuar atë siq ndodh rëndom edhe nga disa media tona dhe kryesisht televizioni i Kandaharit ''KLAN -TV'' ??

Faleminderit !!

ILIRA 19.10.11 13:28

Ufo, une mendoj qe "debati" ne vetvete nuk behet per gjuhen apo dialektin, diku tjeter "rreh cekani" une per veten time dialektin shkodran apo shkodranishten e kam me te preferuaren megjithese nuk i perkas atij qyteti. Pra une vleresoj gjuhen e Fishtes, dhe do te doja qe askush te mos e politizoje mendimin tim.

Ufo 19.10.11 13:32

ILIRA shkruajti:Ufo, une mendoj qe "debati" ne vetvete nuk behet per gjuhen apo dialektin, diku tjeter "rreh cekani" une per veten time dialektin shkodran apo shkodranishten e kam me te preferuaren megjithese nuk i perkas atij qyteti. Pra une vleresoj gjuhen e Fishtes, dhe do te doja qe askush te mos e politizoje mendimin tim.

Sigurisht e dashur ILIRA. Ju keni të drejtë me ç'ka shkruani por në të vërtetë nëse ndiqni punimet e parlamentit, disa dikastere qendrore me zedhënësit e tyre, ju do vini re se nuk flasin dhe nuk i rrinë korekt shqipes letrare..E kuptoj se ç'doni të thoni por tjetër kund e kam ''fjalën'' unë..Përshëndetje !

ILIRA 19.10.11 13:38

Shqipja letrare apo zyrtare eshte mbeshtetur ne dialektin toske dihet qe ne ate kohe kur u vendos kjo nuk mund te kishte zera ndryshe, megjithate kur kemi studiuar eposin e kreshnikeve askush nuk pati veshtiresi ne te kuptuar dhe recituar, vazhdoj ti qendroj mendimit qe mohimi apo mospranimi i gegerishtes ka akoma nuanca " politike euforike partizane" Personalisht flas dhe shprehem ne gjuhen zyrtare por me tingellon shume e bukur "kanga e bylbylit"

Ufo 19.10.11 13:44

ILIRA shkruajti:Shqipja letrare apo zyrtare eshte mbeshtetur ne dialektin toske dihet qe ne ate kohe kur u vendos kjo nuk mund te kishte zera ndryshe, megjithate kur kemi studiuar eposin e kreshnikeve askush nuk pati veshtiresi ne te kuptuar dhe recituar, vazhdoj ti qendroj mendimit qe mohimi apo mospranimi i gegerishtes ka akoma nuanca " politike euforike partizane" Personalisht flas dhe shprehem ne gjuhen zyrtare por me tingellon shume e bukur "kanga e bylbylit"

Ah e dashur, do shkonte puna gjatë dhe neve nuk jemi gjuhëtarë të analizonim paskajoren, gegnishten apo toskërishten, pëlqimi juaj për shkodranishten është personal dhe nuk mendoj se do thotë gjë në kuadrin e temës së mësipërme, ''Kanga e bylbylit'' ?? Ju po shkruani me një verior 24 karatësh..

ILIRA 19.10.11 13:51

ne perfundim Ufo nuk me bezdis asnje nga dialektet qe perdoren nga njerezit perkundrazi me ndihmon te kuptoj perkatesine e tyre, fundja eshte shqip dhe kuptohet pa veshtiresi. Me te mira.

Nikolaos 19.10.11 13:57

ILIRA shkruajti:ne perfundim Ufo nuk me bezdis asnje nga dialektet qe perdoren nga njerezit perkundrazi me ndihmon te kuptoj perkatesine e tyre, fundja eshte shqip dhe kuptohet pa veshtiresi. Me te mira.

Jozefina Topalli ben gabim qe flet me dialekt sepse jo te gjithe e kuptojne dialektin shkodran. Sidomos zona e jugut as qe e ka idene per disa fjale. Ndaj ne institucione shteterore kaq te rendesishme nuk duhet te flitet me dialekt ne asnje menyre, sado i bukur te jete ky dialekt. Jozefina Topalli e di shume mire gjuhen letrare standarte, por nuk deshiron vete ta flase ate. Kete e kam vene re edhe tek shkodrane te tjere. me duket se shkodranet jane te dashuruar pas dialektit te tyre, prandaj nuk duan ta ndryshojne ate. Por eshte nje gabim i madh. Nese do flasim te gjithe dialektin tone neper institucione te tilla, atehere duhen perkthyes edhe shqip-shqip qe njerezit te marrin vesh se cfare po thuhet.

ILIRA 19.10.11 14:03

Nikolaos une nuk jam zedhenesja e Jozefines dhe te thashe qe nuk jam as shkodrane , per te kuptuar dialektet me duket e mjaftueshme letersia e vitit te pare dhe dyte ne gjimnaz.

dante 19.10.11 23:19

perkthys sta dasht as ka me tu dasht najher o Nicolas. Se ka emrin kot shqip se a per tan shiptart. Gjuha letrare asht detyrim mu shkru e jo me u fol. Per sa i perket percaktimit te gjuhes letrare shqipe gjate viteve 70 nga kongreset komuniste, qe e shikonin veriun si vater revulocionare, e mundoheshin ta luftonin ne te gjitha menyrat, zgjodhen qe ti jepnin vetem 5 % vend dialektit qe flitet nga 68 % e shqiptareve, pa permendur ketu Kosoven. Ajo e presidentit eshte muhabet tjeter me ngjyrime politike, por kjo qeshtje eshte shume me e thelle. Nuk mundet nji shkodran me e fol letraren kurr nbot, si smundet nji korcar. Mandej me rujt identitetin asht ner gjanat ma te ransishme e ti si gjuhtar duhet me i dal zat ksaj gjaje pa u ndiku

Nikolaos 19.10.11 23:28

Ne shqiperi ka shume dialekte, por gjuha e perbashket e te gjithe shqipetareve dhe e te huajve qe mesojne shqip eshte ajo qe shkruhet neper libra. Bie fjala, sikur nje i huaj te mesoje shqipen, ai do te mesoje ate qe shkruhet ne libra. Por nese ky i huaj degjon Jozefinen duke folur me dialekt, atehere ai do ta kete veshtire per ta kuptuar ate. Jo vetem te huajt por edhe nje pjese e Shqiperise se jugut. Dialekti mund te flitet me njerez te aferm ose ne mjedise shoqerore, por kur del ne tv perpara nje publiku te gjere, ketu s'jam dakort.

dante 20.10.11 0:04

o Nikolas kam lexu diku qe ke studiu gjuhsi. Dialekti ka disa elemente, ku nji prej tyne asht theksi ngjuh te folun. Un jam tu shkru ne dialekt itash pa Jozi se ban ket me dokumenta zyrtare. Mandej mnyra se si e shiptan nji fjal asht edhe kja pjes e dialektit. Se ke nigju najher tu than katerdhet apo mullatart ( dy fjalt e para qe merdhen nmend ). Mandej kuvendi jon plenar asht ba si kafe. Pse duhet me than kape per "leckash" me e xerr jasht, tu pas fjalen zhele ( shembuj banal e konkret ) po ajo e presidentit asht fymje e rand per disa vlera shum tvyme. Nqs smke marr vesht qa kam shkru po ta shkruj edhe ngjuh letrare, po sma merr mendja se asht dikush ktu qe smkuptan. Gegnisht flet edhe presidenti e ti duhet ta dish si studius i gjuhs shqipe, pa nuk asht e kapshme prej gjithkujt se nuk i ka elementat aq te dukshem sa shkodranishtja, per faktin se asht tirans i vjeter.

Nikolaos 20.10.11 0:09

Po une te kuptova qarte se jam studiues i gjuheve dhe jam vet nga veriu, por varet a te kane kuptu ata nga Vlora dhe Korça. Une ta dhashe shembullin se perse nuk duhet folur me dialekt. Nejse, une e dhashe mendimin tim se e zgjatem shume kete muhabet.

Alien & Ufo 20.10.11 11:31

Të nderuar Dante dhe Nikolaos, mendoj se që të dy ratë në polemikë jo të frutshme, gjë e paramjalëruar nga postuesi i temës së mësipërme.DANTE, ju nuk keni tërd drejtë kur shpreheni se nuk paskesh shkodran apo korçar që nuk mund ta flasin gjuhën letrare po aq sa edhe NIKOLAOSI nga ana tjetër s'ka të drejtë për atë që thotë se meqë qenka studius i gjuhëve dhe është verior është korekt.Tema ishte se; a kanë të drejtë zyrtarët e lartë të shtetit por edhe kategoritë e tjera të nëpunësisë të bëjnë çorbë gjuhën standarte shqipe..

Niko_ 20.10.11 11:54

Ajo që më habit mua, është se nga politikanët aktualë të Shqipërisë, ai që flet më pastër dhe më mirë gjuhën letrare shqipe është përfaqësuesi i një minoriteti të huaj. E kam fjalën për Vangjel Dulen.

Niko_ 20.10.11 11:58

dante shkruajti: zgjodhen qe ti jepnin vetem 5 % vend dialektit qe flitet nga 68 % e shqiptareve, pa permendur Kosovën.

Nga i ke marrë këto statistika?

Alien & Ufo 20.10.11 12:02

Niko_ shkruajti:Ajo që më habit mua, është se nga politikanët aktualë të Shqipërisë, ai që flet më pastër dhe më mirë gjuhën letrare shqipe është përfaqësuesi i një minoriteti të huaj. E kam fjalën për Vangjel Dulen.

Për fatin e keq jeni i saktë, gjithsesi për të qeshur ky detaj or mik

Dimitrov Xhunga 21.10.11 11:41

Albanët me famë në mijëvjeçarë
(Nga Troja e lashtë deri në ditët tona)

Ky studim ka si objekt figurat më të famshme shqiptare, ose me rrënjë shqiptare, të cilët kanë lënë gjurmë të thella në historinë botërore. Shqiptarët janë krijuesit dhe qeveritarët e perandorive më të mëdha të njerëzimit.Perandoritë, si ajo e Aleksandrit të Madh, Romës, Bizantit dhe Osmanëve, janë në thelbin e tyre perandori të krijuara dhe qeverisura nga shqiptarët, apo nga paraardhësit e tyre, pellazgo-ilirët.
Ata në rolin e qeveritarëve, i kanë dhënë botës zyrtarisht fenë njëzotëshe dhe janë arkitektët dhe financuesit e veprave të kultit më të vjetra dhe më të famshme të botës. Shqiptarët kanë dhënë kontributin e tyre për krijimin e disa shteteve moderne si të Egjiptit, Turqisë, Greqisë, Rumanisë, Italisë etj. Ata studiues të huaj, të cilët e njohin historinë, e vlerësojnë lart kontributin që kanë dhënë shqiptarët për qytetërimin botëror. Një nga këta është amerikani Xh. Williams, i cili e dënon ashpër persekutimin e shqiptarëve në shekullin e XX, kur thotë se: “Është tragjedi tej çdo përfytyrimi që kjo racë e madhe dhe shumë e lashtë të katandisej në këtë gjendje, e cila meriton të quhet skandal i qytetërimit evropian”.
Ka ardhur koha që të njihet e vërteta historike dhe shqiptarëve t’u jepet vendi që meritojnë, për kontributin që kanë dhënë në historinë e qytetërimit botëror. Shqiptarët janë gjyshërit e kombeve dhe gjuhëve të Evropës, si dhe krijuesit e qytetërimit më të lashtë etnik evropian dhe nuk e meritojnë të trajtohen siç janë trajtuar, sidomos në shekullin e XX. Bota duhet të dijë të shfrytëzojë dhe të kanalizojë aftësitë e shqiptarëve në drejtimin e duhur, për të kontribuar për të mirën e njerëzimit dhe, për ta bërë këtë, ajo duhet të njohë historinë e vërtetë të këtij kombi.
Në këtë libër, për herë të parë përfshihen fakte të marra nga burimet Mesjetare perëndimore, në të cilat flitet për origjinën iliro-trojane të popujve të perëndimit, apo racës gjermanike nga ku del qartë roli i madh i genit shqiptar në formimin e kombeve të Evropës dhe të gjuhëve të tyre. Këto të dhëna mendoj se meritojnë të shihen me kujdes nga historianët shqiptarë dhe të huaj. Për të nxjerrë të vërtetat historike, të cilat për një historian janë të rëndësishme, jam mbështetur në burimet historike parësore, si të Antikitetit dhe të Mesjetës, i kam ballafaquar këto burime me njëra tjetrën si dhe me të dhëna të tjear. Shpresoj që të kem dhënë sadopak kontribut mbi njohjen dhe rivlerësimin e historisë së vërtetë të shqiptarëve.
Falënderoj Zotin e vetëm të të gjithë njerëzimit, që e dua më shumë se çdo gjë në këtë botë, i cili më ka dhënë vullnetin për të studiuar dhe çdo gjë që unë kam. Falënderoj prindërit dhe profesorët e mi për edukimin tim, nga ana njerëzore dhe profesionale si dhe të gjithë intelektualët shqiptarë për mbështetjen që më kanë dhënë në punën time.

Autorja Elena Kocaqi
Ju ofroj kete liber me te dhena fantastike ku nuk jep vetem te dhena per albanet por edhe per gjuhen qe ata flisnin.
Nuk ka as edhe nje dyshim se koha punon per ne shqiptaret...

Alien & Ufo 25.10.11 14:16

Argumenti i përfaqësimit më të madh numerik për të përligjur ipso facto një standard ad hoc (popullsia gege sasiorisht më e madhe se ajo toske, duke mos marrë fare parasysh shtrirjen3 e standardit të sotëm edhe në arealin dialektor gegë), që sillet nga ndonjë gjuhëtar së fundmi4, në dobi të një ristandardizimi, nga përvoja e formimit të gjuhëve standarde, nuk është domosdoshmëri teorike e praktike.

Qysh prej Kongresit të Drejtshkrimit e në vijim, çështja e standardit dhe e raportit të tij me dialektet është bërë objekt diskutimesh e debatesh në mjaft tubime shkencore, në shtypin e shkruar e atë viziv. Debatet kanë pasur të bëjnë kryesisht me bazën dialektore të standardit: me çfarë u bë mirë dhe çfarë u bë gabim, çfarë u përfshi dhe çfarë u la jashtë tij, çfarë duhet përfshirë nga gegërishtja dhe çfarë duhet rregulluar brenda vetë standardit.

Në përgjithësi debatet janë përqendruar te ruajtja dhe përmirësimi i tij nga njëra anë dhe, për një përballje të re me gegërishten, nga ana tjetër. Është bërë e qartë tashmë se si teorikisht2 edhe nga përvoja e gjuhëve të tjera, mbështetja e standardit në një dialekt (toskë), duke e pasur dialektin (siç është rasti ynë me gegërishten) a dialektet e tjera ndihmëtar/e, është e përligjur.

Argumenti i përfaqësimit më të madh numerik për të përligjur ipso facto një standard ad hoc (popullsia gege sasiorisht më e madhe se ajo toske, duke mos marrë fare parasysh shtrirjen3 e standardit të sotëm edhe në arealin dialektor gegë), që sillet nga ndonjë gjuhëtar së fundmi4, në dobi të një ristandardizimi, nga përvoja e formimit të gjuhëve standarde, nuk është domosdoshmëri teorike e praktike.

Nga ana tjetër, nuk bën gjë tjetër veçse rihap çështjen e legjitimimit të standardit të sotëm. Është e vërtetë se përhapja e standardit është një “shpenzë” për sa i përket mundit të folësve për të përvetësuar kodin normativ të gjuhës së shtetit. Kjo “kosto” për shtrirjen e standardit në gjithë arean shqipfolëse pra, edhe përtej arealit toskë duke e përfshirë edhe vetë këtë të fundit) ka pasur rezultate të pamohueshme, sido që mbetet ende shumë për të bërë. Por rikthimi në një formë tjetër i tezës së ‘72-shit për një standard ‘mbidialektor’5 është po aq i gabuar6 sa edhe vetë pohimi i saj në Kongresin e Drejtshkrimit.

Edhe ndonjë tezë për një neostandard7 metropolitan është po aq e paqëndrueshme sa dhe vetë stabilizimi i popullsisë së ardhur në këtë trevë. Jo vetëm është i gabuar, por edhe i rrezikshëm për të ardhmen e kombit, pasi rihap çështjen e formimit të standardit a të tjetërsimit të tij. Për këdo që merret me probleme teorike të gjuhës e kupton drejt se këtu çështja nuk shtrohet për të ndrequr disa aspekte gjuhësore, një pjesë e mirë e të cilave është vënë në dukje së fundmi edhe nga një punim i kujdesshëm në Fjalor Drejtshkrimor i Gjuhës Shqipe8.

Nuk është fjala as për përfshirjen e një fjalësi të bollshëm me prejardhje gege9, i cili, volendo dolendo, po i ngjizet standardit pa kurrfarë pengese. Siç ka pohuar profesor Shkurtaj, “në mënyrë të veçantë duhet t’i qasemi pasurisë, larmisë dhe forcës shprehëse të leksikut dhe të frazeologjisë së krahinave të Veriut, të cilat, qoftë në masën që na janë fiksuar në veprat e autorëve që kanë shkruar në variantin letrar të gegërishtes, qoftë edhe nga gurra e gjallë e gegërishtes së folur ose nga folklori i gegërishtes i Veriut duhet vlerësuar e vështruar kurdoherë si burime të freskisë dhe të prurjeve të domosdoshme për gjuhën letrare të përbashkët”10.

Edhe disa rregulla drejtshkrimore që lidhen me probleme, si: shquarsia dhe pashquarsia e disa emrave të përveçëm; emrat gjeografikë që janë togfjalësha, shtrirja e shkronjës së madhe në disa fjalë, si: Bajram, Krishtlindje, Perëndi; vënia e theksit te disa orientalizma si; téneqe/teneqé, básme/basmá; një grup emrash mashkullorë që në normën e sotme shkruhen me ë si; djalë, gjalpë, lumë, mjaltë, ballë etj.; shumësi i disa emrave si; kabëll, teatër apo si: mjeshtër, pediatër, otojatër duhen shqyrtuar dhe dhënë zgjidhje në mënyrë shkencore dhe me miratim prej institucioneve që merren me problemet e gjuhës në bashkëpunim me shtetin.

Gjithashtu, çështje që lidhen me emrat, si: ata që kanë vetëm njëjësin apo vetëm një gjini, fjalët e përbëra mbiemërore që lidhen me zanoren o a me vizë lidhëse; mbiemra prejemërorë vendesh me prapashtesën –ian/-jan, -iot/-jot etj., duhen vënë në tryezën e zgjidhjes. Edhe sistemi foljor ka çështje të debatueshme, si: e pakryera e habitores punuakej, lënkej në raport me punuakësh, lënkësh; disa forma të kohëve të thjeshta të habitores që formohen nga pjesorja dhe jo nga tema e së tashmes a ndonjë temë tjetër, si: ardhka, thënka, dashka në vend të vika, thënka doka etj.; foljet bie, shpie në urdhërore njëjës bjer apo bier, shpjer apo shpier; Gjithashtu ka ngjallur diskutime folje si: ec, ik, hip apo eci, iki, hipi. Tërheq vëmendjen edhe diskutimi rreth formës t/s të foljeve të tipit mas/mat, nxit/nxis, pëshpërit/pëshpëris etj.

Pra, përveç ndonjë rasti, të pakët janë sot ata studiues, që janë kundër përmirësimeve që duhen bërë në standardin e sotëm dhe se rishikimet aty ku është e nevojshme duhen bërë. Por, ta themi qartë: një ndërhyrje e tillë si ajo që propozohet në sistemin foljor, nëpërmjet përfshirjes së paskajores gege, prish sistemin e standardit të sotëm dhe rihap procesin e standardizimit të gjuhës shqipe nga e para, sepse krijon shtratin për një standard tjetër me bazë gegërishten. Duke qenë se folja është bërthama e thënies, pra themeli i gjuhës, ndryshimi i kësaj bërthame trondit themelet e standardit. Me përfshirjen e paskajores gege si formë përfaqësuese, standardi që krijohet nuk mund të jetë as ky që është “gjoja i përmirësuar” as një mbidialektor “gjoja gjithëpërfshirës”.

Me përfshirjen e paskajores gege, ky i riu që mëtohet të fabrikohet ex catedra, nuk mund të jetë as më shumë e as më pak veçse një përpjekje për një standard tjetër me bazë gegërishten. Çfarë do t’i mbetej në sistem këtij standardi me përfshirjen e paskajores? Le të ndalemi vetëm në disa prej argumenteve, që vijnë në mbështetje të çfarë theksuam më lart:

Problemi i parë është se cilin variant të paskajores do të përdoret: ai me punu apo me punue, kam me bo/kam me ba. Futja e paskajores ndryshon gjithë kohët e përbëra të sistemit foljor: kam punuar/kam punu/e; kisha punuar/kisha punu/e etj..
Ndryshojnë format e pashtjelluara si: për të punuar, duke punuar, pa punuar, me të/një të punuar: me punu/e, tu/j punu/e, pa punu/e, me te punu/e(?), një të punu/e etj..

Ndryshon drejtshkrimi i emrave prejfoljorë si: a) men(d)oj – men(d)im m(b)jell – m(b)jellje, n(d)aj – n(d)arje: b) emra që formohen prej foljesh që kanë ë nistore a ë mesore, siç është rasti i mëposhtëm i pikës gjashtë etj.
Dalin jashtë sistemit të standardit aktual grupet mb, nd, ng, ngj: n(d)ez, n(d)aj, m(b)jell, n(j)gj)all, dëgjoj/nigjoj, n(d)i(e)j, n(g)as etj..

Pësojnë ndryshime të ndjeshme në fleksion (në trup a në mbaresa) në raport me standardin, një numër i madh foljesh me frekuencë të lartë në përdorim, si: kam/pasë, jam/kenë, dua/du, pi/pin, fle/flen, flas/fol, bëj/baj, boj.

Një problem tjetër është ai i ë-së kryesisht në trup të foljes, e cila në një përligjje të paskajores në standard do të krijonte probleme drejtshkrimore si: ë(a)nd(ë)rroj, ë(a)m(b)ëlsoj, ë(a)njt, m(ë)soj, p(ë)soj, pun(ë)soj, pik(ë)lloj, rr(ë)fej etj.

Sistemi fontik/përkatësisht ai drejtshkrimor i standardizuar qysh prej Kongresit të Manastirit, pëson ndryshime thelbësore lidhur me pranimin e hundoreve dhe zanoreve të gjata dhe të shkurtra si dhe grafinë e tyre përkatëse. Këto ndryshime sjellin një pështjellim grafik, i cili tjetërson standardin e sotëm.

Shprehjet frazeologjike që mbështeten në përdorimin foljor, duke qenë të ngurosura, e ruajnë origjinën dialektore si: I kalli frikën, më shtiu frikën, U korit daja kur foli me të, Mos e çik atë muhabet, Pse e nguc …, i vetoi nëpër mend …, Prej trishtimi nuk bëzan, U trand për një çast, U çart pa arsye… etj.

Gjuhë & letra shqipe - Faqe 2 Roli_i_dialekteve_ne_zgjerimin

Gjuhë & letra shqipe - Faqe 2 Roli_i_dialekteve_ne_zgjerimin

Shtrirja e paskajores gege brenda standardit të sotëm do ta “tjetërsonte” vetë atë sepse do të deformonte edhe standardin edhe gegërishten e shkruar, pasi do t’i hiqte këtij varianti të drejtën natyrore për ta ruajtur të paprekur këtë perlë të gjuhës shqipe, e cila shërben si një veçanti themelore, që e dallon gegërishten nga toskërishtja.

Mirëpo, rishtrimi i problemit të standardit nga pikëpamja e bazës dialektore në kushtet e sotme paraqet një sërë problemesh që lidhen me vetë gjeopolitikën e ndryshimet e mëdha demografike e shoqërore që kanë ndodhur. Veçanërisht dy dekadat e fundit me ndryshimet e mëdha gjeopolitike, me heqjen e perdes së hekurt të kufijve shqiptarët, kanë filluar të lëvizin lirisht në arteriet e kombit. Kjo lëvizje shoqërohet ipso facto me lëvizjen e gjuhës, e cila bashkë me përdoruesit e saj del nga enklavat territoriale për t’u ballafaquar në “tregun” gjuhësor kombëtar.

Nga ana tjetër, brenda kufirit politik të Shqipërisë, Kosovës, Maqedonisë e Malit të Zi, ndryshimet politike e shoqërore janë shoqëruar me lëvizje demografike, të cilat kanë pasur si pasojë zhvendosje të popullsive drejt qendrave urbane kryesisht metropoleve apo edhe në hapësirën bregdetare. Në këto kushte konceptet “të folme”, “dialekt” etj., po humbin vlerën e tyre teorike klasike dhe gjuha shqipe, nën efektet e shoqërisë globale e të sipërmarrjes së lirë, po ballafaqohet me dukuri të reja siç janë; sociolektet apo të folme të grupimeve të ndryshme a një lloj “përzierjeje idiolektore” etj.

Në një botim tjetër kam vënë në dukje se: “Ndryshimi gjeopolitik pas viteve ‘90 krijon mundësi të reja qarkullimi të njerëzve, bashkë me ta edhe të fjalëve, të cilat dalin nga enklavat, duke kapërcyer pengesat e dikurshme, që vinin nga kufijtë politikë. Brenda kufijve politikë lëvizja e lirë ka vënë në dyshim konceptet klasike të të folmeve dhe të dialekteve në të mirë të krijimit të sociolekteve a të një “përzierjeje të folmesh” me prurje heterogjene. Gjuha standarde ka prirje të zgjerohet dhe të larmohet me prurje të rëndësishme dhe cilësore kryesisht nga dialekti gegë.”

Në këtë këndvështrim duhen ndërmarrë studime që të trajtojnë shkencërisht çfarë po i ndodh gjuhës në këtë prag shekulli. Me fjalë të tjera, duhen kundruar me vëmendje çështje të ballafaqimit të standardit me këtë konfigurim të ri të shoqërisë shqiptare dhe të varieteteve që përdorin folësit. Studiuesi Gjovalin Shkurtaj me të drejtë thekson: “Dialektet dhe gjuha standarde, si variant i ngritur mbi bazën e një dialekti nuk janë dy ushtri kundërshtare që ndeshen për jetë a vdekje dhe njëra shfaros tjetrën, por janë degëzime e bija të së njëjtës gjuhë, lindin dhe zhvillohen në të njëjtën bashkësi shoqërore …”12.

Të gjitha gjasat po tregojnë përherë e më shumë se ky pragshekull është në dobi të shqiptarëve për sa i përket konceptit të njësimit si komb e si gjuhë. Ndarja e tyre në disa shtete pa kurrfarë lidhjeje organike, shpirtërore, gjuhësore, materiale, shoqërore doemos po shpinte deri dy dekada më parë në një “thyerje a krisje demografike e gjuhësore” që, hera-herës, shfaqte edhe shenja të konfliktit perceptiv gjuhësor deri në moskuptim a keqkuptim midis anëtarëve të bashkësisë shqipfolëse. Sot prirja globale integruese ndërkombëtare ka sjellë vetiu edhe prirjen integruese kombëtare.

Në këto kushte shqiptarët nuk mund të kenë dy standarde gjuhësore e as nuk mund të nisin nga e para një të ri. Faktorët jashtëgjuhësorë shkojnë në të kundërt të këtyre prirjeve, ndaj nuk mund të kthehemi mbrapa për të ndërtuar një standard të ri në vend të këtij që është, pasi një nga kushtet e Bashkimit Evropian është që shtetet pjesëmarrëse brenda tij duhet të kenë gjuhë standarde të njësuara. Po cili është problemi i sotëm që shtrohet para standardit dhe gjithëgjuhës?

Është pikërisht zgjerimi i këtij standardi drejt gjithëgjuhës që do të thotë se karakteri njësues a njohës i idiomës gjuhësore duhet të zgjerohet drejt asaj që quhet gjuha shqipe. Kjo do të thotë se standardi duhet të pranojë natyrshëm për nevojat e veta prurje nga gjithëgjuha, kryesisht nga trevat jashtë kufirit politik të Shqipërisë. Nga ana tjetër, është e domosdoshme sot që të ndërtohen politika gjuhësore që mundësojnë shtrirjen e standardit në tërësinë e shqiptarëve brenda kombit.

Pohimet në Kongresin e Drejtshkrimit se gjuha standarde ishte një realitet tashmë në tërë arealin shqipfolës, ashtu si dhe pohimi për natyrën e saj ‘mbidialektore’ ishin më tepër idealiste dhe me ngjyresa të një nacionalizmi ideologjik sesa një realitet gjuhësor. Vetë kushtet gjeopolitike as e kishin favorizuar dhe as mund ta favorizonin këtë gjë deri dy dekada më parë, para ndryshimeve të mëdha gjeopolitike. Prej këndej del si detyrë kombëtare shtrirja dhe zgjerimi i këtij standardi drejt gjithëgjuhës, me qëllim që shqiptarët të arrijnë një kohezion më të shpejtë shpirtëror e gjuhësor, në mënyrë që ata të kenë një komunikim me frekuencë të lartë në të gjitha fushat e jetës politike, ekonomike, shoqërore, arsimore, edukative etj.

Këtu duhet të synojë politika jonë arsimore, politika jonë e botimeve, politika jonë e mediave, që aktualisht po kthehen në faktorë kryesorë për njësimin kombëtar: zgjerimi i standardit nga pikëpamja e afrimit me gjithëgjuhën nga njëra anë, dhe shtrirja e tij në masën kombëtare të folësve, nga ana tjetër. Në këtë drejtim mësimi i standardit nuk mund të bëhet dhe nuk mund të realizohet jashtë vetëdijes për gjithëgjuhën, duke lënë mënjanë formimin e vetëdijes për ekzistencën e dialekteve, e ca më pak, vështrimin e tyre si të ishin gjuhë tjetër.

Lidhur me edukimin gjuhësor në shkollë T. de Mauro do të shprehej: “Ajo që është thelbësore është të mos u kërkojmë fëmijëve të flakin tutje si diçka të fajshme atë çka ka qenë mënyra e tyre e parë e të folurit… Duhet të mbajmë parasysh këtë fakt; kur të na duhet t’ia mësojmë standardin (fëmijës, shën. ynë) le t’ia mësojmë pa iu dhënë shkopinj duarve. Në lëmë të gjuhës, shkopinjtë bëjnë efektin e kundërt”13.

Natyrisht, shteti, shkolla, institucionet, mediat, shtëpitë botuese punojnë për ngulitjen e standardit, por ne jemi një shoqëri me standard gjuhësor të ri ende të pangulitur e të panjësuar. Kësisoj nuk mund të pretendohet se shqiptarët e krijuan standardin dhe ai duhet të mbetet një koine statike e dhënë njëherë e përgjithmonë. Sikundër vetë gjuha, brenda së cilës gjëllin, edhe standardi është një proces historik, dinamik në zhvillim; ndryshon e larmohet në përgjigje të kërkesave që ka shoqëria.

Katër dekada prej Kongresit të Drejtshkrimit dhe vetëm dy dekada prej ndryshimeve të mëdha politiko-shoqërore janë shumë pak për të folur për një standard të ngulitur, të shtrirë e të njësuar në gjithë trevën shqipfolëse. Sikundër këshillon T. De Mauro14, “një verifikim i kujdesshëm i disa përdorimeve të sotme të shqipes standarde mund të na ndihmojë të kuptojmë më mirë problemet dhe të gjejmë zgjidhjet më të mira të mundshme.”

Por ky proces duhet parë qetësisht dhe me tolerancë – thekson ai, larg egocentrizmit krahinorist a mendësive me frymëzim parashkencor e politik. Ai duhet parë me sytë drejt së ardhmes të kombit tonë dhe jo me kokën mbrapa për të zhbërë atë që u bë katër dekada më parë, sepse as gjuha as shqiptarët dhe as Shqipëria nuk janë më si katër dekada më parë.

SHEZAI RROKAJ

Alien & Ufo 26.10.11 8:43

Estilen shkruajti:
ILIRA shkruajti:pershendetje

po postoj quatrenin 91 ne centurionin e V te Nostradamus i cili me shume se nje here permend albanet dhe Shqiperine???!!!!
Edhe dijetari francez Robert d'Angely ne vepren e tij te shumevellimshme per pellazget dhe shqiptaret e citon disa here dhe Nostradamin, sidomos per apelacionin, qe i quan albanet (shqiptaret), si popull misterioz, por gjithnje te klasit te pare

(Ne sheshin qe eshte parajse per cdo grabitqar
Ku kemba e cdo trimi nuk shkel dot,
Do te sulmojne befas me kaloresi te lehte
Shqiptaret, Marsi, Luani, Saturni dhe Ujori(.

Nje postim qe me pelqeu pa mase !!!!

.!!!

ILIRA 26.10.11 9:01

Ju betohem qe nuk e kam shkruajtur une quatrenin as studimin per pellazget, keshtu qe mjaft me pikacuditese!!!! :-)

Gon! 14.11.11 12:10

Vetëm studentët kujtojnë Manastirin

Gjuhë & letra shqipe - Faqe 2 Muzeu_alfabetit_manastir1

Në Manastir sot shënohet 103 vjetori i Kongresit të Alfabetit, por pa ndonjë manifestim zyrtar.

"Marshi drejt Manastirit" ka qenë një nga ngjarjet për ta shënuar këtë përvjetor, ku një grup studentësh dhe të rinjsh shqiptarë marshuan nga Shkupi, Tetova, Prishtina, Tirana dhe qytetet tjera në marshin e organizuar drejt Manastirit.

Ky marsh është paralajmëruar të jetë tradicional.

Më 14 nëntor 1908, në Manastir u arrit pajtimi për alfabetin e gjuhës shqipe me shkronja latine, një projekt gjithëkombëtar që kishte tubuar personalitetet e mirënjohura të letërsisë dhe kulturës shqiptare.

Dimitrov Xhunga 14.11.11 13:23

“Gjuha e perëndive”, një libër studimor që përpiqet të hedhë dritë mbi lashtësinë e Pellazgëve. Autori i këtij libri është arvanitasi i madh, Aristidh Kola. Duke u bazuar në studimet e tij personale, por edhe në ato të studiuesve të tjerë, që kanë pasur lidhje me çështjen pellazgjike dhe me tezën e gjuhëve indoevropiane, ai konstaton se populli Pellazg është jo vetëm paraardhës i ilirëve, por edhe i grekëve dhe shpërndarës i qytetërimit në pjesën më të madhe të botës. Pellazgët, si populli më i qytetëruar, nuk ua dhanë elementët e qytetërimit të tyre vetëm grekëve, por edhe fenikasve, babilonasve dhe popujve të tjerë.

Kush është gjuha e perëndive ?

Libri “Gjuha e Perendive” i arvanitasit te madh Aristidh Kola trajton nje ceshtje qe nuk eshte aspak e re, por ndoshta edhe me e vjeter se kontinenti yne, ceshtjen e gjuhes dhe te identitetit te Pellazgeve. Intelektuali Arvanitas prej Italise se poshtme, Dhimitrios Kamaradas ishte i pari qe i entuziasmuar nga afrimi i fjaleve arvanitase me ato homerike e parahomerike, tha se: “Gjuha Arvanitase eshte gjuha e perendive”, eshte pikerisht ajo gjuhe qe permend Homeri, dhe si te tille ai nenkuptonte gjuhen shume te vjeter pellazgjike, gjuhen e atyre njerezve qe u dhane emra perendive dhe menyrave te adhurimit. Ky konstatim i Kamarades, i dha titullin ketij libri.

I madhi Aristidh Kola hedh poshte tezen e indoevropianizmit, dhe kembengul, duke u mbeshtetur ne fakte se gjuha rrenje nga e cila kane rrjedhur te tjerat eshte pellazgjishtja, gjuha e popullit qe themeloi qyteterimin boteror. Nder te tjera autori permend se:- Pavaresisht se jam ne kundershtim -ndoshta absolut- me mendimin sundues lidhur me indoevropianet une mund te jap nje sqarim, gjithmone ne lidhje me kete ceshtje.

1. Deshmi, legjenda, tradita, fjale, monumente per pellazget kemi qe nga Gadishulli Iberik gjer ne Indi, kurse jo per Indoevropianet.

2. Teoria Indoevropiane eshte pjelle e fantazise shkencore, qe u mbeshtet ne bashkesine e rrenjeve gjuhesore qe nga Evropa e gjer ne Indi. Nderkohe qe kjo bashkesi shpjegohet fare mire me teorine pellazgjike. Pse atehere kjo nuk u quajt teori pellazgjike. Pse atehere kjo nuk u quajt “bashkegjuhesi pellazgjke”, por Indoevropiane ose Indogjermane; nuk besoj se ka ndihmuar per kete shkenca, me shume se sa synime te tjera te ndryshme prej saj..

3. Djepi i Indoevropianeve percaktohej me bindje te plote ne brigjet e lumenjve Gang e Indhos gjate shekullit te kaluar. Me vone u transferua ne Kauakaz, ne Pamir dhe tani se fundmi nderroi vend ne Evrope, gjithnje me po te njejten bindje fanatike.

4. Permenden fakte per spostimin e indoevropianeve me pretendimin qe ata te pranoheshin nga historia, permendeshin hollesira etj, dmth. vogelsira hipotetike dhe fantastike – bile dhe data- me bindjen se ishte fjala per dokumenta historike te pakundershtueshme, qe shkencetaret e katedrave riprodhojne me mentalitetin e tyre prej dhaskali, pikerisht ashtu sic mbjellin ne mentalitetin e femijeve tane mesuesit se mitologjia hebraike eshte frymezuar nga perendia dhe eshte e pakundershtueshme, kurse mitologjia greke eshte dicka si perrallat arabe. Ne nje kohe kur duhet thene se gjithe permbajtjea dhe substanca e botes se Greqise se vjeter fshihet ne mitologjinee greke!

5. Gjuhetaret- te paret bile qe mbrojten kete teori- permendin fjalore te plote rrenjesh indoevropiane, qe ndersa ne fillim me te drejte u konsiderua si hipotetike, tani ekzistojne tendenca te konsiderohen si te pakundershtueshme. Vec kesaj nuk jane pak “ligjet” gjuhesore qe jane nisur mbi baze te kesaj hipoteze.

Per keto arsye, dhe per pikepamjen qe kam formuar per Pellazget, e konsideroj si krejt te gabuar nxjerrjen e konkluzioneve nga hipotezat indoevropiane. Fakti qe, nga evropa e deri ne Indi, ndoshta edhe me gjere, ekziston nje bashkesi elementesh gjuhesore, shpjegohet me faktin se ato kishin per djep Ballkanin veri-perendimor, ku egzistonin edhe qenda shume te lashta te kultures Pellazgjike e te kultit te Dodones. E Dodonet dhe mali Tomorr permenden qe nga Epiri e gjer ne Shqiperine qendrore. Nderkohe qe nje dege pellazgjike(iliriane), Dardanet, kane lene gjurme te forta te kalimit te tyre qe nga Ballkani veri-perendimor gjer ne Indi e Tibet.

Gjithsesi, te gjitha keto analizohen me mire ne kete studim per pellazget. Aq me teper qe te njejten rruge do te ndjeke pas shume shekujsh edhe Aleksandri i Madh, kur ne Indi prifterinjte do ti kallzojne atij per fushata te meparshme te bashkatdhetareve te vet ne ate vend. Historianet do ti vene ne dyshim keto (sipas supozimeve te historianeve, prifterinjte kerkonin ti benin qejfin Aleksandrit, por nese kane dashur qe te bejne nje gje te tille do ti thoshin qe ishte i pari qe po pushtonte Indine e jo i treti), por tashme perkrahesit e teorive indoevropiane duket se jane te gati te bindur se populli hipotetik indoevropian nuk erdhi nga India ne Evrope, por ndodhi e kunderta. Keshtu filloi “corientimi” i hipotezes indoevropiane alegorikisht, metaforikisht e realisht. Ne hapesiren malore te Ballkanit veriperendimor e te Arkadise , linden (autoktone nga Toka e jo nga perendite) Pellazget dhe qe ketu ata mberriten ne te kater anet e botes, aq sa mund ti quash edhe “popull i zgjedhur i races njerezore” qe krijoi qyteterimin ketu e 10.000 vjet me pare.

Po cilët ishin pellazgët ?

Po cila ishte gjuha e pellazgeve? Dime se ishte nje popull shume i madh ne numer, qe u perhap ne gjithe Greqine, qe asokohe quhej bile Pellazgjia, ne Azine e vogel, ne Itali, ne Afriken e Veriut dhe ne Gadishullin Iberik. Dime gjithashtu se pellazget krijuan sistemin fetar te grekerve, u dhane emrat perendive dhe caktuan rregullat e adhurimit. Dime se ishin nje popull qe leviznin nga nje vend ne tjetrin, kerkues e i perngjasuar me lejleket, sepse edhe keta shpende edhe pas largimit te tyre kthehen gjithmone ne atdheun e tyre. Shume shkencetare te mevonshem i kane identifikuar Pellazget me Arvanitasit e sotem, te tjere e kane hedhur poshte kete variant duke thene se ndersa njohim shume gjera per Arvanitasit e sigurisht edhe gjuhen e tyre – ne nuk njohim aspak gjuhen pellazge dhe si rrjedhim nuk mund te kemi nje element krahasues te sigurte.

Por eshte per tu cuditur se si ekspozohen me kaq seriozitet hollesira rreth nje fare race indoevropiane dhe nuk konsiderohen te mjaftueshem elemente qe disponohen per pellazget. Kur ke nje sistem te plote e te njohur mire fetar, ideologjik, kur ke referimet e panumurta nga me te vjeterit, kur e ke te dhene bindjen e popullit e te prifterinjve te ditur se paraardhesit e grekerve jane Pellazget, kur ke fjale e toponomi, madje edhe emrat e perendive, kur ke elemente gjeografike dhe mjaft karakteristika te vet e perendive, kur ke elemente gjeografike dhe mjaft karakteristika te vecanta dhe nuk nxjerr kete konkluzion, atehere duhet te te ndodhin dy gjera: ose ke pamjaftueshmeri arsyetimi ose je ne zoterim te nje qellimi te lejueshem, ose me mire te palejueshem.

Grekët e vjetër pohonin prejardhjen nga Pellazgët

Perendite e Olimpit dhe kulte shume te lashte pellazgjike, perbejne jo vetem sistemin me te bukur te adhurimit, por edhe te vetmin qe mbeshtetet ne logjiken e paster, ne kundershtim me fete e njohura nga ne qe mbeshteten te besimi. Sipas mendimtareve te vjeter krijonjesit e ketij sistemi te mrekullueshem adhurimi jane Pellazget: Pellazget per te cilet jane formuluar mendime nga me te ndryshmet, si nga shkrimtaret e vjeter ashtu edhe nga shkrimtaret e rinj, qe thone se ata nuk jane nje popull fantastic- ose i supozuar ne menyre konvencionale ashtu sic jane te ashtuquajtrit “indoevropiane”-por nje popull real, me identitet cultural e personalitet konket.

Greket e vjeter kishin bindjen e thelle se ishin pasardhes te Pellazgeve, po megjithate, Herodoti qe shkroi i pari per historine dhe qe na transmetoi kete bindje, eshte perseri i pari qe e vuri ne dyshim ate, duke e transmetuar keshtu kete dyshim edhe tek historianet qe erdhen pas tij, deri me sot. Herodoti ekspozon bindjet e popullit grek e te prifterinjve te ditur rreth origjines se tyre pellazgjike, por ai vete dyshon duke u bazuar ne bindjen e vet se Pellazget ishin nje komb barbar, jo per ndonje arsye tjeter, por ngaqe flisnin nje gjuhe te ndryshme nga ajo e grekerve te kohes se tij, ashtu sic arriti te kostatonte ai vete ne tre qytete qe flisnin akoma gjuhen pellazgjike.

E ne kete perfundim Herodoti arriti duke u nisur nga bindja e tij e thelle-por qe rezulton aq e gabuar-se gjuhet e popujve mbeten te pandryshuara e nuk zhvillohen.(“Kombi Grek-thote ai- sic me duket mua, perdor gjithnje po ate gjuhe”). Ata qe nuk pranojne prejardhjen e grekerve nga Pellazget hedhin poshte bindjet e perhapura te Grekerve te vjeter dhe bazohen ne perfundimin e Herodotit. Por ky perfundim bazohet ne nje logjike te gabuar sepse gjuha zhvillohet, madje me kalimin e kohes edhe ndryshon.

Aleksandri i Madh dhe heronjtë mitikë flisnin pellazgjisht

Pas valeve te ndryshme te fanatizmit fetar lindor, nje grup shqiptaresh te Moreas dhe pjeses tjeter te Ballkanit do te detyrohet qe te largohet nga atdheu per ne Itali. Nje grup tjeter do te shperngulet ne Azine e vogel, nje tjeter ne vendet e bregut te Danubit dhe ne Evkinso dhe nje tjeter grup ne Afriken veriore e kryesisht ne Egjipt dhe Mesopotami. Keshtu do te perseritet historia e vjeter e pellazgeve te shperngulur, pikerisht ne te njejtat vende.Arvanitasit e Greqise brenda brbarise se pushtimit turk, do te marrin barren e luftes clirimtare qe do te arrije kulmin ne epopene e rilindjes me 1821. Pothuaj te gjithe heronjte e vitit 1821 jane arvanitas dhe flasin gjuhen arvanitase qe sot ne Greqi eshte kaq e perbuzur dhe rrezikohet te zhduket.

Kjo gjuhe, pra pellazgjishtja , nuk eshte vetem “gjuha e perendive” te Homerit, sic tha Dhimiter Kamarada, por edhe “gjuha e heronjve” te Greqise. Ajo nuk eshte vetem gjuha e heronjve te 1821, por edhe e atyre mitike qe jetuan ne periudhen para-Homerike, d.m.th ne nje periudhe kur gjuha jone nuk ishte shtjelluar ne vecantine e njohur gjuhesore te Homerit dhe ruante bazat fillestare karakteristike te saj, ashtu sic ato ekzistojne ne gjuhen shqipe. Por shume te dhena deshmojne se kjo gjuhe ishte dhe gjuha e Aleksandrit te madh dhe e strategeve te tij. Nese do te kemi parasysh se e ema e tij, Olimbiadha ishte me prejardhje nga Mollosia, se atje jetoi shume vjet edhe Aleksandri, se nga Iliria drejt Maqedonise ai coi gjedhen maqedonase te njohur historikisht, e perbere nga nje grup i Vorieonve, se fjalet e lashta maqedonase te njohura qe jane ruajtur, jane te njejta me arvanitaset, atehere kuptojme se sa e vertete eshte ajo qe shkruan Finlei tek “Historia e Revolucionit Grek”, d.m.th. qe Aleksandri i Madh, ne simpoziumet e tij me strateget e vet fliste nje dialekt te hershem arvanitas.

Aristidh Kola, biografi e shkurtër

Aristidh Kola lindi ne Greqi me 1944 ne fshatin Kaskaveli te qytetit te Fives ne rrethin e Tebes. Mbaroi studimet e larta ne Universitetin e Athines (fakulteti Juridik) dhe punoi per shume kohe si avokat. Me 1985 u detyrua qe te linte profesionin e avokatit per t’u marre me studimin e arvanitasve, ku ne te njejten kohe iu besua detyra e kryetarit te Lidhjes se Arvanitasve te Greqise. Beri te mundur me perpjekjet e tij personale rizgjimin e levizjes kulturore dhe kombetare te tradites arvanitase. Me 1995 nis botimin e revistes “Besa” dhe te revistes 2 mujore “Arvanon”. Ka botuar librat “Arvanitasit dhe origjina e grekeve”, i cili eshte ribotuar 10 here ne Greqi, “Gjuha e perendive”, “Greqia ne kurthin e serbeve te Miloshevicit”, “Fjalori krahasues i gjuhes arvaitase”, “Antonio Belushi dhe magjia e traditave popullore”, “Proklamata e lidhjes arvanitase te vitit 1899″,”Zeusi pellazgjik dhe gabimi indoevropian”. Kishte te pergatitur librin “Ditari i Kosoves” dhe libra te tjere.

Aristidh kola vdiq ne Athine ne rrethana te dyshimta e te perfolura. Ai njihet prej opinionit ne Shqiperi, Kosove, Maqedoni dhe kudo ku jetojne shqiptare, jo vetem si studiues i origjines se tij historike, por edhe si mbrojtes i denje i emigranteve te pambrojtur shqiptare ne Greqi, te cilet per shume vite jane bere object i nje diskriminimi te eger racial. Por mbi te gjitha ai do te kujtohet gjithmone prej popullit shqiptar si dhe prej miqve te tij kudo ne bote, per kurajon e tij te pashembullt prej qytetari qe tregoi ne ambjentin ultranacionalist ne luften e drejte qe beri Aleanca Atlantike kundra genocidit serb ne Kosove.

Sponsored content