Ese nga Jiddu Krishnamurti

5 ese nga Jiddu Krishnamurti


Kush është Jiddu Krishnamurti?

Jiddu Krishnamurti lindi më 11 Maj 1895 në Madanapalle, një vend i vogël pranë Madras, në Indinë Jugore.

Më 1905 humbi të ëmën, Sanjeevamma, me të cilën ishte shumë i lidhur, e më 1909 u transferua me të atin Narianiah dhe katër vëllezërit e mbijetuar në Adyar, për të jetuar në një barakë, në kushtet e mjerimit të plotë (Krishnamurti u sëmur shpeshherë nga malarja). Në të njejtin vend ndodhej edhe qendra e përgjithshme e Shoqatës Teozofike, një lëvizje e gjallë religjioze e shpërndarë në botë (themeluar më 1875 nga amerikani Holcott e nga okultistja ruse Helena Blavatsky), lëvizje që besonte në ardhjen e afërme të Mesiut të ri: Mjeshtrit të Botës.

Një ditë, Charles Leadbeater, bashkëpunëtor i Annie Besant (presidente e Shoqatës Teozofike), të cilit i atribuoheshin fuqi psikike dhe aftësi parashikuese, e pa Krishnamurtin 14-vjeçar që po lahej në plazhin e Adyar së bashku me vëllanë e tij Nitya, e menjëherë u bind se kishte gjetur djalin nëpërmjet të cilit do të shfaqej Hyu. Për këtë arsye, më 1910, Annie Besant kërkoi dhe mori nga Narianiah, tutelën ligjore të Krishnamurti-t e të Nitya-s.

Më 1911 qe themeluar Urdhëri Ndërkombëtar i Yllit të Lindjes, kryetar i të cilit u bë Krishnamurti- urdhër që kishte si qëllim të përgatiste ardhjen e Mjeshtrit të Botës. Dy vëllezërit qenë transferuar në Angli, ku u edukuan dhe morën mësime sipas mënyrës angleze. Atje studiuan doktrinat ezoterike të Teozofisë. Më 1925, Nitya, i sëmurë prej kohësh nga tuberkulozi, vdiq, duke e lënë të vëllanë në një tronditje të rëndë shpirtërore.

Në këtë periudhë rritet pakënaqësia e Krishnamurti-t në lidhje me Teosofinë dhe praktikat e saj. Më në fund në vitin 1929, me rastin e një mbledhjeje të Yllit të Lindjes, në Hollandë, në praninë e 3000 besimtarëve, Krishnamurti e shpërban këtë Urdhër duke deklamuar se “E vërteta është një tokë pa shtigje” dhe nuk mund të arrihet kurrë nëpërmjet asnjë organizate, kishe, mjeshtri apo guruje. Në të ardhmen, Krishnamurti mbylli çdo marrëdhënie me Shoqatën Teozofike. Thoshte: “Qëllimi im i vetëm është ta bëj njeriun absolutisht e pakushtëzueshmërisht të lirë”.

Për pesëdhjetë e shtatë vitet e ardhshme Krishnamurti udhëtoi gjatë e gjerë nëpër botë, me qëllim që të transmetonte mësimin e tij çlirues, duke i refuzuar gjithmonë lartësimet që i bëheshin dhe statusin e gurusë. Përveç fondacioneve që shërbenin për të organizuar konferenca e për të publikuar shkrimet e tij, Krishnamurti themeloi edhe shkolla në Indi, në Angli dhe në Amerikë, ku “ si nxënësit ashtu edhe mësuesit, të mund të lulëzojnë së brëndshmi”.

Vdiq më 17 shkurt 1986 në Ojai



Frika, koha e mendimi

Po flasim mbi atë që frika është në vetvete, e jo mbi format e ndryshme në të cilat ajo shprehet-frikë nga pleqëria, frikë nga vdekja, frikë nga vetmia, frikë se nuk do mund të arrijmë atë që duam, frikë se nuk do mund të realizohemi shpirtërisht… Ç’është frika? Kur frika shfaqet, njihet si frikë pikërisht në atë çast?

Në çastin kur merr rrugë reagimi nga vuajtja, a jam në gjendje ta përshkruaj? apo vetëm më vonë mund të flas për të? “Më vonë” do të thotë kohë. Le të supozojmë se unë kam frikë. Kam frikë nga diçka, kam frikë se zbulohet diçka që kam bërë në të kaluarën e nuk dua që të merret vesh. Ose, kohë më parë, ka ndodhur diçka që më shtin frikën ende sot. A ekziston një frikë në vetvete, pa objektin që e provokon?

Çastin në të cilin ekziston frika, pikërisht atë çast e quani frikë? Apo mund ta bëni këtë më vonë, pak më vonë? Sigurisht mund ta bëni vetëm mbas çastit në të cilin vërtetohet reagimi. Po kjo, ç’do të thotë? Truri ka regjistruar kujtime të momenteve të tjera të frikës, e në çastin kur vjen ky reagim, mendimi e rinjeh dhe thotë: “Kjo është frikë”. Është e sigurtë se në çastin kur më fshik një ndjesi frike, nuk kam kohë ta rinjoh e ta quaj frikë.

Kjo do të thotë se e kam rinjohur në bazën e kujtimeve të situatave të tjera që më kanë provokuar frikë. Më kujtohen ato ndjesi të provokuara në të kaluarën dhe sa herë shfaqen sërish ndjesi të ngjashme, çilembyll sytë i identifikoj me termin “frikë”. Është mjaft e thjeshtë, apo jo? Kështu, kujtimi i të shkuarës ushtron një ndërhyrje të vazhdueshme mbi të sotmen. Tashti pyesim: ç’është frika? Frika është kohë? Ka ndodhur diçka javën e shkuar, që ka provokuar në mua ndjesinë që e quaj frikë; dhe tashti druaj se do mund të ndodhë sërish, ose shpresoj se nuk do të përsëritet.

Kështu, pyes veten: “Është koha rrënja e frikës?”. Atëherë, ç’është koha? Koha e shënuar nga ora është shumë e thjeshtë. Dielli lind në një farë ore dhe perëndon në orën e darkës. Ekziston e sotmja, e nesërmja, e djeshmja. Ekziston një sekuencë natyrale e kohës. Por brënda nesh ekziston edhe një orë psikologjike. Ngjarjen e ndodhur një javë më parë, që më ka dhënë kënaqësi ose ka rizgjuar në mua ndjenjën e frikës, e kujtoj dhe e projektoj në të ardhmen.

Mund të mbetem pa punë, mund të humbas pozicionin tim, mund të humbas paratë e mia, mund të humbas gruan time: kjo është kohë. Po atëherë, frika është pjesë e kohës psikologjike? Duket se kështu është. E ç’do të thotë kohë psikologjike? Kohë që implikon hapsirën. Nuk është vetëm koha fizike ajo që kërkon hapsirë, por edhe koha psikologjike kërkon hapsirë: dje, javën e shkuar, sot, nesër. Janë hapsira dhe koha. Është e thjeshtë.

Po frika, është një lëvizje e kohës? Por lëvizja e kohës, psikologjikisht, nuk është lëvizje e mendimit? Kështu mendimi është kohë, ndërsa koha është frikë. Është e natyrshme. Kam shkuar tek dentisti e më janë krijuar dhembje. E kujtoj, e projektoj këtë fakt në të ardhmen dhe shpresoj të mos e provoj më këtë dhimbje. Mendimi është në lëvizje. Kështu, frika është një lëvizje në hapsirë e në kohë psikologjike. Për ta parë gjithë këtë si një fakt, e jo thjesht për të krijuar një ide, duhet të jemi shumë të vëmendshëm ndaj kësaj ndjesie frike që lidhet me atë që ka ndodhur në të shkuarën.

Kësaj frike i duhet kushtuar një vëmendje e plotë në momentin kur lind; atëherë ajo nuk do të lërë gjurmë në kujtesë. Bëjeni, e do ta zbuloni për hesapin tuaj. Kur dikush ju ofendon, nëse jeni krejtësisht të vëmendshëm, nuk ka ofendim, nuk ka fyerje. Dhe kur ndokush vjen e ju thotë: “Ç’person i mrekullueshëm që je!”, nëse jeni të vëmendshëm ky vlerësim do t’iu rrëshqasë tutje, ashtu ashtu siç rrëshqet ujët mbi pendët e rosës.

Kështu, ju lutem, zbulojeni vetë këtë të vërtetë: që hapësirë, kohë, mendim, do të thotë frikë. Është një fakt. E nëse nuk ndaleni në përshkrimin e bërë nga ai që ju flet, dhe viheni të vëzhgoni për hesapin tuaj, nuk mund ta shmangni së perceptuari këtë fakt, nuk mund ta injoroni. Një fakti nuk mund t’i ikni. Është gjithmonë aty. Edhe nëse orvateni ta shmangni, ta ndrydhni, t’i ikni, mbetet gjithmonë aty. Por nëse i kushtoni një vëmendje të plotë faktit se frika është mendim në lëvizje, atëherë frika, në nivelin psikologjik, zhduket.

Shkëputur nga libri: “Rrjeta e mendimit”



Dëshira

Është e rëndësishme të kuptojmë natyrën e dëshirës; të kuptojmë se përse dëshira ka marrë përsipër një rol kaq të jashtëzakonshëm në jetën tonë. Duhet të vërejmë sesi dëshira na heq qartësinë dhe se si e pengon të lulëzojë atë cilësi të jashtëzakonshme që i përket dashurisë.

Është e rëndësishme të kuptojmë se çfarë është dëshira, në vend që ndrydhim, ta kontrollojmë, t’i japim një orientim të veçantë që do mund të na siguronte njëfarë paqe. (…) Kur e vëzhgoni dëshirën, e vëzhgoni sikur të ishit jashtë saj? Apo e vëzhgoni në çastin kur ajo vërshon, jo sikur të ishte diçka e ndarë prej jush? Ju jeni dëshira. A e kuptoni dallimin? Mund ta vëzhgoj dëshirën në vete, kur shoh në një vitrinë diçka që më pëlqen e që dëshiroj ta blej.

Objekti që dëshiroj është i ndryshëm prej meje. Objekti është i ndryshëm. Por dëshira ime është unë vetë. Kështu, kemi një përceptim të dëshirës, pa qenë e nevojshme të ekzistojë një vëzhgues i ndarë nga dëshira. Shoh një pemë. “Pema” është një fjalë ndihmëse nëpërmjet së cilës njoh atë gjënë atje poshtë në fushë. E di edhe se fjala “pemë” nuk është pema. Gruaja ime, nuk është një fjalë. Por kam bërë që fjala të bëhet gruaja ime! Nuk di nëse arrini.

Nuk di nëse do arrini t’i kapni të gjitha hollësitë e kësaj çështjeje. Qysh në fillim duhet të kuptoj me saktësi ekstreme që fjala nuk është gjëja. Fjala “dëshirë” nuk është perceptim i dëshirës, nuk është ajo energji e jashtëzakonshme që ndodhet mbrapa këtij reaksioni. Kësisoj, duhet të jem shumë i kujdesshëm që të mos bie në kurthin e fjalëve. E edhe truri duhet të jetë në gatishmëri për të kuptuar se një objekt mund të zgjojë dëshirën. Por dëshira është e ndarë prej objektit.

A e kemi të qartë se fjala nuk është gjëja? E që dëshira nuk është e ndarë prej vëzhguesit që është duke shikuar? A po e kuptojmë se objekti mund të krijojë dëshirën, por që ekziston një dëshirë e pavarur nga objekti? Si lulëzon dëshira? Përse mbrapa dëshirës ka një energji kaq jashtëzakonisht të fuqishme? Nëse nuk e kuptojmë deri në fund natyrën e dëshirës, do të jemi përgjithnjë në konflikt. Unë mund të dëshiroj diçka, gruaja ime mund të dëshirojë një tjetër, dhe fëmijët e mi mund të dëshirojnë gjëra të tjera krejtësisht të ndryshme. Kësisoj jemi gjithnjë në mosmarrëveshje.

E këto shamata të vazhdueshme, këto beteja i quajmë marrëdhënie, i quajmë dashuri. Pyesim: cili është burimi i dëshirës? Dëshira, gjithnjë duke mos kuptuar rrënjën, është jashtëzakonisht e hollë; pra duhet të jemi shumë të qartë dhe të ndershëm në hetimin tonë.

Për të gjithë ne, shqisat, përgjigjet e ndjesive, janë të rëndësishme: të prekurët, të shijuarët, të nuhaturët, të dëgjuarët, të parët. E për pjesën tonë më të madhe, një përgjigje veçantë e shqisave është më e rëndësishme se të tjerat. Nëse kemi një temparament artistik, kemi mënyrën tonë për t’i parë gjërat.

Nëse jemi inxhinierë, shqisat tona do të na përgjigjen në një mënyrë tjetër. Kësisoj nuk vëzhgojmë kurrë në një mënyrë të plotë, me të gjitha shqisat tona.

Shqisat tona reagojnë, por këto reagime janë në një farë mënyre të ndryshme mes tyre. Por a është e mundur të përgjigjesh në mënyrë të plotë, me të gjitha shqisat tona në veprim? A e kuptoni rëndësinë e kësaj pike? Në çastin kur ne përgjigjemi në mënyrë të plotë me të gjitha shqisat tona, zhduket vëzhguesi i shkëputur. Po kur reagojmë ndaj diçkaje të veçantë, duke e ndarë prej gjithçkaje tjetër, atëherë ka filluar ndarja.

Zbulojeni kur të dilni nga kjo strehë, kur shikoni lumin, rrjedhën e shpejtë të ujërave të tij, dritën përmbi ujëra. Zbuloni nëse do mund të vështroni me tërësinë e shqisave tuaja. Mos më pyesni se si arrihet kjo, përndryshe gjithçka do të bëhej mekanike. Por i thoni vetes suaj: “Shikojmë, zbulojmë…”, atëherë edukojeni veten tuaj për të kuptuar se si reagojnë shqisat tuaja.

Kur shikoni diçka, akti i të shikuarit prodhon një reagim. Kur shikoni një këmishë të gjelbërt, apo një rrobë të gjelbërt, akti i të shikuarit zgjon një reagim. Kështu i hapet rruga kontaktit; e nga ky kontakt mendimi krijon imazhin tuaj që jeni duke veshur atë këmishë apo atë rrobë. Ose shihni një makinë në rrugë; ka një linjë të bukur, është vezulluese, dallohet se ka një motorr të fuqishëm. Atëherë i silleni rrotull, e shqyrtoni dhe në këtë pikë mendimi krijon imazhin tuaj tek hipni në atë makinë, ndizni motorrin, shtypni pedalin e gazit dhe niseni.

Kështu fillon dëshira; teptisja e dëshirës ndodh në çastin kur mendimi krijon imazhin. Deri në këtë moment nuk ekziston dëshira. Egziston përgjigja e shqisave, gjë që është krejtësisht normale: por kur mendimi krijon imazhin, që nga ky çast fillon dëshira. Tashti, është e mundur që mendimi të mos krijojë imazhe. Atëherë kjo do të thotë të fillosh të mësosh se si funksionon dëshira. Ky lloj mësimi është disiplinë më vete. Të kuptuarët se si funksionon dëshira, është një disiplinë e nuk mund të imponohet nga të kontrolluarët e dëshirës.

Të mësosh se si funksionon dëshira, a të mësosh në lidhje me gjithçka tjetër, është gjithë ç’na nevojitet. Por nëse thoni: “Dua ta kontrolloj dëshirën”, atëherë futeni në një fushë krejtësisht të ndryshme. Kur shihni gjithë këtë lëvizje në tërësinë tuaj, do të kuptoni se mendimi nuk do të ndërhyjë me imazhet e tij. Atëherë do të shikoni, do të keni ndijime dhe kaq. Çfarë ka që nuk shkon në këtë? E shihni, të gjithë jemi të përfshirë kështu nga dëshira!

Duam të realizohemi duke i dhënë kënaqësi dëshirave tona. Por nuk shohim se çfarë shkatërrimesh të frikshme ka shkaktuar dëshira në botë, dëshira për një siguri individuale, dëshira për një sukses, për një pushtet, për një prestigj individual. Nuk e kuptojmë se jemi plotësisht përgjegjës për çdo gjë që bëjmë. Ku do të zërë vend dëshira kur ne t’ia kemi kuptuar natyrën? A ka ndonjë vënd për të aty ku është dashuria?

Po dashuria a është diçka kaq krejtësisht e huaj për ekzistencën njerëzore, sa për të mos pasur në të vërtetë për ne asnjë vlerë? Apo ndodh ngaqë ne nuk shohim bukurinë, thellësinë, madhështinë, shenjtërinë e asaj që ndodhet përtej fjalës, ngaqë na mungon energjia, koha, pasioni për të studiuar, për të edukuar veten tonë e për të kuptuar se për çfarë bëhet fjalë? Nëse na mungon dashuria, mëshira dhe inteligjenca e tyre, atëherë meditimi do të ketë shumë pak domethënie.

Pa atë kundërmim, ajo që është e përjetshme nuk do të mund të gjendet kurrë. Për këtë është kaq e rëndësishme të vendosim plotësisht rregull në shtëpinë tonë, jo vetën në shtëpinë ku ne banojmë, por në shtëpinë e jetës sonë, në shtëpinë e qenies sonë, në shtëpinë e luftrave tona.

Shkëputur nga libri: “Rrjeta e mendimit”


Dashuria

(…) Ç’është dashuria? Fjala është falsifikuar dhe molepsur aq shumë, saqë nuk kam ndonjë dëshirë të madhe për ta përdorur. Të gjithë flasin për dashurinë- çdo revistë e çdo gazetë, çdo misionar flet papushim për dashurinë. E dua vendin tim, e dua mbretin tim, e dua librin, e dua atë mal, e dua kënaqësinë, e dua gruan, e dua Zotin.

Dashuria është një ide? Nëse po, mund të kultivohet, ushqehet, ledhatohet, urdhërohet me shkop, mund ta trajtojmë si të duam. Kur thoni se e duam Zotin, çdo të thotë? Do të thotë se doni një projeksion të imazhit tuaj, një projeksion të vetes suaj nën një farë mveshjeje respektueshmërie varësisht prej asaj që e besoni fisnike dhe të shenjtë. (…) Dashuria mund të jetë zgjidhja e fundit e të gjitha vështirësive, problemeve dhe mundimeve të njeriut.

Pra, si do t’ia bëjmë për të zbuluar se ç’është dashuria? Duke u kufizuar në përcaktimin e saj? Kisha e ka përcaktuar në një mënyrë, shoqëria në një tjetër, dhe ekziston një sasi e madhe devijimesh dhe interpretimesh të gabuara. Të adhuruarët e dikujt, të fjeturët bashkë, shkëmbimi i emocioneve, miqësia- kjo është ajo që ne mendojmë se është dashuri? (…) Dashuria mund të ndahet në të shenjtë dhe profane, njerëzore dhe hyjnore, apo ekziston vetëm dashuria?

Dashuria i përket njërit dhe jo shumë njerëzve? Në se them, “Të dua”, mos vallë kjo e përjashton dashurinë e tjetrit? Dashuria është personale apo jopersonale? Morale apo imorale? Është diçka intime, apo jo? Nëse e doni njerëzimin, mund ta doni edhe të veçantën.

Dashuria është një ndjenjë? Është një emocion? Është kënaqësi? Është dëshirë? Të gjitha këto pyetje tregojnë-a s’është e vërtetë?- që kemi ide mbi dashurinë, ide mbi atë që duhet e nuk duhet të jetë; një model ose një kod të krijuar brenda kulturës në të cilën jetojmë. Kështu, për të thelluar çështjen se ç’është dashuria, do të na duhet pikësëpari të çlirohemi nga ndryshku i shekujve, të lëmë mënjanë të gjitha idealet dhe ideologjitë mbi çka duhet e çka s’duhet të jetë.

Të ndarët e çfarëdolloj gjëje në atë që atë që duhet të jetë e në atë që është, është mënyra më gënjeshtare e të jetuarit. Pra, si do t’ia bëj për të zbuluar se ç’është ajo flakë që e quajmë dashuri- jo për t’ia shprehur ndokujt tjetër, po për të ditur se ç’është ajo në vetvete? Si punë të parë më duhet të largoj mënjanë ato që, kisha, shoqëria, prindërit e mi dhe miqtë, ato që çdo person e çdo libër ka thënë mbi dashurinë, sepse dua ta zbuloj vetë se çfarë është(…) Qeveria thotë: “Shko e vrit për dashurinë ndaj vendit tënd”. “A është kjo, dashuri? Religjioni thotë: “Harroje seksin për dashurinë ndaj Zotit”. A është kjo, dashuri?

Dashuria është dëshirë? Mos thoni jo. Për pjesën tonë më të madhe është – dëshirë e kënaqësi, kënaqësi që rrjedh nga shqisat, nga tërheqja seksuale e nga kënaqësia. Nuk jam kundër seksit, por përpiquni të shikoni se si ai është ngatërruar në atë. Ajo që seksi ju jep çastërisht, është braktisje e plotë e vetes suaj. Mandej riktheheni në konfuzionin tuaj, e kështu doni ta ripërsërisni e ripërsërisni atë gjendje në të cilën nuk ka shqetësime, probleme, nuk ka unë. (…) T’i përkasësh një tjetri, të jesh psikologjikisht i ushqyer nga një tjetër, të varesh nga një tjetër- në të gjithë këtë duhet të jetë prorë ankthi, frika, xhelozia, faji, e përsa të jetë frika nuk është dashuria.

Një mendje e ndrydhur nga dhimbja nuk ka për ta ditur kurrë se ç’është dashuria; sentimentalizmi dhe emotiviteti nuk kanë të bëjnë absolutisht me dashurinë. E kështu dashuria nuk ka të bëjë fare me kënaqësinë dhe dëshirën. Dashuria nuk është një prodhim i mendimit që është e kaluara.

Mendimi nuk mundet në mënyrë absolute të kultivojë dashurinë. Dashuria nuk është e kufizuar apo e kurthëzuar nga xhelozia, meqë xhelozia i përket së shkuarës. Dashuria është gjithmonë prani aktive. Nuk është “Do të dua” ose “Kam dashur”. Nëse njihni dashurinë, nuk do të ndiqni askënd, dashuria nuk bindet. Kur dashuroni nuk ekziston as respekti, as arroganca. Nuk dini se ç’do të thotë realisht ta doni dikë-ta doni pa urrejtje, pa xhelozi, pa zemërim, pa ndërhyrë në atë që tjetri bën apo mendon, pa dënuar, pa bërë krahasime-nuk dini çfarë do të thotë? Ku ka dashuri ka krahasim?

Kur dashuroni dikë me gjithë zemër, me të gjithë mendjen, me gjithë trupin, me të gjithë qenien tuaj, egziston krahasimi? Nëse e dorëzoni veten krejtësisht në këtë dashuri, atëherë nuk egziston tjetri. Ndoshta dashuria ka përgjegjësitë dhe detyrimet e veta e i përdor? Kur bëni diçka përtej detyrimit, ka dashuri? Në detyrimin nuk ka dashuri.

Struktura e detyrimeve në të cilat qenia njerëzore ka rënë në kurth, shkon duke e shkatërruar. Përsa kohë që jeni të detyruar të bëni diçka sepse është detyra juaj, nuk e doni atë që bëni. Kur është dashuria nuk është detyrimi apo përgjegjësia. (…) Nëse i jepni rëndësi, do të vëreni se e gjithë kjo ndodh brënda jush.

Mund ta vëreni në mënyrë të plotë, krejtësisht, me një vështrim, pa humbur kohë me analiza. Brënda një çasti mund të vëreni strukturën e tërë dhe natyrën e kësaj gjëje të vogël e të pavlerë që quhet “unë”, lotët e mi, familja ime, kombi im, besimi im, religjioni im- të gjitha këto pisllëqe janë brenda jush. Kur ta kuptoni këtë me zemër, me mendje, kur ta kuptoni që nga thellësia e zemrës, atëherë do të keni çelësin që mund t’i japë fund dhimbjes. (…) Kur të pyesi se ç’është dashuria, do mund të jeni tepër të trembur për të parë përgjigjen.

Ajo mund të ketë domethënien e një ndryshimi rrënjësor; do mund ta thërrmojë familjen; do mund të zbulonit se nuk e doni gruan tuaj, burrin tuaj ose fëmijët tuaj- jo?- do mund t’ju duhet të shkatërroni shtëpinë që keni ndërtuar, do mund të mos ktheheshit më në tempull. Por nëse ende doni ta zbuloni, do të shihni se frika nuk është dashuri, që varësia nuk është dashuri, ndjenja e pronësisë dhe dëshira e mbizotërimit nuk janë dashuri, përgjegjësia dhe detyrimi nuk janë dashuri, vetëmëshirimi nuk është dashuri, ankthi i të mos qenit i dashur prej tjetrit nuk është dashuri, dashuria nuk është e kundërta e urrejtjes më shumë sesa përunjësia është e kundërta e vanitetit. (…)

E këshu kemi arritur në pikën: a mundet mendja të takojë dashurinë, pa e patur nevojën e disiplinës, mendimit, mundimit, pa pasur asnjë libër, mjeshtër apo udhërrëfyes- ta takojë ashtu siç takohet një perëndim i bukur? (…)

Një mendje që kërkon nuk është mendje e pasionuar, dhe ta takosh dashurinë pa e kërkuar është e vetmja mënyrë për ta gjetur- ta takojmë pa e ditur, e jo si rezultat i një përpjekjeje apo përvoje. Kjo dashuri, do zbuloni se nuk i përket kohës; kjo dashuri, qoftë personale ose jopersonale, i përket si njërit ashtu edhe shumicës. Si një lule kundërmuese që ju mund t’i merrni erë ose të mos e vini re fare. Ajo lule është aty për këdo, edhe për atë që merr mundimin t’i marrë erë thellësisht e ta vështrojë me kënaqësi. Qoftë ai shumë afër kopshtit apo shumë larg, për lulen është e njëjta gjë; duke qenë e pasur me kundërmim, ajo ua shpërndan atë të gjithëve.

Dashuria është diçka e re, e freskët, e gjallë. Ajo nuk ka dje e as sot. Gjendet përtej çdo lloj konfuzioni mendimesh. Vetëm mendja e pafajshme e di se ç’është dashuria, dhe mendja e pafajshme mund të të jetojë në botën që e pafajshme nuk është. Është e mundur ta zbulojmë këtë gjë të jashtëzakonshme që njeriu ka kërkuar përjetësisht, në sakrifikim, në adhurim, në marrëdhënie, në seks, në çdolloj forme kënaqësie e dhimbjeje, vetëm kur mendimi arrin të kuptojë veten e të mbërrijë natyrisht në fund. (…)

Mund t’i lexoni këto fjalë hipnotizuese dhe ngashnjyese, por të shkosh realisht përtej mendimit dhe kohës- pra të shkosh përtej dhimbjes- don të thotë se egziston një tjetër dimension i quajtur dashuri.

Por nuk dini të arrini në atë burim të jashtëzakonshëm-pra si do t’ia bëni? Nëse nuk dini çfarë të bëni, mos bëni asgjë-apo jo? Absolutisht asgjë. Atëherë. Në intimitetin tuaj ju gjendeni në heshtjen më të plotë. E kuptoni se ç’do të thotë? Do të thotë se nuk kërkoni, nuk doni, nuk shkoni në kërkim të diçkaje; nuk ekziston absolutisht një qendër. Atëherë ekziston dashuria.

Shkëputur nga libri: “Liri nga e njohura”



Vdekja


(…) Ç’është vdekja? Është saktësisht fundi i gjithçkaje që kemi njohur. Ja e vërteta. (…) Nuk e përballim kurrë problemin e vdekjes në vete e për vete, sepse vetëm ideja e të mbërriturit në një fund, na rrënqeth e na zgjon frikë. Ngaqë kemi frikë, mbështetemi mbas formave të ndryshme religjioze, të cilat janë thjesht shtigje arratish. Që të mund ta çlirojmë mendjen nga frika, duhet absolutisht të dimë ç’do të thotë të vdesësh, ndërsa ende jemi në gjendje plotësisht të mirë mendore dhe fizike.

Duhet ta depërtojmë natyrën e vdekjes për së gjalli. (…) Tashti, në ç’mënyrë mëndja mund të eksperimentojë për së gjalli atë reshtjen që e quajmë “vdekje”? Vdekja është reshtja. Mund ta eksperimentoj këtë reshtje, ndërsa jam ende në jetë? (…) A mundet mendja ime që ka ndërtuar një ndjenjë vijueshmërie, të reshtë tashti, përpara se të ketë ardhur fryma e fundit? Dua të them, është me të vërtetë e mundur ta çlirojmë mendjen nga gjithë çka grumbulluar kujtesa e saj? (…) Jeni të ngjitur fort mbas asaj që zotëroni, gruas suaj, pikëpamjeve tuaja, mënyrës suaj të të menduarit.

Tashti a jeni gati t’i jepni fund kësaj ngjitjeje? (…) Përse jeni ngjitur ndaj diçkaje? Përse keni frikë se pa këtë ngjitje nuk do të ishit asgjë; pra ju jeni shtëpia juaj, jeni gruaja juaj, jeni llogaria juaj në bankë, jeni puna juaj. Jeni të gjitha këto gjëra. Nëse arrini t’i jepni fund një ndjenje të tillë vijueshmërie, të krijuar nga ngjitja, duke e bërë të reshtë plotësisht, do ta kuptoni se ç’është vdekja. (…) Në këtë mënyrë mund të lëmë të largohen urrejtja, zilia, krenaria e zotërimit, lidhja me moton, pikpamjet, idetë, e në një farë mënyre të menduarët?

A mund t’i braktisim të gjitha këto në çast? (…)

Të braktisësh moton, pikpamjet, lidhjet, lakminë apo zilinë, do të thotë të vdesësh, të vdesësh çdo ditë, çdo çast. Nëse arrijmë të reshtim çdo ambicje, çast pas çasti, do të njohim atë kusht të jashtëzakonshëm që konsiston në të qenit hiç, në të arriturit siç mund të themi, tek humnera e lëvizjes së përjetshme dhe kapërcimi i kufirit, që është vdekja.

Dua të di gjithçka mbi vdekjen, sepse vdekja mund të bëhet realitet, mund të jetë ajo që ne e quajmë “Zot”, ajo diçka absolutisht e jashtëzakonshme që jeton dhe lëviz, e megjithatë nuk ka as fillim as fund. Ja përse dua ta njoh vdekjen plotësisht. Prandaj dua të vdes ndaj gjithçkaje që njoh deri më tash. (…)

Për mua jeta nuk është e ndarë nga vdekja, sepse në jetën ekziston vdekja. Nuk ka ndarje mes vdekjes e jetës. (…)

Pyes veten nëse e keni njohur ndonjëherë me të vërtetë dashurinë. Në të vërtetë vdekja dhe dashuria ecin me hap të njejtë. Vdekje, dashuri dhe jetë, janë krejtësisht e njejta gjë. (…)

Dashuria është padyshim një ndjenjë e plotë që nuk është sentimentale, në të cilën nuk ka asnjë sens ndarjeje. Është pastërti e plotë e ndjesive, pa karakteristikat ndarëse dhe të fragmentuara të intelektit. Dashuria nuk ka një sens vijueshmërie. Atje ku ka një sens vijueshmërie, dashuria është tashmë e vdekur, ka trashëgiminë e së djeshmes, me kujtimet e saj të trishta, grindjet, dhunën. Që të dashurosh duhet të vdesësh. (…) Mëndja është e lirë vetëm atëherë kur braktiset grumbullimi i kujtesës. Krijimi qëndron në reshtjen, jo në vijueshmërinë. Është e vetmja rrugë për të mbërritur në atë veprimin e plotë që quhet jetë, dashuri e vdekje.

Shkëputur nga libri: “Mbi jetën e mbi vdekjen”


Pse kemi nevojë të na duan?

”Ndjej një nevojë të pazakontë për dashuri… është bërë një ankth i vazhdueshëm; çfarë duhet të bëj?” Pjesa më e madhe e ne njerëzve gjëndet në këtë situatë…të gjithë dëshirojmë të na duan, mbi të gjitha disa njerëz në veçanti. Le të thellohemi pak në këtë çështje…kemi një çerek ore kohë…Është një problem shumë kompleks… Përse dëshirojmë të na duan? … E përse një mëtim i tillë bëhet diçka kaq e ankthshme? Cili është shkaku, rrënja, arsyeja e mëtimit për të qenë të dashur prej ndokujt? … E kuptoni pyetjen time?

Dëshiroj që ju të më doni. Unë nuk “dua”, po le të hamendësojmë se e dëshiroj këtë. Pse? Ndodh kështu ngaqë ndjehem i vetmuar? Ndodh sepse ndjej që nëse askush nuk më do, nuk kam ndonjë arsye për të qenë, ndonjë arsye për të jetuar? Ndodh sepse ndjej që nëse më duan mund të rris fëmijë, të lulëzoj, të jem i lumtur?… Apo ndoshta se në vetvete nuk jam asgjë?! Kjo “vetvete” nuk është asgjë, po kur ju më doni bëhem diçka, më ndiqni?

Ju lutem, kjo është jeta juaj, nuk është jeta ime; prandaj ju lutem dëgjoni! A ka ndonjë shkak që më shtyn t’ju kërkoj dashurinë tuaj? Ka një shkak! Ka një arsye! Ka një gjëndje të brendshme që thotë: “Unë duhet ta zotëroj një gjë të tillë!”. Pamë se cilat janë disa prej këtyre shkaqeve. Një vetmi e dëshpëruar… të gjithë ju jeni dëshpërimisht të vetmuar, apo jo?

Të martuar, të pamartuar, në mes të një grupi: qëniet njerëzore që mendojnë vetëm për veten e tyre, nuk bëjnë gjë tjetër veçse gjenerojnë vetmi.

Kjo është një nga shkaqet që na bën të dëshirojmë të na dojë ndokush. Përsa kohë të jetë shkaku, kjo do ketë gjithnjë si efekt kërkesën që dikush të na dojë. Po atëherë, a mund ta kuptoj shkakun, kështu që të jem i lirë?

Kuptuat se çfarë jam duke thënë? Ju lutem, zotërinj, kjo është jeta juaj!

Ndjehem i vetmuar, i skajuar, ndjehem dëshpërimisht i palumtur e nëse ju më doni…kjo dashuri e juaja…do bëjë që të më duket e mrekullueshme çdolloj gjëje.

Kështu…kërkesa ime e ngulmët, etja ime për dashuri, nevoja ime për shoqëri, për të rndenjur me ndokë me të cilin mund të flas, të sqarohem e kështu me radhë, e gjithë kjo vërshon drejtpërdrejt nga vetmia ime, ka një shkak, kuptoni. Tashmë jam i vetëdijshëm për këtë shkak? E shoh si diçka aktuale?

Shkaku është se jam i vetmuar.

Ndjehem i vetmuar, e dëshiroj, që, për hir të Zotit, ju të më doni. Por ju nuk kujdeseni për mua dhe shkoni në punën tuaj… e atëherë!?! …e atëherë …ose vras veten nga dëshpërimi, ose bie pre e ankthit, duke u zhytur gjithnjë e më tepër në depresion…

Ose largohem nga vetvetja, interesohem për futbollin, shkoj në kishë, bëhem dishepull i një guruje, interesohem për të rejat e fundit në fushën e letërsisë apo pikturës…

Por…a mund të merret vesh se cili është shkaku i vetmisë?

Vetmia është një ndjenjë izolimi. Ky izolim ndodh kur unë nuk bëj gjë tjetër veçse interesohem për veten time., mendoj për veten time: “…jam i lumtur, dëshiroj të më duan”, më ndiqni?

E kam shndërruar tërë jetën time-që është diçka e jashtëzakonshme(!)-në një çështje meskine, në nevojën që dikush të më dojë. Është një çështje kaq e parëndësishme!

Teksa ndjehem i izoluar jam i lumtur, e atëherë angështohem nga dëshira që ju të më doni…

Kuptoni?… E shihni komplikimin e tmerrshëm të një çështjeje kaq të thjeshtë? “Dëshiroj të më duan, por askush nuk më do e kësisoj jam plot me ngashërim”. Kush shtron pyetje, thotë: “Çfarë duhet të bëj?”

Kur truri sulmohet prej një angështie të tillë, nuk mund të mendojë me kthjelltësi- a nuk ju duket kështu?-.

E as nuk mund të mendojë, i torturuar siç është prej dëshpërimit të thellë.

E si është e mundur të ëgzistojë një interval kohor në të cilin mund të dëgjoni?…Kuptoni? Një periudhë e shkurtër në të cilën jeni të prirur për të dëgjuar…apo do vazhdoni të mos jeni të prirur për të dëgjuar sepse preferoni të mbeteni me ndjenjën tuaj të tmerrshme të angështisë?-Kuptoni?- Dhe është kjo, ajo që bën pjesa më e madhe e njerëzve. Pa atë ndjenjë angështie ju nuk jeni asgjë.

Është ajo ndjenjë angështie që ju bën të ndjeheni gjallë, apo jo?

Mbajeni veten, zotërinj, kjo është psikologji e zakonshme, është psikologji fëmijnore!

… Kështu atëherë, ju, me tërë angështinë tuaj, do jeni të përkushtuar për të dëgjuar disa minuta,… apo mos vallë e doni angështinë tuaj deri në atë pikë sa nuk keni asfare ndërmend të dëgjoni atë që jemi duke thënë?…

Siç po thoshim ditën tjetër…nëse ju dëgjoni me të vërtetë me zemrën tuaj, me mendjen tuaj, me gjithë qenien tuaj…atëherë pikërisht ky dëgjim është si një farë e rënë mbi tokë. Ju nuk mund të bëni asgjë sepse fara rritet për hesapin e saj e shumëfishohet.

Dashuria nuk është diçka që mund ta kërkoni, që mund ta lypni. Kjo do të thotë që ju jeni të mvarur nga dikush. E kur jeni të mvarur, do të thotë se në ju nuk ka dashuri. Është e natyrshme!

Nëse në ju do të kishte dashuri, nuk do t’ia kërkonit asnjeriu. Askujt nuk do t’i kërkonit që t’ju donte.

E shikoni,…jemi katandisur në lypsarë. Është pikërisht kjo që ndodh.

Kur hyni në kishë për t’u falur, jeni lypsarë. Kur duam që ndokush të na ndihmojë jemi lypsarë. Kur mvaremi nga librat jemi lypsarë. Mund të mos ketë asgjë të keqe në të qënit lypsarë, por kuptojeni se cilat janë pasojat nëse ju gjithnjë mbeteni në mvarësi të dikujt tjetër. E do ketë gjithnjë njerëz që ju ndihmojnë. Që e mbushin çanakun tuaj me mbeturinat e tyre….

Kështu…, shihni se çfarë ka ndodhur duke dëgjuar pyetjen që shtruam, “Dëshiroj të jem i dashur prej të tjerëve, por nuk jam, e atëherë jetoj në një ankth të tmerrshëm. Çfarë duhet të bëj?”. Kjo do të thotë të mos kesh dashuri në vetvete…E atëherë si mund t’ju dojë një person tjetër?-kuptoni?-…Nëse ju nuk keni dashuri jeni të paaftë ta merrni prej të tjerëve. Dashuria nuk është një ndjenjë boshllëku. Përkundrazi! Nëse keni përbrën atë ndjenjë fërgëlluese…ose jo ndjenjë,…një cilësi, një thellësi, një bukuri…nëse e keni nuk do të shkoni për ta kërkuar tek askush, për më tepër me një çanak të mbushur gjer në buzë….

Nëse keni dëgjuar me vëmendje, problemi është zgjidhur.

Kemi mbaruar edhe për këtë mëngjes.

Takohemi sërish nesër, nëse dëshironi.


1983

Përktheu: Shpëtim Kelmendi