Ruani fëmijët nga interneti!

Ruani fëmijët nga interneti!



Këshillat për prindin

Interneti është një vend prej ku marim dije, për të krijuar miq, për tu dëfryer etj.

Keto dhjetë udhëzime ju ofrojnë juve si prind sesi ta meson fëmijën tuaj ta shfrytëzojë internetin pa frikë dhe sigurtë.

Mos harro që edhe nëqoftse fëmija i juaj di për teknikat sot më shumë se ju, ju jeni ai që keni përvojë më shumë rreth reziqeve që dalin nga interneti.


1. Shoqëroje fëmijën tuaj gjatë përdorimit të internetit

Është në të mirë të fëmijës por edhe në të miren tuaj që ta shoqëroni fëmijën tuaj gjatë shfrytëzimit të internetit. Mundohu që së bashku të gjeni sajte që janë të dedikuar pë fëmijë ose së paku që i përshtatet moshes së femijes, argëtuese, zbavitëse, motivuese, sajte që i inspirojnë fëmijën tuaj. Në këtë mënyrë fëmija juaj do t’i rritet vetëbesimi atij.


2. Bisedoni së bashku rreth internetit

Të rriturit në të shumtën e rasteve internetin e përdorin për punë siq është punë administrative ose punë bankare ose për të rezervimin e udhëtimeve. Fëmijët internetin e shfrytëzojnë për gjëra krejtsisht të kunderta. Pyete fëmijen tuaj çka bën ai gjat përdorimit të internetit kur ”ju” nuk jeni me të. Kërkoni nga ai t’ju tregojë për sajtet e tija që më së shumti i adhuron dhe interesohu në këtë drejtim. Ndaj kohë kohë pas kohe për biseda sesi e shfrytëzon fëmija yt internetin dhe në çfar kohe. Mos u sjell në mënyrë kritike në raport me kureshtjen e fëmijës dhe mos e trishto.


3. Nxit sjellje pozitive gjat shfrytzimit të internetit

Interneti përveç gjërave që janë në të mirën e shoqërisë në Internet ka gjëra me përmbajtje naciste, pornografike si dhe dhunë.


4. Vendosni së bashku si do të shfrytëzohet interneti

Vendos regulla në familjen tuaj sesi do të shfrytzohet interneti, kohën dhe për çka do të përdoret. Bëje një listë me idë si psh.

● Si ti trajtojmë informacionet e tjerëve (emri,adresa, numri i telefonit, e-
post adresa)

● Si të sillemi ndaj të tjerëve ((në Chat, e-postë, në ICQ/Messinger)

● Cilat tipe të websajteve kemi të drejtë ti vizitojm dhe cilat nuk kemi.


5. Bëja me dije fëmijës tuaj të jetë i kujdesshëm me informacionet personale

Mos le informacione personale gjat shfrytëzimit të ndonjë websajti nëse të kërkohet një gjë të tïllë. Këto të dhëna shfrytëzohen në menyra të ndryshme, si p.sh. “spam” Është shumë me rëndësi se në ç’mënyrë fëmija i juaj e përdorë internetin. Binde femijen tuaj që të mos le të dhëna në internet pa lejen tuaj si numri i telefonit, fotografi, e-postë dhe gjëra si këto.


6. Mos e lejo fëmijën tuaj të kontaktojë me persona të panjohur në Internet

Interneti është një vend i përshtatshëm për takime dhe për të krijuar miq. Për t’i shmangu rreziqet që interneti i mbart me vete duhet që fëmijët të mos kontaktojnë persona që janë të panjohur për ne, në munges të prezencës së prindit.


7. Mësoje fëmijën tuaj që nuk është e vërtetë çdo gjë që publikohet në Internet

Ka fëmijë që internetin e përdorin për detyra të shkollës ose për gjetjen e fakteve në lidhje me lëndën që i intereson. Mësoje fëmijen tuaj që, nuk është gjithçka ashtu si duket në internet.


8. Mos u sjell në menyrë kritike në raport me kureshtjen e fëmijës

Joshpesh ndodh që femija të gjendet në gjendje të palakmueshme si për ju ashtu edhe për fëmijën pa dëshirën e tij gjat vizitave të websajteve, p.sh. në sajt me përmbajtje pornografike. Do të ishte e udhës që, çdo familje së paku të ketë filter i cili do ta mbronte fëmijën nga befasit e palakmueshme.


9. Raporto ngjarjet dhe informacionet që nuk janë në përputhje me ligjin ose për të cilat kemi dyshime

Po na ndodhi të dyshojmë për ndonjë material në internet që cenon integritetin tuaj si prind ose të femijes tuaj ju rekomandojë që rastin në fjalë ta lajmroni tek moderatori i asaj websajti, nëse jo atëher drejtohuni tek kompania e internetit në dizpozicion ose tek njerëzit që merren me pyetje të kësaj natyre. Sajtet të paligjshme siç jan sajtet të pedofilëve raportohen në polici.


10. Zgjidhjet teknike ka të ngjarë të ndihmojnë shumë në shfrytëzimin e internetit në mënyrë sa më të sigurtë


Në treg sot egzistojnë mënyra nga më të ndryshmet për të kontrolluar fëmijën tuaj gjat përdorimit të internetit. Përmes shfletimit të “temporary internet files” zbulojm se cilat sajte fëmija juaj i viziton më së shpeshti dhe, nëpërmjet “filterit” egziston mundësia të bllokojmë ato sajte për të cilat kemi dyshime.

Përmbledhje:

1. Shoqëroje fëmijën tuaj gjatë përdorimit të internetit

2. Bisedoni rreth internetit

3. Nxit sjellje pozitive gjat shfrytzimit të internetit

4. Vendosni së bashku se si do të shfrytëzohet interneti

5. Bëja me dije fëmijës tuaj të jetë i kujdesshëm me informacionet personale

6. Mos i lejo fëmijën tuaj të kontaktojë me persona të panjohur në Internet

7. Mësoje fëmijën tuaj që nuk është e vërtetë çdo gjë që publikohet në Internet

8. Mos u sjell në mënyrë kritike në raport me kureshtjen e fëmijës

9. Raporto ngjarjet dhe informacionet që nuk janë në përputhje me ligjin ose
për të cilat keni dyshime

10. Zgjidhjet teknike ka të ngjarë të ndihmojnë shumë në shfrytëzimin e
internetit në mënyrë sa më të sigurtë

Kriza e kujtesës së brezit të sotshëm

- I dashur nip, nuk do të dëshiroja që kjo letër krishtlindjesh të tingëllonte shumë e sheqerosur (deamicisiana, term sipas librit të autorit De Amicis “Zemra”) dhe të kujtonte ty këshilla për dashurinë ndaj të afërmve tanë, për atdheun, për botën, apo gjëra të ngjashme. Nuk do t’ua vije veshin dhe në momentin e vënies në praktikë (ti i rritur dhe unë i thyer në moshë), sistemi i vlerave do të jetë kaq shumë i ndryshuar sa mundet që rekomandimet e mia të duken jashtë kohe.

Kështu që do të preferoja të ndalesha në një rekomandim të vetëm, të cilin do jesh në gjendje që ta vësh në zbatim edhe tani, teksa je zhytur në iPad-in tënd; por as nuk do të bëj gabimin që mos të ta këshilloj këtë gjë, jo për faktin se do dukesha një gjysh harraq dhe nopran, por sepse atë e bëj edhe unë. E shumta mund të të rekomandoj, që nëse rastësisht në internet, kalon nëpër ato qindra faqet porno që tregojnë në mijëra mënyra raportin mes dy qenieve njerëzore, apo mes një qenieje njerëzore dhe një kafshe, përpiqu që të mos besosh se ai është seksi, edhe ashtu i shfaqur shumë monoton; kjo sepse bëhet fjalë për një inskenim, i cili synon të të detyrojë të mos dalësh nga shtëpia dhe të shohësh vajzat e vërteta.

Nisem nga parimi se ti je heteroseksual, përndryshe përshtati rekomandimet e mia me rastin tënd. Por shikoji vajzat, në shkollë apo aty ku shkon për të lozur, sepse janë më të mira ato të vërtetat, sesa ato femrat televizive; dhe një ditë do të të japin kënaqësi shumë më të mëdha sesa ato online. Besoji atij që ka më shumë eksperiencë sesa ty (dhe nëse do të kisha parë vetëm seksin në kompjuter yt atë nuk do kishte lindur kurrë dhe ti kush e di ku do ishe, përkundrazi nuk do ishe fare). Por nuk është kjo, ajo për të cilin doja të të flisja, më tepër sesa për një sëmundje që ka goditur brezin tënd dhe madje edhe atë të djemve më të rritur sesa ty e që ndoshta shkojnë në universitet.

Kjo është humbja e kujtesës. Është e vërtetë se nëse të shkon në mendje të dish se kush ka qenë Karli i Madh apo ku bie Kuala Lumpuri nuk të duhet veçse të shtypësh ndonjë tast dhe menjëherë interneti do të ta thotë. Bëje këtë gjë kur duhet, por pasi ta kesh bërë, mundohu të kujtosh çfarë të është thënë për të mos qenë i detyruar që ta kërkosh për herë të dytë nëse do të jetë e domosdoshme, qoftë edhe për një punim në shkollë. Ka rrezik që ndërkohë që ti mendon se kompjuteri mund të ta thotë në çdo moment, ti humbet shijen e të nxënit vetë.

Do të ishte njësoj sikur, duke ditur se për të shkuar nga një rrugë në tjetrën, ka autobusë apo metro që të mundësojnë të zhvendosesh pa u lodhur (që në vetvete është shumë komode dhe bëje sa herë që nxiton) mendon se kështu nuk ke më nevojë të ecësh. Por nëse nuk ecën mjaftueshëm, bëhesh pastaj “i aftë tjetërsoj”, siç thuhet sot  për ata që janë të detyruar të lëvizin me karrocë me rrota. Dakord, e di që merresh me sport dhe kështu vë në lëvizje trupin tënd, por të kthehemi te mendja jote. Kujtesa është një muskul si ata të këmbëve, të cilën nëse nuk e ushtron rrudhet dhe ti transformohesh (nga këndvështrimi mendor) me një tjetër lloj aftësie, pra, që të flasim qartë, një idiot. Për më tepër, sikurse për të gjithë ekziston rreziku që me plakjen vjen edhe Alzheimeri, një nga mënyrat që të shmanget ky incident i pakëndshëm është të ushtrosh memorien.

Dhe ja cila është dieta ime. Çdo mëngjes mëso ndonjë varg, një poezi të shkurtër. Mirë do ishte të bëje ndonjë garë edhe me miqtë e tu për të parë se kush mban mend më shumë. Nëse nuk e pëlqen poezinë atëherë bëje këtë me formacionet e futbollistëve, por kujdes, sepse nuk duhet vetëm të dish se kush janë futbollistët e Romës sot, por edhe ata të skuadrave të tjera, pse jo edhe të skuadrave të së shkuarës (mendo që unë mbaj mend formacionin e Torinos në kohën kur avioni i tyre, me të gjithë lojtarët në bord,  u përplas në Superga: Bacigalupo, Ballarin, Maroso etj..).

Bëj gara të kujtesës, ndoshta edhe për librat që ke lexuar (kush ishte në bordin e Hispaniolas në kërkim të ishullit të thesarit> Lord Trealwney, kapiteni Smollet, doktor Levesey, Long John Silver, Jim...). Provo njëherë nëse miqtë e tu do të kujtojnë dot se kush ishin shërbyesit e tre muskëtjerëve dhe të D’Artgnan (Grimaud, Bazin, Mousqueton dhe Planchet)..Dhe nëse nuk do duash të lexosh “Tre muskëtjerët (dhe nuk e merr me mend se çfarë do kesh humbur) atëhëre bëje, ku di unë, me një nga historitë që ke lexuar. Duket një lojë (dhe është e tillë) por do ta shohësh sesi koka jote do të popullohet nga personazhe, histori, kujtime të çdo lloji. Do ta kesh pyetur veten se përse dikur kompjuterët quheshin tru elektronik.

Ndodhte sepse ata konceptoheshin mbi modelin e trurit (tonë) tënd; por truri ynë kë më shumë lidhje sesa një kompjuter. Është një lloj kompjuteri që e mban me vete, që rritet dhe forcohet përmes ushtrimit, kurse kompjuteri që kë mbi tavolinë, sa më shumë e përdor aq më shumë humbet shpejtësinë e veprimeve dhe pas disa vitesh do ndërruar. Ndërkohë që truri yt mund të zgjasë deri në 90 vjet dhe në këtë moshë (nëse do ta kesh ushtruar) do të kujtojë më shumë gjera nga ato që kujton tani. Dhe falas. Është pastaj kujtesa historike, ajo që nuk ka të bëjë me faktet e jetës tënde apo me gjërat që ke lexuar, por me ato që kanë ndodhur para se ti të lindje. Sot, nëse shkon në kinema, duhet të hysh në një orë fikse, kur filmi fillon dhe sapo fillon dikush të kap si të thuash nga dora dhe të tregon se çfarë ndodh.

Në kohët e mia mund të hyje në kinema në çdo moment, e kam fjalën edhe në mes të spektaklit, arrije aty ndërkohë që po ndodhnin disa gjëra dhe përpiqeshe të kuptoje se çfarë kishte ndodhur më parë (pastaj, kur filmi fillonte nga fillimi, kuptohej nëse ishte kuptuar çdo gjë si duhet-përveç faktit se nëse filmi na kishte pëlqyer mund të rrije ta rishikoje edhe atë pjesë që ishte parë tashmë).

Ja pra, jeta është si një film i kohëve të mia. Ne vijmë në jetë ndërkohë që shumë gjëra kanë ndodhur tashmë, prej qindra e mijëra vjetësh dhe është e rëndësishme të kuptosh atë që ka ndodhur para se ne të lindnim. Kjo për të kuptuar më mirë se përse sot ndodhin shumë gjëra të reja.  Tani, shkolla (përveç leximeve të tua personale) duhet të të mësonte të memorizoje atë që ka ndodhur përpara se ti të lindje, por shihet se ajo nuk ia arrin siç duhet kësaj gjëje, pasi shumë të hulumtime na thonë se të rinjtë e sotshëm, edhe ata të mëdhenjtë që shkojnë në universitet, nëse ta zënë kanë lindur në 1990-ën nuk e dinë (dhe ndoshta nuk duan ta dinë) se çfarë ka ndodhur në vitin 1980 (dhe këtu nuk e kam fjalën për ata që ka ndodhur 500 vjet më parë). Statistikat na tregojnë se nëse i pyet disa se kush ishte Aldo Moro të përgjigjen se ishte kapua i Brigadave të Kuqe-në fakt ai u vra prej Brigadave të Kuqe.

Nuk flasim për këto të fundit, që mbeten misterioze për shumëkënd, e megjithatë ishin prezent diçka më pak sesa 30 vjet më parë. Unë kam lindur më 1932, dhjetë vjet pas ngjitjes në pushtet të fashizmit por e dija deri edhe se kush ishte kryeministri në kohën e Marshimit mbi Romë (po ky çfarë është?) Ndoshta shkolla fashiste më kishte bërë ta mësoja emrin e tij, për të më shpjeguar sesa budalla dhe i keq ishte ai ministër (“Faka zemërpula”) të cilin fashistët e kishin zëvendësuar. Dakord, por të paktën e dija.

Pastaj, të heqim shkollën mënjanë, një i ri i sotshëm nuk e di kush ishin aktorët e kinemasë të 20 vjetëve më parë, ndërkohë që unë dija kush ishte Francesca Bertini që luante në filmat pa zë 20 vjet para se unë të lindja. Ndoshta sepse shfletoja revista të vjetra të ngjeshura në dollapin e shtëpisë sonë, por pikërisht, edhe unë të ftoj të shfletosh edhe revista të vjetra sepse është një mënyrë për të mësuar se çfarë ndodhte para se ti të lindje. Po pse është kaq e rëndësishme të dish se çfarë ka ndodhur më parë? Sepse në shumë raste, ajo që ka ndodhur të jep një shpjegim se përse disa gjëra ndodhin sot dhe në çdo rast, njësoj si për formacionet e futbollistëve, kjo është një mënyrë  për për pasuruar kujtesën tonë.

Ki parasysh se këtë nuk mund ta bësh vetëm mbi librat dhe revistat, mund të bëhet shumë mirë edhe në internet. I cili duhet përdorur jo vetëm për të çatuar me miqtë e tu por edhe për të çatuar (nëse mund të shprehemi kështu) me historinë e botës. Kush ishin hititët? Po kamisardët? Dhe si quheshin tri karavelat e Kolombit? Kur u zhdukën dinosaurët? Po arka e Noes a mund të ketë patur një timon? Si quhet paraardhësi i kaut? A kishte më shumë tigra 100 vjet më parë? Çfarë ishte perandoria e Malit? Dhe kush fliste për Perandorinë e të Keqes? Kush ka qenë Papa i dytë në histori? Kur u shfaq Topolino? Mund të vazhdoja në pafundësi dhe do të ishin të gjitha aventura të bukura kërkimi.

Të gjitha këto duhen kujtuar. Do të vijë dita kur do të jesh plak dhe do të ndihesh sikur ke jetuar 1000 vjet, sepse do të jetë sikur ti të kishe qenë i pranishëm në betejën e Vaterlosë, të kesh asistuar në vrasjen e Jul Çezarit, apo të kesh qenë disa hapa larg nga vendi ku Bertoldi i quajtur i Ziu, teksa përziente substanca për të gjetur mënyrën e prodhimit të arit, gabimisht zbuloi barutin dhe hodhi veten në erë (dhe mirë iu bë). Të tjerë miq të tu, që nuk do të kenë kultivuar memorien e tyre, do të kenë jetuar një jetë të vetme, të tyren, që duhet të ketë qenë kush e di sa melankolike dhe e varfër në emocione.

NGA UMBERTO ECO