Historia e Teleskopit

Teleskopi u shpik ne 1608 nga Hans Lipperhey, nje krijues holandez lentesh. Prodhimi i lenteve eshte perparuar gjate shekujve, dhe ne 1600 syzet jane perdorur gjeresisht per te korrigjuar shikimin - jo vetem me lente konvekse (per te korrigjuar nga larg), por gjithashtu, me pas,edhe me lente konkave per miopine(nga afer).
Lipperhey zbuloi se kombinuar keto dy lloje e lentesh dhe duke rregulluar perkuljen dhe distancen, do kemi nje kombinim qe i zmadhon objektet te duket shume me afer. Protestantet Hollandez ishin atehere ne lufte me katoliket spanjoll ( keshtu qe Lipperhey tregoi shpikjen Dukes se tij, duke i sugjeruar se ajo mund te jete i dobishem ne lufte).
Por Duka ju mburr ambasadorit te Spanjes, dhe duke i zbuluar sekretin e shpikjes dhe beri qe Lipperhey te humb shperblimin e shumshpresuar.

Nderkohe, Galileo Galilei ne Itali mori lajme per kete teleskop dhe jo vetem e pershtati kete teknologji per astronomine, por e persosi akoma me shume limitin e tij.
Ne vend te nje zmadhimi 3x (here) (si ne dylbite e tanishme te operave, te cilat perdorin te njejtn parim), ai perdori lente me perkulje(curvature) te ndryshme dhe rezultatoj qe ai arriti te zmadhoje deri ne 8x,20x dhe me vone 30x here. Me kete teleskop, ai zbuloi formen gjys-henore te Aferdites(Venus) dhe satelitet e Jupiterit, te dyja konfirmime te teorise se Kopernikut.
Per fat te keq, ai shprehu mbeshtetjen e tij per teorine Kopernikan ne nje menyre shume te forte per dogmatizemin e Kishes se kohes se tij, e cila e shpalli fajtor. Galileo gjithashtu pa krateret e henes, dhe vuri re se ajo “re” e dobet Milky Way qe shtrihej gjate gjithe qiellit ishte e perbere ne te vertete nga nje numer i ekzagjeruar yjesh te dobet.



Kepleri analizoi matematikisht optiken dhe arriti ne nje projekt qe teperdoren dy lente konvekse, ndonese ne kete menyre imazhet jane me koke poshte. Kjo per astronomet nuk perbente asnje problem , dhe per perdorim tokesor perdorte nje drejtues imazhi. Shume zbulime jane bere me teleskopet e pare (duke perfshire edhe ekzistencen e njollave te diellit(sunspots), te projektuara nga teleskopi ne nje ekran apo mur), por ata kishin nje problem te madh. Nje lente e refrakton driten si nje prizem dhe, ne dime shume mire sot qe, ngjyra te ndryshme jane te refraktuara ne kende te ndryshme.



Planetet dhe trupat e tjere qiellor ne pergjithesi shkelqejne nen nje drite te perber nga nje perzierje te ngjyrave (e bardha eshte ne fakt nje perzierje e ngjyrave), keshtuqe nje lente do jete e fokusuar ne menyre te qarte per imazhin e objekteve (e zejm) te gjelber, por ' imazhi i ngjyres se bardhe te objektit (apo ngjyra te tjera) do jet i rrethuar nga nje aureole me ngjyra te buta.(tenue) Kjo quhet Kromatizem ose aberracion

Ky problem hyri ne rrjetin e gjere te interesave te Isaac Newtonit, i cili mendonte se ata ishin vetvetiu lentet ato qe shkaktonin kete bezdi. Drita mund te jete e fokusuar,gjithsesi, nga nje pasqyr e lakuar/perkulur (te tilla jane pasqyrat e perdorura ne kozmetike).
Pastaj ne 1668 ai i projektoi nje teleskop qe drita te mblidhej ne nje pasqyre te lakuar e perbere nga nje material i mire reflektues qe quhej ("Speculum Metallum”)
Pasqyra duhet punohej me nje saktesi me te madhe se lentet, por Newton shpiku nje teknologji te re per procesin e tyre, qe perdoret ende nga astronomet amatore sot e kesaj dite, dhe arriti te ku perpjekjet e meparshme kishte deshtuar. Rrezja e drites qe reflektohet konvergoet ne nje pasqyre te vogel , te rrotulluar 90 grade dhe dergon imazhin ne okular*.(shiko temen Teleskopi dhe perdorimi)
Keto "teleskop njutoniane", jane ende shume te famshem.Fakti se okulari ku shikojme eshte e vendosur ne afersi te larte te instrumentit, dhe jo te ulet, eshte i pershtatshem per shikuesit, por - me e rendesishmja –duke ditur saktesine e punimit dhe prodhimit ajo eshte me e lehte te ndertosh nje pasqyre te madhe sesa nje lente (dhe gjithashtu eshte vetem nje, jo dy, siperfaqja per tu punuar).



Njutoni u nxitua pak dhe e braktisi perdorimin e lenteve. Ne fakt, ne 1758 John Dollond patentoj nje kombinim i akromatik (pa ngjyre), per nje pale lente te bere nga dy lloje te ndryshme prej qelqi, e cila funksiononte si nje objektiv te vetem, por duke e lene menjane pjesen me te madhe te "shperndarjes se ngjyrave”(aberration) te ndryshme. Menjehere pas kesaj, u shfaq ne skene nje muzikant gjerman i transplantuar ne Angli, Wilhelm Herschel (ndryshuar me vone per William, dhe akoma me vone Sir William), i cili vazhdoi per te ndertuar nje seri teleskopesh me pasqyre me te medha dhe me te fuqishme se te gjithe ato qe kane ekzistuar ne kohen e tij



Ishte me nje nga keto teleskope qe ne 1781 William Herschel zbuloi nje planet te ri, i njohur tani si Urani, por kjo eshte nje histori qe duhet treguar veç.

Per te vezhguar objektet zbehta (dhe gjithashtu, per te dalluar me shume detaje), nje teleskop eshte aq me i mire,aq e me e madhe te jete hapja e saj, qe eshte madhesia (p.sh. diameter) Elementi i pare qe kap driten e nje ' ylli, te jete ajo.... nje objektiv apo pasqyre. Per shumicen e shekullit te ardhshem,teleskopet me nje pasqyre pasqyro-metalike kishin nje hapje me te madhe se te gjithe, edhe pse ishin ende te perdorur gjeresisht teleskopet me lente. Pasqyre me e madhe metalike u ndertua nga Konti Rosse ne Irlande, dhe me kete arriti te shikoje per here te pare ne menyre te qarte galaksine fqinje te Andromedes . (e cilen e vizatoi me doren e saj Lady Rosse..... sa per kujtese fotokamerat nuk ekzistonin ende). Megjithate, pasqyrat metalike ishin te renda, dhe kishin nevoje periodikisht per realuminaturen pasi konsumimi i siperfaqes se stratit me alumini j reduktonte shume shkelqimin e pasqyres dhe cilesine e imazhit. Teleskopet me lente,jane me te lehte dhe me kompakt. Ne shekullin e njezete, u shfaqen teleskopet me lente te bere prej qelqi (me siperfaqe prej alumini optik apo argjendi) te cilat jane te lehta, mund te mbeshtetet nga prapa dhe gjithashtu (shih me poshte) mund te jene te kombinuara se bashku dhe pak fleksibilitet.

Historia e teleskopit ashtu si dhe shume gjera te tjera duan kohe te shqyrtohen pik per pike.Do ju ftoja te pyesnit per cdo paqartesi apo ndihme mbase ne blerjen tuaj te ardhshme.Nje teleskop !