Qytetërimet që nuk arritën të “mbijetonin”

Qytetërimet që nuk arritën të “mbijetonin”



Petra, Jordani

Porta kryesore e manastirit ne Petra te Jordanise, tregon hyrjes misterioze se nderteses se lashte. E ngritur ne nje koder ranore nga Nabatanet ne shekullin e dyte pas eres sone, kjo strukture e gjigande e quajtur El-Deir, mund te jete perdorur si kishe ose si manastir nga shoqerite e mevonshme, por fillimet e saj i ka patur si tempull.

Machu Piçhu

Edhe pse zbulimi arkeologjik i Macu Picu-s eshte bere rreth 100 vjet me pare, historianet akoma jane te pasigurte per funksionin qe kryente kjo fortese e Inkasve te lashte.
Inkasit nuk kishin sistem shkrimi e nuk lane deshmi te shkrimit dhe arkeologet duhej qe te bashkonin copeza provash dhe gjurmesh qe te kuptonin se pse ishte ndertuar Macu Picu, per cfare sherbente dhe pse u braktis kaq shpejt.

Palenque, Meksike

Fisi i hershem Maja filloi te vendosej ne pyjet e dendura te Meksikes dhe te Guatemales rreth 3 000 vjet me pare. Per rreth 1 400 vjet vendbanimet e tyre u perhapen ne te gjithe rajonin dhe u shquan dy qendra te rendesishme, qytet-shtete shume aktive: Tikal dhe Palenque.

Troja e lashte

Mitet, folklori, misteri dhe intriga e rrethojne qytetin e lashte te Trojes ashtu si asnje rrenoje tjeter te lashte ne bote. Dikur mendohej se ishte thjesht nje imagjinate e poemes epike te Homerit “Iliada”. Germimet ne Turqine veriperendimore ne vitit 1871 treguan se qyteti ekzistonte me te vertete. Ne kete vit, aventurieri gjerman Henrik Shlieman filloi germimet arkeologjike ne Hisarlik te Turqise, ne kerkim te qytetit legjendar. Germimet e tij te pakujdesshme e demtuan kete qytet por zbuluan nente qytete te lashte, te ndertuar njeri mbi tjetrin dhe qe datojne rreth 5 000 vjet me pare. Ne ate kohe shumica e arkeologeve ishin mosbesues qe Troja ekzistonte mes ketyre rrenojave, por deshmite tregonin qe kryeqyteti Trojan ne te vertete shtrihej ne te gjithe kete ish-vendbanim.

Mohenjo Daro, Pakistan

Qyteterimi i lugines Indus ishte krejt i panjohur deri ne vitin 1921, kur germimet ne vendin qe me vone u quajt Pakistan, nxoren ne drite qytetet Harappa dhe Mohenjo Daro.
Kjo kulture misterioze ishte shfaqur rreth 4 500 vjet me pare dhe lulezoi per rreth nje mije vjet duke perfituar nga toka shume pjellore ne luginen e lumit Indus dhe bente tregti me qyteterimin e afert Mesopotamine.

Palmira, Siri

Ka deshmi se qyteti i lashte Palmira, i njohur edhe si Tadmor, ka ekzistuar qe nga vitet 1800 para eres sone. Rendesia e tij u rrit rreth viteve 300 para eres sone per shkak te tregtise me karvane e qe perdorej si nje stacion midis Mesopotamise dhe Persise. Vendndoshja strategjike e Palmiras dhe mireqenia e saj, terhoqen interesin e romaneve, te cilet moren kontrollin e qytetit ne shekullin e pare pas eres sone.

Rrenojat ne Tanis, Egjipt

Qyteti i Tanisit eshte pothuaj i panjohur midis pasurise se qyteteve historike te Egjiptit, edhe pse ne te vertete ai nuk eshte kompleksi arkeologjik me i madh i gjetur ndonjehere. Dikur ka qene kryeqyteti i Egjiptit. Varret mbreterore te gjetura ne Tanis jane te te njejtes rendesi si edhe te Tutankamun.

Mbyllja e Madhe, Zimbabve

Dikur (gabimisht) mendohej te ishte qyteti i mbretereshes biblike te Shebas. Keto rrenoja jane nje nga zbulimet arkeologjike me te rendesishme te Afrikes nen-Sahariane edhe pse historianet akoma per kerkojne te gjejne origjinen dhe qellimin e ndertimit te qytetit, deshmite tregojne se Shona ishte paraardhes i modernit Bantu, ndertuar rreth vitit 1250 pas eres sone dhe qe sherbente si nje qender spiritualizmi.

Nimrud, Irak

Nimrud ndodhet ne qender te Irakut dhe dikur ishte kryeqyteti i perandorise Asiriane. Te njohur si gjakatare dhe vicioze, asirianet u shfaqen rreth viteve 1300 para eres sone dhe mbizoteruan ne Lindjen e Mesme per rreth nje mije vjet. Nimrud dhe Perandoria Asiriane rane shume shpejt rreth vitit 612 pas eres sone, pasi qyteti moter i Nimrudit, Nineveh, ra ne duart e babilonasve.

Persepolis, Iran

Qyteti i lashte Persepolis, ne ditet e sotme Irani, ishte nje nga kater kryeqytetet e Perandorise Persiane. i ndertuar rreth vitit 520 para eres sone, qyteti ishte nje shembull apo simbol i pasurise se perandorise, me arkitekture gjigande, punime ekstravagante ne ar dhe argjend si dhe skulptura me reliev te gjere sic eshte kjo ne foto e cila ishte nje dhurate per mbretin.
Rendesia e rregullave persiane zgjati nga viti 550 deri ne vitin 330 para eres sone, kur Aleksandri i Madh i permbysi keto rregulla dhe e dogji dinastine qe ishte ne pushtet si dhe te gjithe qytetin Persepolis.

Stonehenge, Angli

Pas shume shekuj studimesh, arkeologet kane zbuluar shume te verteta rreth monumentit te famshem Stonehenge ne jug te Anglise. Pervec ketyre avantazheve, pyetja kryesore se kush e ndertoi kete strukture ikone dhe pse e ndertoi, mbetet akoma pa pergjigje.

Mesa Verde, Kolorado

Me shume se 600 ndertesa shkembore te ndertuara nga njerezit e lashte te Pueblos, gjithashtu te njohur edhe si Anasazi, jane te perhapura neper Parkun Kombetar Mesa Verde ne Kolorado.
Populli Anasazi erdhi ne kete rajon rreth vitit 550 pas eres sone duke ndertuar banesat e tyre dhe duke kultivuar drithera. Rreth vitit 1150, mendohet se ata filluan te ndertonin shtepite e tyre te zgavrat e mureve te kanionit. Shumica e shtepive ishin te vogla por disa te tjera ishin aq te medha saqe mund te mbanin brenda rreth 250 persona.