Herkulani: 'Kapsula Kohe' zbulon sekretet e fshehura ne qytetin e lashtë

Herkulani: 'Kapsula Kohe' zbulon sekretet e fshehura ne qytetin e lashtë


Në fund të vitit 2013, Muzeu Britanik ka ekspozuar sekretet e një kapsule kohore të vogël të zbuluar në Herculaneum, kambanë qyteti qu shkatërrua nga shpërthimi i malit te Vezuvit,në vitin 79 pas Krishtit Me ndihmën e teknikave të sofistikuara, hulumtuesit ishin në gjendje për të fotografuar tekstet e shtypura në disa papiruse qe ishin varrosur për një kohë të gjatë nën hirin e vullkanit.



Papiruse nga Herkulani

Në mëngjesin e 24 gusht te vitit 79 pas Krishtit, Maja e Vezuvit përfundoi pushimin e tij,duke shtyrë deri në stratosferë një re te hirit të nxehtë, shkëmbinj dhe gazrave helmuese.

Nga pesha e vet dhe forca e gravitetit te Tokës, reja u rrëzua në toke, duke krijuar një rrjedhje llave e një cunami të materialit vullkanik me temperatura që shkojnë 500-1200 ° C, të shpejtë deri në 100 km në orë.



Në pak minuta, hedhja shkatërruese varrosi plotësisht disa qytete të ndërtuara në shpatet e Vezuvit: Pompei, Stabiae dhe Herculaneum, qyteteve bregdetare në perëndim të vullkanit.

Çdo gjë në to u mbulua, njerëzit, kafshët, shtëpi dhe objekte,te cilat u vulosen dhe ruhen për më shumë se shtatëmbëdhjetë shekuj, transformimi i ambjentit nga kjo katastrofe e tmerrshme,u quajt në të vërtetë nje 'kapsulë kohe'.

 
Herkulani

Origjina e Herculaneum nuk është e qartë. Emri i qytetit është i lidhur me gjysmëperëndine e Herkulit, i cili, sipas legjendës,ishte themeluesi. Disa studiues mendojnë se fillimisht mund të jetë një zgjidhje greqisht, por edhe dëshmi të tjera tregojnë ndikimin e qytetërimit etrusk.

Ajo që është e sigurt është se Herkulani është një kapsulë kohë reale. Shumë prej sekreteve të tij u varrosën për një kohë të gjatë nën shtresa te hirit vullkanik. Thellësia e madhe në të cilën qyteti u varros ka dekurajuar grabitjen,por ka bere ruajtjen e sigurt te objekteve të shumta. Gërmimet kanë nxjerre në siperfaqe pëlhura të lehta, ushqim, si edhe flet papirusi.

Në këto të fundit e ka përqëndruar vëmendjen Muzeu Britanik dhe në fund të vitit 2013 ka ngritur një ekspozite duke ekspozuar shumë objekte nga qytetet romake te Pompeit dhe Herculaneumit. Për shekuj dijetarët kanë shkuar per 'gjueti' për veprat e humbura të greqishtes së lashtë dhe të letërsisë latine.

Gjatë Rilindjes, veprat më të mëdha letrare të antikitetit u terheqon nga bibliotekat e manastiret, vendet ku murgjit transkriptuan dhe rekopiuan tekste që nuk do të ishin njohur kurrë. Në fund të shekullit të 19, gjuetia u përqendruar në Egjipt, ku plazhet dhe shkretëtira te jepnin disa Papyruse të vlefshme.



Por, kur BBC shkroi vetëm për Herculaneumin ku u zbulua një bibliotekë e tërë e Mesdheut të lashtë, një thesar i cili per arkeologët mund të përmbajë shumë vepra të humbura të letërsisë klasike. Problemi është se Herkulani është shumë i vështirë për t'u gërmuar në thellsi. Dy mijë vjet kohë kanë bërë  qe trashesia e materialit te hedhur mbi te te shkoi 20 metra ku jane varrosur dokumentet e lashta historike.

Shenjat e para të thesarit letrar varrosur ne Herkulani u zbuluan në vitin 1752, kur një grup i punëtorëve të angazhuar në gërmimet e një tuneli arriten tek një shtëpi të madhe romake, enjohur më vonë si Villa Papyri. Atje ata gjetën një numër të madh të asaj që duket të jenë shkopinj(Bobina ) qymyr druri.

Pas ekzaminit më të holle te shkopinjve(bobinave te drurit) doli qe jane fletushka papirusi. Përpjekjet e përsëritura per të hapur bobinat e drurit,për të studiuar përmbajtjen, ishin të kota, kryesisht për shkak të brishtësisë së tyre ne ekstrem, i shkaktuar nga një 'gatim' në 300 ° C, plus pesha e rrënojave dhe baltës.

Më vonë, një restaurues i Vatikanit, At Antonio Piaggio (1713-1796), ka zhvilluar një makinë të aftë për të hapur butë bobinen. Vetëm se ajo ishte jashtëzakonisht e ngadalshme. Hapja e rrotullës se parë per rreth katër vjet, beri qe papyrisi te hapej e te coptohej.

Copat qe u nxorrën nga makina Piaggio ishin të brishta dhe të vështira për të lexuar. "Unë jam si një gazetë e  zeze e djegur," thote Dirk Obbink, një profesor i papyrologistikes në Universitetin e Oksfordit,  ne Papyrology,i cili ka filluar punën me deshifrimin në vitin 1980. Ai konstatoi, se leximi i papirusit te  karbonizuar nuk  ishte aspak i thjeshtë. Me sy të lirë ishte e pamundur për të parë ndonjë gjë, por nën mikroskop ishte e mundur të identifikohen vetëm shkronja të caktuara.

Në vitin 1999, shkencëtarët në Universitetin Brigam Jang në Shtetet e Bashkuara u përpoqen për të shqyrtuar papiruset duke përdorur rreze infra të kuqe, e cila lejoi një kontrast të mirë në mes të letrës dhe bojës. Shkronjat filluan te duken pak me qarte...

 Shumë nga tekstet shfaqur deri më tani janë shkruar nga një pasues i Epicurus (341-270 pes) dhe poetit Philodemus e Gadara (110-40 pes).

Jo të gjithë biblioteka ne Villen Papyrus ishte ende e ruajtur. Dëmi i shkaktuar nga shpërthimi ishte i rëndë, mjaftueshme për të shtyrë dikë të spekulojnë ne te lexuarit e Papyrusit. Në vitin 2009, në fakt, dy bobina druri i përkasin Institutit te Frances në Paris ,ku ishin vendosur në një skaner tomographie, aparati që përdoret zakonisht në mjekësi.

Makina eshte në gjendje të njohin llojet e ndryshme të indeve të trupit ,për të prodhuar një imazh të detajuar të organeve të brendshme të një qenie njerëzore, mund të përdoret për të zbuluar sipërfaqet e brendshme të bobines se drurit te herkulianeve.

"Ne kemi qenë në gjendje që të skanonim një numër të seksioneve, marrjen e imazheve dy-dimensionale," thotë Dr Brent Seales, profesor i shkencave kompjuterike në 'Universitetin e Kentucky, i cili udhëhoqi projektin. "Në ato seksione ju mund të shikoni qartë strukturën e papirusit."

Në total, rreth 2,000 papyruse u gjetën brenda në vilë, të cilat pothuajse 1.700 janë mbështjellë. "Villa është një nga ndërtesat më të mëdha të botës antike dhe duhet patjetër të vazhdojmë per te zbuluar," beson Robert Fowler, një profesor grek dhe dekan i artit në Universitetin Bristol. "Sigurisht, ka shumë më tepër te fshehur nën tokë."