Qytetërimi Kelt

Qytetërimi Kelt



Varri kelt i zbuluar në Heuneburg, në jugperëndim të Gjermanisë

Të rënë nën goditjet e Perandorisë Romake, pasi sunduan shumë vende të Europës për më tepër se 800 vjet, popujt dhe fiset kelte, të cilët jetuan mes shekujve VIII dhe të dytë pas erës sonë, kanë lënë shumë dëshmi të civilizimit të tyre të lulëzuar si fortifikimet, kullat, muret dhe varrezat e mbyllura të cilat ende në ditët tona janë të rrethuara nga një atmosferë e mistershme.

Gjurma e fundit që ka arritur deri në ditët tona nga qytetërimi i lashtë kelt është një varr i cili daton rreth 2.600 vjet më parë, i zbuluar vitin e kaluar në afërsi të kalasë prehistorike të Heuneburg, në jugperëndim të Gjermanisë, një nga vendbanimet më të rëndësishme dhe më të lashta kelte.

   Në brendësi të tij është gjetur një thesar i vërtetë: bizhuteri të shumta ari, bronzi dhe qelibari, gjithashtu eshtrat e një gruaje dhe një fëmije (ndoshta djali i saj), gjë që të bën të kuptosh se personi i varrosur në këtë vend i përkiste aristokracisë së Heuneburg. Varri i zbuluar ndodhet brenda një dhome të madhe nëntokësore me përmasa 4 x 5 metra dhe i ruajtur në gjendje të shkëlqyer.

Dyshemeje prej druri, e cila është gjithashtu e ruajtur mjaft mirë, është çelësi për të zbuluar edhe kronologjinë e varrit, kohën kur është varrosur gruaja, që sipas të gjitha gjasave i përket një familjeje aristokrate. Nga studimi rezulton se pema është 2620-vjeçare, prandaj, duke supozuar se pema u pre posaçërisht për të ndërtuar varrin në fjalë, atëherë i bie që gruaja të ketë vdekur në vitin 609 para erës sonë. Kjo e bën atë varrin mbretëror të një femre kelte më të vjetër në botë.

Nga më shumë se 50 varre keltë që janë gjetur në qytetin e fortifikuar të Heuneburg, shumë prej tyre ende nuk janë gërmuar për të zbuluar se ç’fshehin brenda tyre, ndërsa shumë të tjerë presin të identifikohen.

   Në mesin e atyre të hapur qëndron “Grupi Hohmichele”, një nekropol i përbërë nga të paktën 36 kodrina varrimi, që e merr emrin nga varri më i madh, Hohmichele.


Një kryq kelt

Një nga gjërat më interesante dhe njëkohësisht misterioze që trashëgohet nga qytetërimi kelt është edhe kryqi i tyre.

Po cili është në të vërtetë kuptimi i tij? Kryqi si objekt, që prej antikitetit të largët ka marrë kuptime të ndryshme simbolike në kultura të ndryshme si p,sh pikat kardinale, apo katër elementet e universit (uji, toka, ajri, zjarri), 4 stinët etj.

   Sipas studimeve, ekziston mundësia që kryqi kelt, i përbërë nga dy krahë të gdhendur në një rreth, të simbolizojë universin, qendra e të cilit korrespondon në pikën e kryqëzimit të krahëve. Më vonë ai u përshtat nga Krishterimi në Irlandë.

Pas Luftës së Dytë Botërore, kryqi kelt u bë simbol i disa lëvizjeve shoqërore të krahut të djathtë, që i referohen qytetërimit të kelt, pikërisht popullit të formuar midis lumenjve të Rinit dhe Danubi rreth mijëvjeçarit të dytë para erës sonë dhe u përhapën në të gjithë Europën mes shekujve të shtatë dhe të katërt pas erës sonë.

Këto lëvizje e konsiderojnë kulturën kelte, të bazuar mbi aristokracinë dhe luftën, si atë më origjinale dhe më autentike të gjithë Europës, e cila është e pastër dhe e “pakontaminuar” nga migrimet e njëpasnjëshme dhe dyndjet e popujve të tjerë.

Muzike tradicionale kelte:

Kush ishin dhe ku ishin vendosur Keltet...




Keltët ose Kelts ishin një grup etnogjuhësore i shoqërive fisnore në epoken e Hekurit ne Evropën mesjetare që flisnin gjuhë kelt dhe kishin një kulturë të ngjashme edhe pse marrëdhënia midis elemente etnike , gjuhësore dhe kulturore mbetet e paqartë dhe i diskutueshëm .

Kultura e hershme që me të drejtë mund të konsiderohet Proto - Celtic është nje kulture e vonë e Bronzit të Evropës Qendrore ,e cila lulëzoi nga rreth vitit 1200 p.e.s plotësisht si Keltike.Si pasardhësit në Evropën qendrore ata ishin populli i Epokës së Hekurit te kultures Hallstatt ( viti. 800-450 p.e.s ) te shquar për varre e të pasururve,qe kryesisht gjenden në Hallstatt , Austri .Ne periudhen e mëvonshme gjendet popullata La tene ( viti. 450p.e.s deri në pushtimin romak ) , kjo kulturë KeltE ishte zgjeruar me përhapjen apo migrim në Ishujt britanikë ( Keltët ishullor ) , France dhe vendet e ulëta ( Hollande Belgjike ), Bohemi , Poloni dhe shumë vende të Evropës Qendrore ,ne gadishullin Iberik ( CeltI-Iberians , Celtici dhe Gallaeci ) dhe Italine veriore ( Golaseccans-uit ata te jugut dhe keltet e Alpeve- Gauls )dhe pas pushtimit të Ballkanit në vitin 279 para Krishtit ,ata u shtrine në lindje deri në Anadollin qendror ( Galatasve ) .



Shembuj per hershmerine e ketij popullimi te padiskutueshëm e të drejtpërdrejtë të një gjuhe Kelte, janë mbishkrimet Lepontic , duke filluar në shekullin e 6 pes .Gjuhët kontinentale Kelte janë indentifikuar pothuajse ekskluzivisht përmes mbishkrimeve dhe toponimeve te vendosjes se tyre.Keltet Ishullor janë vërtetuar nepermjet mbishkrimeve duke filluar rreth shekullit të 4-t me mbishkrimet ogam , edhe pse qe ajo gjuhe ishte folur shumë më herët . Tradita Keltike letrare fillon me tekstet e vjetra irlandeze rreth shekullit të 8 . Tekstet kohore te letërsisë se hershëm irlandeze , të tilla si Bo Cúailnge Tain ( En'ambastis i Cooley ) ,ka mbijetuar në deri ne shekullin e 12 - .

Nga mesi i mijëvjeçarit 1 pas Krishtit , me zgjerimin e Perandorisë Romake dhe Migrimin e Madhe ( Periudha e Migracionit ) te popujve gjermanike , kultura Celtice dhe ishullore Celtice ishte bërë e kufizuar si në Irlandë ,ashtu dhe ne pjesët perëndimore dhe veriore të Britanisë së Madhe ( Uells , Skoci , dhe Cornwall ).Midis shekujve të 5 dhe 8 ,Keltket - kane pasur komunitete në disa rajone atlantike,dhe jane shfaqur si një entiteti arsyeshme kohezive e kulturore . Ata kishin një trashëgimi të përbashkët gjuhësore , fetare , artistike dhe që dallohen nga kultura eshoqërive përreth . Në shekullin e 6-të , megjithatë ekzistences se gjuhës kelte kontinentale ,ajo nuk ishte më në përdorim të gjerë .

Kultura kelte ishullore ishte e larmishëm si në atë të Gaels ( irlandez , skocez ) po keshtu ishte dhe kultura e Kelteve Brythonic ( Uellsit , Cornish , dhe Bretons ) të periudhave mesjetare dhe moderne . Një " identitet Kelt " moderne është ndërtuar dhe ekziston si pjesë  Kelteve te Rilindjes në Britaninë e Madhe , Irlandë, dhe territore të tjera evropiane , të tilla si Portugalia dhe Spanje (Galicia) .Sot , irlandezet , Galet , Welsi , dhe Bretaniket janë ende në pjesë të territoreve të tyre historike , dhe Cornish dhe Manx janë duke kaluar nëpër një ringjallje .

Te fshehtat e kultures kelte



Te rene nen goditjet e Perandorise Romake, pasi sunduan shume vende te Europes per me teper se 800 vjet, popujt dhe fiset kelte, te cilet jetuan mes shekujve VIII dhe te dyte pas eres sone, kane lene shume deshmi te civilizimit te tyre te lulezuar si fortifikimet, kullat, muret dhe varrezat e mbyllura te cilat ende ne ditet tona jane te rrethuara nga nje atmosfere e mistershme.

Gjurma e fundit qe ka arritur deri ne ditet tona nga qyteterimi i lashte kelt eshte nje varr i cili daton rreth 2.600 vjet me pare, i zbuluar dy vite te shkuara ne afersi te kalase prehistorike te Heuneburg, ne jugperendim te Gjermanise, nje nga vendbanimet me te rendesishme dhe me te lashta kelte.

Ne brendesi te tij eshte gjetur nje thesar i vertete: bizhuteri te shumta ari, bronzi dhe qelibari, gjithashtu eshtrat e nje gruaje dhe nje femije (ndoshta djali i saj), gje qe te ben te kuptosh se personi i varrosur ne kete vend i perkiste aristokracise se Heuneburg. Varri i zbuluar ndodhet brenda nje dhome te madhe nentokesore me permasa 4 x 5 metra dhe i ruajtur ne gjendje te shkelqyer.

Dyshemeje prej druri, e cila eshte gjithashtu e ruajtur mjaft mire, eshte çelesi per te zbuluar edhe kronologjine e varrit, kohen kur eshte varrosur gruaja, qe sipas te gjitha gjasave i perket nje familjeje aristokrate. Nga studimi rezulton se pema eshte 2620-vjeçare, prandaj, duke supozuar se pema u pre posaçerisht per te ndertuar varrin ne fjale, atehere i bie qe gruaja te kete vdekur ne vitin 609 para eres sone. Kjo e ben ate varrin mbreteror te nje femre kelte me te vjeter ne bote. Nga me shume se 50 varre kelte qe jane gjetur ne qytetin e fortifikuar te Heuneburg, shume prej tyre ende nuk jane germuar per te zbuluar se ç’fshehin brenda tyre, ndersa shume te tjere presin te identifikohen.

Ne mesin e atyre te hapur qendron “Grupi Hohmichele”, nje nekropol i perbere nga te pakten 36 kodrina varrimi, qe e merr emrin nga varri me i madh, Hohmichele.

Nje nga gjerat me interesante dhe njekohesisht misterioze qe trashegohet nga qyteterimi kelt eshte edhe kryqi i tyre. Po cili eshte ne te vertete kuptimi i tij? Kryqi si objekt, qe prej antikitetit te larget ka marre kuptime te ndryshme simbolike ne kultura te ndryshme si p,sh pikat kardinale, apo kater elementet e universit (uji, toka, ajri, zjarri), 4 stinet etj.

Sipas studimeve, ekziston mundesia qe kryqi kelt, i perbere nga dy krahe te gdhendur ne nje rreth, te simbolizoje universin, qendra e te cilit korrespondon ne piken e kryqezimit te kraheve. Me vone ai u pershtat nga Krishterimi ne Irlande.

Pas Luftes se Dyte Boterore, kryqi kelt u be simbol i disa levizjeve shoqerore te krahut te djathte, qe i referohen qyteterimit te kelt, pikerisht popullit te formuar midis lumenjve te Rinit dhe Danubi rreth mijevjeçarit te dyte para eres sone dhe u perhapen ne te gjithe Europen mes shekujve te shtate dhe te katert pas eres sone. Keto levizje e konsiderojne kulturen kelte, te bazuar mbi aristokracine dhe luften, si ate me origjinale dhe me autentike te gjithe Europes, e cila eshte e paster dhe e “pakontaminuar” nga migrimet e njepasnjeshme dhe dyndjet e popujve te tjere.