Parabola Sufi

Parabola Sufi



Gjarpëri dhe palloi

Një ditë, një djalosh të cilin e thërrisnin Adi përllogaritësi- sepse kishte studiuar matematikë- vendosi të largohej nga Buharaja dhe të nisej në kërkim të dijes së epërme. Mjeshtri i tij e këshilloi të udhëtonte drejt jugut dhe i tha:

-Kërko domethënien e Palloit dhe Gjarpërit.

Këto fjalë i dhanë djaloshit lëndë për persiatje. Ai përshkoi Horasanin dhe më në fund mbërriti në Irak, ku, për habinë e tij të madhe, u gjend përballë një palloi dhe një gjarpëri. Adi i gjeti tek po zhvillonin një bisedë.

-Po debatojmë rreth meritave tona përkatëse.- i thanë ata. -Kjo është tamam ajo që do të doja të mësoja.- tha Adi. -

vazhdoni, ju lutem.

-Mendoj se jam më i rëndësishëm-, tha palloi. -Unë simbolizoj synimin, hovjen drejt qiellit, bukurinë hyjnore dhe, kësisoj, dijen e të vërtetës së epërme. Misioni im është t’i kujtoj njeriut, nëpërmjet fizionomisë, tipare të qënies së tij që i janë fshehur.

-Përsa më takon mua-, tha gjarpëri me zë paksa fishkëllyes, -simbolizoj saktësisht të njejtat gjëra. Ashtu si njeriu, edhe unë jam i lidhur me tokën. Pra, e ndihmoj që të sjellë ndërmend veten. Jam i lakueshëm si njeriu, kur eci përmbi tokë duke dredhuar. Ai e harron shpesh edhe këtë. Simbas traditës, jam rojtar i thesareve të varrosura në thellësitë e tokës.

-Por je i neveritshëm!-, thirri palloi. -Je tinzar, shtinjak dhe i rrezikshëm.

-Ti po rreshton karakteristikat e mia njerëzore-, u përgjigj gjarpëri, -ndërsa unë parapëlqej të rreshtoj cilësitë e mia të tjera, të cilat i përmenda. E po! Shikoje veten: je mburracak, buçkan, dhe britma jote është e çjerrë. Këmbët tua janë tepër të mëdha e edhe puplat tua janë tepër të zhvilluara.

Në këtë pikë Adi i ndërpreu.

-Falë grindjes tuaj, munda të kuptoj se asnjëri prej jush nuk ka plotësisht të drejtë. Megjithatë, nëse lemë mënjanë shqetësimet tuaja vetiake, merret vesh qartë se të dy së bashku përbëni një mesazh për njerëzimin.

Kësisoj, Adi u shpjegoi dy kundërshtarëve se cilat ishin cilësitë e tyre.

-Njeriu zvarriset në tokë si gjarpëri dhe do mund të lartësohej në qiell si zogu, por, duke qenë lakmiqar si gjarpëri, nuk heq dorë nga egoizmi kur përpiqet trë shkëputet, dhe kështu bëhet tepër krenar si palloi. Tek palloi mund të shquajmë mundësitë e njeriut, por ende jo terësisht të realizuara, ndërsa në vezullimën e gjarpërit mund të shquajmë mundësinë e bukurisë që, te palloi merr një pamje më të përndezur.

Pikërisht në atë çast, një Zë i mëtejmë i foli Adit:

-Nuk është vetëm kaq. Këto dy krijesa kanë dhuntinë e jetës: është faktori i tyre vendimtar. Grinden, sepse secili është i kënaqur me mënyrën e vet të jetës, duke menduar se përbën realizimin e një gjëndjeje të vërtetë. Megjithatë, njëra nga këto krijesa ruan thesare, por nuk mund t’i shfrytëzojë. Tjetra pasqyron bukurinë, që në vetvete është thesar, por nuk mund ta përdorë dot për t’u transformuar. Edhe pse nuk kanë përfituar prej asaj që u është dhuruar, këto krijesa mbeten gjithsesi simbole për ata që dijnë të shohin e të dëgjojnë.

Kulti iraken i Gjarpërit dhe i Palloit, që mbetet një mister për orientalistët, qe themeluar mbi bazën e mësimeve të një shehu sufi, Adit, birit të Musafirit, shekulli XII. Kjo rrëfenjë, që ka marrë përmasa legjendare, tregon se si mjeshtrat dervishë i kanë modeluar ‘shkollat’ e tyre përreth disa simboleve, që zgjidheshin për të ilustruar doktrinat e tyre. Në arabisht, ‘pallua’ do të thotë edhe ‘stolisje’, ndërsa emri ‘gjarpër’ ka të njejën rrënjë me ‘organizëm’ dhe ‘jetë. Nga riti enigmatik i Engjëllit Pallua, praktikuar nga Yevdi, gjarpëri dhe palloi simbolizojnë ‘Përbrendësinë e Përjashtësinë’, formulë tradicionale sufi. Ky rit ekziston ende sot në Lindjen e Mesme dhe ka ndjekës- asnjëri prej tyre i njohur si iraken- në Britaninë e Madhe dhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.



Shërbëtorët dhe shtëpia

Na ishte njëherë një njeri i ditur dhe dashamirës, i cili kishte një shtëpi të madhe. Përgjatë jetës së tij, i qe dashur të mungonte për periudha të gjata, dhe në të gjitha rastet ia kishte besuar shtëpinë shërbëtorëve të tij.

Një nga karakteristikat e këtyre shërbëtorëve, ishte moskokëçarja, e meqë ndonjëherë e harronin fare qëllimin e pranisë së tyre në atë shtëpi, i kryenin detyrat në mënyrë mekanike. Nganjëherë mendonin se duhej të vepronin ndryshe nga ç’u ishte thënë në çastin e dhënies së detyrave, prejse vetëdija për funksionet e tyre u ishte venitur.

Tashti, duke qenë se njeriu i urtë mungoi gjatë në shtëpi, lindi një brezni tjetër shërbëtorësh, të cilët besonin se ishin pronarët e shtëpisë. Megjithatë, ishin të kufizuar nga mjedisi rrethues, menduan se ndodheshin në një gjendje absurde.

Përshembull, nganjëherë dëshironin ta shisnin shtëpinë, por nuk gjenin dot blerës, ngaqë nuk e dinin si të vepronin. E herë të tjera, kur ndokush vinte të njihej me kushtet e shitjes dhe kërkonte të shihte dokumentin e pronësisë, shërbëtorët e quanin të çmendur dhe nuk e merrnin për blerës serioz, sepse ata nuk e dinin se çishte një dokument pronësie.

Paradoksi dilte në pah edhe përmes faktit se, zahiretë për shtëpinë vijonin të shfaqeshin në mënyrë ‘misterioze’; dhe ky furnizim nuk përputhej me hamendjet e tyre se qënkeshin përgjegjes për mbarëvajtjen e tërë shtëpisë.

Në apartamentet e zotërisë, ishin lënë këshillat që lidheshin me administrimin e shtëpisë, me qëllim që atyre t’u freskohej kujtesa. Megjithatë, mbas breznisë së parë, këto apartamente u shndërruan në një lloj faltoreje ku nuk ishte e lejuar të hynte kushdo.

Shpejt ato apartamente filluan të trajtoheshin si një mister i padepërtueshëm. Disa arrinin deri aty, sa të besonin se apartamentet nuk ekzistonin fare, paçka se mund t’i shquanin portat e hyrjes. Për ta, ato porta ishin thjesht elemente stolisëse.

Kjo ishte gjendja e banorëve të shtëpisë. Shërbëtorët nuk e morën kurrë shtëpinë plotësisht në ngarkim, dhe as s’u ndejtën besnikë detyrave zanafillore.

Tradita thotë se kjo rrëfenjë përdorej shpesh nga sufiu martir Mensur Hallaxhi, i cili qe ekzekutuar në vitin 922, ngaqë siç mendohet, pati thënë, “Unë jam e Vërteta”. Hallaxhi ka lënë një përmbledhje të gjerë me poezi mistike. Të shumtë janë Sufijtë që, gjithë duke vënë në rrezik jetën e tyre, kanë pohuar vazhdimisht për plot njëmijë vjet, se Mensur Hallaxhi ishte një i përndritur i madh.


Ëndrrat dhe buka

Përgjatë një udhëtimi të gjatë dhe raskapitës, tre njerëz zunë miqësi të ngushtë me njëri-tjetrin. Kishin ndarë mes tyre kënaqësitë dhe vështirësitë, e kishin përdorur bashkarisht gjithçka që zotëronin.

Mbasi kishin udhëtuar për ditë e ditë të tëra, tre udhëtarët vunë re se nuk u kishte mbetur tjetër gjë përveçse një copë bukë dhe një hurth ujë në fund të shakullit. Filluan të diskutojnë mes tyre, për të vendosur se cilit i takonte t’i përdorte këto mbetje. Duke mos mundur të bien dakord, u përpoqën ta ndajnë bukën dhe ujin, por shpejt kuptuan se ndarja ishte e pamundur.

Teksa nata ishte në të sosur, njëri prej tyre shfaqi mendimin se duhej të flinin; në mëngjes, ai që do mund të shihte ëndrrën më domethënëse, do vendoste se ç’duhej të bënin.

Mëngjesin që pasoi, të tre u ngritën nga gjumi në të zbardhur.

-Ja ëndrra që pashë-, nisi të tregonte i pari. -U enda nëpër ca vende aq të mrekullueshme e të paqta, sa nuk gjej fjalë për t’i përshkruar. Takova një njeri të urtë, i cili më tha: ‘Ushqimi të takon ty, sepse jeta jote, e shkuar dhe e ardhme, është e devotshme dhe ngjall, me të drejtë, admirim’.

-E çuditshme!- tha i dyti. -Në ëndrrën time pashë të zhvillohej tërë jeta ime e shkuar dhe e ardhme. Në këtë të fundit, takova një njeri që i dinte të gjitha gjërat, i cili më tha: ‘Je ti ai që meriton ta hash atë bukë, sepse je më i ditur e më i durueshëm se miqtë e tu. Duhet të ushqehesh mirë, sepse fati yt është t’u prish njerëzve’.

Udhëtari i tretë, kur i erdhi radha, tha:

-Në ëndrrën time nuk kam parë asgjë, nuk kam dëgjuar asgjë e nuk kam thënë asgjë, por kam ndjerë një forcë të papërballueshme që më ka nxitur të çohem nga gjumi, të marr bukën dhe ujin dhe t’i konsumoj çilembyll sytë. Dhe kështu bëra.

“Endrrat dhe buka” është një nga rrëfenjat e shumta që i autorësohen Shehut Muhammed Gwath Shattari, i cili vdiq në vitin 1563. Është autor i traktatit të famshëm me titull Pesë sythet, në të cilin rrugët që i mundësojnë njeriut mbërritjen e gjëndjeve të epërme, janë përshkruar me terminologjinë e lashtë të magjisë dhe shtrigërisë. Ky mjeshtër ishte i aftë t’u printe nxënësve të tij në të paktën katërmbëdhjetë Urdhëra të ndryshëm, dhe perandori indian Humayun e nderonte shumë. Megjithëse ishin të shumtë ata që e quanin shenjt, autoritetet religjioze e akuzuan se, në disa shkrime të tij kishte nëpërkëmbur Shkrimet e Shenjta, e kësisoj, deshën ta dënonin. Në fund, ai u lirua nga akuzat e herezisë, pasi fjalët e shqiptuara brënda një gjendjeje të veçantë, nuk mund të gjykoheshin simbas kritereve të zakonshme skolastike. Varri i tij gjendet në Gwalior, vënd shumë i rëndësishëm pelegrinazhi sufi. Në këtë rrëfenjë dallohet e njejta thurje që gjendet edhe në rrëfenjat e krishtera të murgjve mesjetarë.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Përse fluturuan zogjtë prej argjili

Një ditë, kur ishte ende fëmijë, Jezui, biri i Maries, po mbruante disa zogj prej argjili. Fëmijët e tjerë të moshës së tij, të cilët nuk dinin të bënin gjëra të tilla, vrapuan tek të rriturit dhe u ankuan.

-Kjo punë nuk lejohet të bëhet të shtunën.- u thanë të rriturit, sepse atë ditë ishte e shtunë.

Atëherë shkuan tek moçali ku i biri i Maries rrinte ulur, dhe e pyetën se ku ishin zogjtë e tij. Si përgjigje, Jezui tregoi me gisht zogjtë që kishte mbruajtur, e këta saora u lëshuan në fluturim.

-Është e pamundur të mbruhen zogj që fluturojnë-, tha njëri nga të rriturit,- e kësisoj nuk ka asnjë shkelje të së shtunës.

-Do më pëlqente ta mësoja këtë art.- tha një tjetër.

-Ky nuk është art, është vetëm një iluzion.- tha i vendosur një tjetër.

Kësisoj, sabati nuk ishte shkelur dhe arti nuk mund të mësohej. Sa për iluzionin, si të rriturit ashtu edhe fëmijët ishin mashtruar, sepse nuk e dinin se me çfarë qëllimi ishin mbruajtur zogjtë.

Arsyeja se pse ishte e ndaluar të punoje të shtunën ishte harruar. Ata të rritur kishin një dije të papërkryer rreth asaj që është dhe nuk është iluzion. Ata nuk e dinin se ku fillon arti dhe ku mbaron veprimi. E kështu ndodhi edhe me zgjatimin e dërrasës. Tregohet, në të vërtetë, se Jezui, biri i Maries, shloi një ditë në dyqanin e marangozit Jozef. Në çastin kur marangozit i doli tepër e shkurtër një dërrasë, Jezui e tërhoqi, e atëherë u vu re se në njëfarë mënyre dërrasa u zgjat. Kur kjo e vërtetë u përhap, disa thanë:

-Është një mrekulli; ky fëmijë do të bëhet shenjt.

Të tjerë, përkundrazi, thanë:

-Nuk e besojmë; bëje përsëri përpara nesh!

-Nuk mund të jetë e vërtetë; duhet përjashtuar nga librat.- deklaroi grupi i tretë.

E megjithatë, sadoqë tre grupet qenë frymëzuar nga ndjenja të ndryshme, morën të njejtën përgjigje, sepse asnjeri prej tyre nuk e dinte qëllimin dhe domethënien e vërtetë të pohimit: “Ai zgjatoi një dërrasë”.

Autorët sufi i referohen shpesh Jezuit si një mjeshtri të Udhës. Veç tjerash, në Lindjen e Mesme, në lidhje me figurën e tij, ekziston një korpus i gjerë traditash gojore që pret të mblidhet. Kjo rrëfenjë gjendet, nën forma paksa të ndryshme, në më shumë se një përmbledhje dervishore. Për Sufijtë, “biri i marangozit”, ashtu si dhe emra të tjerë zanatesh që u mvishen personazheve të Ungjijve, janë terma që jo domosdoshmërisht tregojnë llojin e zanatit.


Zogu indian

Një tregtar mbante një zog në kafaz. Meqë donte të nisej për në Indi, vendi i origjinës së zogut, e pyeti atë nëse dëshironte t’i sillte ndonjë gjë nga vendi i tij. Zogu kërkoi që tregtari t’i jepte lirinë, por ai ia kundërshtoi këtë. Atëherë, zogu iu lut që të shkonte në njëfarë xhungle të Indisë, dhe t’u tregonte për skllavërinë e tij të gjithë zogjve të atyshëm që jetonin në liri.

Tregtari bëri tamam ashtu, por sapo kishte përfunduar së foluri, pa se një zog i egër, i ngjashëm në të gjitha me zogun e kafazit, ra përtokë i venitur prej degës ku qëndronte.

Atëherë, tregtari mendoi se mos ishte fjala për një nga pjesëtarët e familjes së zogut të kafazit, dhe u hidhërua për faktin se ai vetë u bë shkaktar për vdekjen e tij.

Kur tregtari u kthye në vendin e tij, zogu i kafazit e pyeti nëse i kishte sjellë lajme të mira nga India.

-Medet, jo,- tha tregtari, -druaj se lajmet janë të këqija! Një nga të afërmit e tu, kur i fola për robërinë tënde, u plandos i vdekur tek këmbët e mia.

Sapo tregtari i shqiptoi këto fjalë, zogu indian u plandos edhe ai në kafazin e tij.

“Lajmi i vdekjes së të afërmit të vet, e vrau edhe këtë zog”, mendoi tregtari. Ndjehej i pikëlluar; e mori zogun dhe e vendosi në parvazin e dritares. Atypëraty, zogu u rikthye në jetë dhe fluturoi në degën më të afërt.

-Tashti e more vesh-, i tha zogu tregtarit, -se ajo që për ty ishte një gjëmë, për mua ishte një lajm i mirë. Dhe, dije se mesazhi, pra mënyra se si duhej të sillesha për të rifituar lirinë time, m’u përcoll pikërisht nëpërmjet teje, burgosësit tim”. E fluturoi tutje, më në fund i lirë.

Kjo përrallë e Rumit, si dhe shumë të tjera, i nxjerr në pah kërkimtarit sufi rolin shumë të rëndësishëm që merr në sufizëm mënyra indirekte e të mësuarit. Imituesit dhe sistemet e konceptuara për t’u përshtatur me mendimin konvencional, qofshin ato lindore apo perëndimore, në përgjithësi parapëlqejnë ta vënë theksin mbi ‘sistemin’ e mbi ‘programin’, në vend që ta venë mbi përvojën që krijohet në një shkollë sufi.


Zogu dhe veza

Na ishte njëherë një zog që nuk dinte të fluturonte. Ashtu si një pulë, zhvendosej andej-këndej me hapa të vegjël, dhe pse e dinte, natyrisht, se ka edhe zogj që fluturojnë. Rastësia e solli që, si shkak i një ndërthurjeje të çuditshme rrethanash, zogut tonë iu desh të ngrohtë vezën e një zogu fluturues.

Në çastin e duhur, duke qenë në zotërim të aftësisë së fshehtë për të fluturuar, të cilën e kishte patur që në fillim të ekzistencës së tij brenda vezës, zogthi doli nga zhgualli.

Një ditë e pyeti nënën e tij të adoptuar:

-Kur do të fluturoj?

-Këmbëngul në përpjekjet tua për të fluturuar, ashtu siç bëjnë të tjerët.- u përgjigj zogu që nuk dinte të fluturonte.

Do të ishte i aftë t’i jepte mësime mbi fluturimin, por nuk dinte as dhe ta shtynte jashtë folesë, që të mund t’i jepte mundësinë për të mësuar.

Është e çuditshme, në njëfarë kuptimi, që zogthi nuk e kuptonte këtë. Vlerësimi i situatës kushtëzohej nga ndjenja e mirënjohjes që ndjente kundrejt zogut që kishte ngrohur vezën prej së cilës ai kishte dalë.

“Pa ndihmën e tij”, thoshte me vete, “sot do të isha ende brënda vezës”.

Nganjëherë thoshte edhe:

“Ai që ka ditur të më lindë, sigurisht do të dijë të më mësojë edhe të fluturoj. Do të jetë me siguri vetëm çështje kohe, ose kjo do të varet vetëm nga përpjekjet e mia, apo nga ndonjë urtî sipërore… Po, kështu është! Një ditë, papritmas, do lartohem në një shkallë më të lartë, me ndihmën e atij që më ka sjellë deri këtu”.

Kjo rrëfenjë shfaqet nën forma e versione të shumëllojshme. Ky version prejvjen nga Awarif el Maarif (Dhuntitë e dijes së thellë, shek. XII) i Shahabudin Suhrawardi. Përmban shumë mesazhe dhe thuhet se mund të deshifrohet në mënyre intuitive, mbi bazën e nivelit të dijes së mbërritur nga nxënësi. Në nivelin e domethënies së dukshme, përmban natyrisht morale të ndryshme, disa prej të cilëve nxjerrin në pah bazat e vetë qytetërimit bashkëkohor, si për shembull: “Të hamendësuarët se një gjë varet domosdoshmërisht prej tjetrës, mund të jetë absurde dhe të pengojë përparimet e mëtejshme”, dhe: “Fakti i thjeshtë se dikush mund të përmbushë një funksion të veçantë, nuk do të thotë kryekëput se ai se mund të përmbushë edhe një tjetër”.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Njeriu bujar

Jetonte dikur në Buhara një njeri i pasur dhe bujar. Meqë gëzonte një vend shumë të lartë në hierarkinë e padukshme, ai njihej me emrin ‘kryetari i botës’. Megjithatë, ai i vendoste një kusht bujarisë së vet. Çdo ditë u jepte florinj një kategorie njerëzish – të sëmurëve, vejushave, etj. – por asgjë nuk duhej t’i jepte atij që do hapte gojën për të folur.

Por, jo të gjithë ishin në gjëndje të rrinin në heshtje.

Një ditë u erdhi radha juristëve që të merrnin pjesën e tyre. Njëri nga ata nuk mundi të përmbahej dhe i bëri lutje bujarisë së dhuruesit, nëpërmjet një ligjërate të gjatë. Nuk përfitoi asgjë.

Kjo nuk mjaftoi për ta shkurajuar, e të nesërmen, që ishte ditë e caktuar për t’u dhënë ndihmë invalidëve, u bashkua me ta duke bërë kinse kishte thyer gjymtyrët.

Kryetari, prapëseprapë, e njohu dhe nuk i dha asgjë. Ditën që pasoi, juristi mbuloi fytyrën, ndërroi pamjen dhe u ndërfut brënda një tjetër kategorie. Por përsëri u njoh dhe u dëbua. Ai provoi prapë e prapë, duke u veshur edhe tebdil si grua, por më kot.

Më në fund, juristi shkoi e gjeti një varrmihës, të cilit i kërkoi që ta mbështillte me një pëlhurë liri, duke shtuar:

-Kur kryetari të kalojë, ka gjasa të kujtojë se është fjala për një kufomë. Ai mund të dhurojë para për varrimin, e unë do t’i ndaj ato me ty.

Kështu bëri. Kur kryetari kaloi aty pranë dhe hodhi mbi pëlhurën e lirit një monedhë floriri, njeriu e mbërtheu fluturimthi monedhën, nga frika se mos varrmihësi e merrte përpara tij; mandej i tha bamirësit:

-Ma pate mohuar bujarinë tënde, por, siç e sheh, arrita ta përfitoj gjithsesi!

-Nuk do mund të kesh kurrë diçka prej meje-, u përgjigj njeriu bujar, -përsa kohë që nuk ke vdekur. Ky është kuptimi i frazës enigmatike: ‘Njeriu duhet të vdesë para se të ketë vdekur’. Dhurata vjen mbas ‘vdekjes’, jo më përpara. E edhe kjo ‘vdekje’ është e pamundur për ty, pa të dhënë ndihmë.

Kjo rrëfenjë, e shkëputur nga Libri i Katërt i Mathnawi-së së Rumiut, flet vetë. Dervishët e përdorin për të nënvizuar që, edhe pse njeriu mund të ‘përvetësojë’ ndonjë dhuratë me dinakëri, aftësia (‘floriri’) e mjeshtrit- si njeriu bujar i Buharasë- shfaqet përtej fuqisë së tij të dukshme.



Udhëtari, Tuhafi dhe Kohëfituesi

Tre dervishë u takuan një ditë në një rrugë të shkretë. I pari quhej Udhëtar sepse, kudo që shkonte, merrte rrugën më të gjatë në shenjë respekti për traditën. I dyti quhej Tuhaf, sepse asgjë nuk i dukej e çuditshme, teksa pjesa më e madhe e gjërave që bënte ose që u kushtonte vëmendje, ngjallnin çudinë e të tjerëve. I treti quhej Kohëfitues sepse gjithnjë mendonte sesi ta kursente kohën, paçka se metodat që përdorte ishin shpeshherë më të ngadalshmet.

Tre burrat u bënë shokë udhëtimi. Megjithatë, pak kohë pas takimit të tyre u ndanë, sepse Udhëtari kishte parë një tabelë e që tregonte një vend për të cilin kishte dëgjuar të flitej, e kësisoj kish dashur të merrte atë drejtim. Kështu, Udhëtari arriti në një qytet në rrënim e sipër, të populluar nga luanë. Qyteti i begatë, i aqshumëlavdëruar për mrekullitë e tij, qe shkatërruar dy shekuj më parë. Luanët po e kapërdinin me një kafshatë të vetme. Një apo dy ditë më vonë, Kohëfituesi vendosi të gjente një rrugë të shkurtër dhe, në përpjekje për të përshkuar një fushë, sharroi në një ranishte të lëvizshme. Edhe pse ajo ranishtë nuk ishte ndër më të rrezikshmet, iu deshën muaj të tërë për t’u çliruar prej saj.

Tuhafi mbeti vetëm. Shumë shpejt takoi një njeri që i tha:

-Dervish, mos ec në këtë rrugë, sepse pak më tutje ndodhet një han që netëve banohet nga të gjitha shtazët e egra të pyllit.

-Po ditën, çfarë bëjnë këto kafshë?-, pyeti Tuhafi.

-Ma ha mendja se shkojnë për gjueti!-, u përgjigj tjetri.

-Bukuri, atëherë ditën po flej aty, kurse tërë natën po vigjëloj.- tha Tuhafi.

Kur zbardhi dita iu afrua hanit dhe, me të vërtetë, shquajti nëpër tokë gjurmë të shumta kafshësh. Fjeti sa u ngop, mandej u zgjua në muzg dhe u fsheh, tejet i vendosur për të zbuluar arsyen e pranisë së shtazëve në atë vend.

S’kaloi shumë dhe arritën të gjitha shtazët, nën prijën e luanit, mbretit të tyre. E përshëndetën me radhë dhe i rrëfyen sekrete që i dinin vetëm ato, por që raca njerëzore nuk i njihte.

E kështu, që prej qoshes së tij, dervishi mori vesh se në rrethinat aty afër gjendej një shpellë plot me gurë të çmuar: Thesari i Karatashit, Guri i Zi përrallor. I dëgjoi tek tregonin që, pikërisht në atë han, jetonte një mi, i cili ruante një peshtaf plot me monedha floriri: nuk mundej as t’i harxhonte e as t’i zhbënte, e çdo mëngjes, e nxirrte thesarin nga vendi i fshehur. Një shtazë e tretë, shpjegoi mënyrën sesi do mund të shërohej bija e njëfarë mbreti nga forma e çmendurisë që e kishte zënë.

Kjo ishte më e çuditshmja nga të gjitha rrëfenjat që kishte dëgjuar ndonjëherë, e deri dhe ai vetë, Tuhafi, hasi vështirësi për ta besuar. Në luginën aty afër, kishte saktësuar shtaza, jetonte një qen stani i cili ruante një tufë shumë të madhe bagëtish, dhe princesha do mund të shërohej vetëm me lëkurën që gjendej mbas veshëve të atij qeni. Por, duke qenë se asnjë njeri mbi këtë tokë nuk e njihte as ballsamin as princeshën që do mund të goditej nga ajo e keqe, kishte shtuar shtaza, njohja e këtij sekreti nuk do të sillte kurrfarë dobie.

Pak para agimit, shtazët u shpërndanë, dhe Tuhafi priti që të shfaqej miu. Dhe, me të vërtetë, miu doli deri në dhomës, duke rrotulluar një monedhë përpara vetes. Kur i nxori jashtë të gjitha florinjtë, nisi t’i numuronte.

Atëherë dervishi doli nga skuta e tij dhe i shtiu në dorë florinjtë. Mandej u drejtua kah shpella e Karatashit, ku zbuloi thesarin. Prej aty, shkoi të gjente qenin, ia ropi një copë lëkurë mbas veshëve dhe u vu përsëri për udhë.

Duke u prirë prej shenjash të çuditshme që askush përveç tij nuk do të mund t’i hetonte, dervishi Tuafi u gjend më së fundi në kufijtë më të largët të perandorisë. Depërtoi brënda një mbretërie të çuditshme e të panjohur, ku njerëzit vërtiteshin nëpër rrugë me pamje të shqetësuar; i pyeti ata njerëz se ç’ishte ajo gjë që i kishte shqetësuar aq shumë, e ata i thanë se e bija e mbretit të tyre sapo qe goditur nga një sëmundje e çuditshme që askush nuk mund ta shëronte. Tuhafi u drejtua menjëherë kah pallati i mbretit.

-Nëse do mund ta shërosh bijën time-, shpalli mbreti,-gjysma e mbretërisë sime do bëhet menjëherë e jotja, kurse gjysma tjetër, fill mbas vdekjes sime. Por nëse do të dështosh, do të ngul në majën e minares më të lartë.

Tuhafi i pranoi ato kushte dhe, kur u gjend kundruall princeshës, i vuri përpara lëkurat e qenit të stanit. Çilembyll sytë, princeshës iu rikthye shëndeti.

E kështu, Tuhafi u bë princ mbretëror e nisi t’ua përçonte metodat e veta turmave që vinin për të mësuar prej tij.

Një ditë në të cilën, si zakonisht, po shëtiste nën veshje tjetër, u gjend përballë dervishit Kohëfitues. Ky nuk e njohu menjëherë, për arsyen e thjeshtë se ishte tepër i dhënë pas të folurit dhe nuk mund të humbte asnjë çast për të njohur mikun e tij të vjetër. Atëherë, Tuhafi e mori me vete në pallat dhe ndejti në pritje të pyetjeve të tij.

-Por si ka ndodhur e tërë kjo?-, pyeti Kohëfituesi.- Më trego gjithçka, por nxito!

Tuhafi ia tregoi historinë e tij, por vuri re se Kohëfituesi, nga padurimi që e karakterizonte, po linte t’i shpëtonin disa hollësi. Çilembyll sytë, Kohëfituesi e kishte marrë tashmë vendimin e tij:

-Duhet të shkoj edhe unë; duhet të di ç’kanë për të thënë ato shtazë, me qëllim që ta ndjek edhe unë udhën tënde.

-Nuk ta këshilloj-, tha Tuhafi. -Më së pari duhet të mësosh të interesohesh për kohën dhe shenjat e çuditshme.

-Kjo është absurde!-, ia preu shkurt Kohëfituesi, i cili u largua menjëherë, sapo shoku i tij i dha njëqind monedha floriri për udhëtimin.

Kur arriti tek hani, vuri re se tashmë ishte errur, por, duke mos patur fare durim të priste agimin, që mandej të fshihej prej shtazëve, hyri pa mëdyshje në sallën e madhe ku, pa humbur kohë, luani dhe tigri iu lëshuan përsipër dhe e bënë copë-copë.

Sa për Tuhafin, ai jetoi i lumtur përgjithmonë.

Kjo rrëfenjë gjëndet në një dorëshkrim dervishor, Kitab-i-Amu-Daria (Libri i Anni Daria-s). Një shënim i dorëshkrimit na sqaron se kjo rrëfenjë bën pjesë në rrëfenjat-mësim të Uways El-Qarni, pararendës i Dervishëve Uwaysi (‘Vetmitarët’). Padurimi- që është edhe tema e kësaj rrëfenje- na e shmang mundësinë e të zotëruarit të cilësive thelbësore të një situate.


Njeriu me jetë të pashpjegueshme

Na ishte njëherë një njeri me emrin Mojud, i cili rronte në një qytet ku punonte si funksionar i vogël, dhe ku me gjasë do t’i mbyllte ditët e jetës së tij si Kontrollor i Peshave dhe i Matjeve.

Një ditë, ndërsa po shëtiste në kopështin e një ndërtese të vjetër pranë shtëpisë së vet, atij iu shfaq Hizri,- udhërrëfyesi misterioz i sufijve- i mbështjellë me një tunikë të gjelbër përshkënditëse, i cili i tha:

-Njeri me të ardhme të shkëlqyer! Braktise punën tënde. Të lë takim mbas tre ditësh, në breg të lumit. Mandej u zhduk.

Gjithë duke u dridhur, Mojudi shkoi tek eprori i tij dhe e njoftoi se duhej të nisej. Shumë shpejt, lajmi u përhap në tërë qytetin. Të gjithë thonin: “I gjori Mojud! Është çmendur”. Megjithatë, meqë kandidatët për ta zëvendësuar në punën që bënte ishin të shumtë, shumë shpejt ai u harrua fare.

Ditën e caktuar, Mojudi takoi Hizrin, i cili i tha:

-Shqyeji rrobat dhe vërvitu në lumë. Ndoshta ndokush do të të shpëtojë.

Mojudi u bind, gjithë duke pyetur veten se mos vallë ishte bërë i marrë. Meqë dinte të notonte, nuk u mbyt, por shkoi përgjatë rrjedhës për një copë herë, derisa u shpëtua prej një peshkatari. Teksa po e hipte mbi barkë, peshkatari i briti:

-Njeri pa mend! Rryma është shumë e fortë në këtë anë. Çfarë dreqin po përpiqeshe të bëje?

-Në të vërtetë, nuk e di-, u përgjigj Mojudi.

-Qënke i çmendur!-, tha peshkatari; -por prapëseprapë do të të ftoj në kasollen time, në breg të lumit, e mandej shohim se ç’mund të bëj për ty.

Kur mori vesh se Mojudi ishte i aftë në të folur, peshkatari i kërkoi që ai t’i mësonte të lexonte dhe të shkruante. Në këmbim, peshkatari e mbajti me ushqim Mojudin, i cili nga ana e vet e ndihmoi edhe në punët e tij. Disa muaj më vonë, Hizri u shfaq sërish, kësaj here në këmbët e shtratit të Mojudit, dhe i tha: “Tashti çohu dhe largohu nga ky peshkatar. Nuk do të të mungojë asgjë”.

Mojudi u largua menjëherë nga kasollja, i veshur si peshkatar, dhe eci pa ndonjë synim derisa doli në një rrugë kryesore. Me të zbardhëllyer agimi, ai pa një katundar të hipur mbi shpinën e një gomari, që po shkonte në treg.

-Kërkon punë?-, e pyeti katundari, -sepse kam nevojë për një njeri që të më ndihmojë të mbart ca zahiré.

Mojudi shkoi pas tij. Punoi në shërbim të katundarit për afro dy vjet, kohë gjatë së cilës mësoi shumë mbi bujqësinë, por thuajse asgjë rreth punëve të tjera.

Një mbasdite, ndërsa po paketonte ca dengje leshi, Hizri iu shfaq e i tha:

-Lërë këtë punë, shko në qytetin e Mosulit, dhe me kursimet tua vendosu aty si tregtar lëkurësh.

Mojudi u bind.

Në Mosul u bë shumë shpejt një tregtar i vlerësuar lëkurësh, dhe kaluan kështu tre vjet, gjatë të cilave e ushtroi zanatin e tij pa e parë asnjëherë Hizrin. Kishte vënë mënjanë një shumë të madhe parash dhe po mendonte të blinte një shtëpi, kur Hizri iu shfaq duke i thënë:

-Jepmi paratë e tua, lërë këtë qytet dhe ec drejt Samarkandës së largët, ku do të punosh për një bakall.

Dhe Mojudi bëri siç i tha.

Pak kohë më vonë ai filloi të shfaqte shenja të qarta ndriçimi. Shëronte të sëmurët dhe jepte bujarisht mjekime e këshilla, si në dyqanin ku punonte, ashtu edhe në kohë të lirë. Aftësia e tij për të njohur misteret, rritej nga dita në ditë.

Vini ta takonin funksionarë, filozofë, dhe shumë të tjera akoma, që e pyesnin:

-Me cilin i ke i ke nxënë këto dije?

-Është e vështirë të thuhet.- përgjigjej Mojudi.

Nxënësit e tij e pyesnin:

-Si e ke filluar karrierën tënde?

-Si funksionar.

-Dhe e ke braktisur punën për t’iu përkushtuar vetëpëruljes?

-Jo, thjesht kam braktisur punën.

Të tjerët nuk kuptonin.

Disa i afroheshin prejse donin të shkruanin biografinë e tij.

-Ç’ke bërë në jetën tënde?-e pyesnin.

-Jam hedhur në një lumë, jam bërë peshkatar, mandej kam braktisur kasollen në mes të natës. Mbas kësaj jam bërë katundar. Ndërsa isha duke bërë dengje leshi, i ndryshova planet dhe u nisa për në Mosul ku u bëra tregtar lëkurësh. Pata vënë mënjanë ca para, të cilave u dhashë rrugë. Në vijim, u nisa më këmbë deri në Samarkanda, ku u vura në shërbim të një bakalli, vend ku ndodhem ende sot.

-Por kjo sjellje e çuditshme nuk i shpjegon fare dhuntitë tua të jashtëzakonshme dhe sjelljen tënde të pashembëllt-, thonin biografët.

-E vërtetë.- përgjigjej Mojudi.

E kështu, ndodhi që për Mojudin, biografët bënë një histori të jashtëzakonshme dhe pasionante nga fillimi deri në fund, sepse të gjithë shenjtët duhet të kenë një jetëshkrim që përputhet me ëndjen e publikut e jo me realitetin e jetës. E askush nuk ka të drejtë të flasë drejtpërdrejtë për Hizrin.

Ja sepse kjo rrëfenjë nuk është e vërtetë. Është paraqitja e një jete. Është jeta e vërtetë e një prej Sufijve më të mëdhenj. Shehu Ali Farmadhi (vdekur në vitin 1078) nënvizonte rëndësinë e kësaj rrëfenje, që ilustron besimin sufi, simbas të cilit “bota e padukshme” ndërhyn tek realiteti i zakonshëm në të gjitha kohërat dhe në vënde të ndryshme. Ai thotë se, kur diçka e quajmë të pashpjegueshme, kjo i detyrohet në të vërtetë pikërisht kësaj ndërhyrjeje.

Veç tjerash, njerëzit nuk e njohin pjesëmarrjen e kësaj ‘bote’ në tonën, sepse kujtojnë se e dinë shkakun e vërtetë të ngjarjeve. Por, në të vërtetë, nuk e dinë. Dhe vetëm kur ta kenë parasysh mundësinë që një tjetër përmasë ndikon nganjëherë në përvojat e zakonshme, vetëm atëherë kjo përmasë do mund të bëhej e kapshme. Shehu në fjalë është shehu i dhjetë dhe mësuesi mjeshtër i Khwajagan-ëve (‘Mjeshtrat’), që më vonë morën emrin Nakshibandi. Ky version është marrë nga një dorëshkrim i shek. XVII, i Lala Anwar, Hikayat-i-Abdalan (Histori të të transformuarve).


Çalamani dhe i verbëri

Një çalaman hyri një ditë në një tavernë dhe zuri vend pranë një udhëtari.

-Nuk do arrij kurrë në kohë tek gostia e sulltanit,- psherëtiu, -sepse sakatllëku më pengon të jem më i shpejtë.

Tjetri çoi kryet:

-Edhe unë jam i ftuar, por gjëndja ime është më e keqe se jotja. Jam i verbër. Nuk mund ta shoh fare udhën, megjithëse edhe unë jam i ftuar.

Një njeri i tretë, që po e dëgjonte bisedën e tyre, ndërhyri duke thënë:

-Ah, sikur ta dinit që, ju të dy së bashku, i keni mjetet për të arritur në vendin që doni! I vërbëri mund të ecë me çalamanin mbi kurriz: për të udhëtuar, ju mund të përdorni këmbët e të verbërit dhe sytë e çalamanit.

Duke vepruar në këtë mënyrë, të dy ata mundën t’i shkojnë rrugës deri në fund, atje ku i priste festa. Megjithatë, gjatë udhëtimit, ndaluan në një tjetër tavernë që të pushonin pak. Ua shpjeguan gjendjen e tyre dy njerëzve të tjerë që rrini aty, të pangushëlluar: njëri ishte shurdh e tjetri memec. Të dy ata ishin të ftuar në festë. Memeci e kishte dëgjuar ftesën që i qe bërë, por e kishte të pamundur t’ia përcillte edhe mikut të tij, shurdhit. Ky i fundit mund të fliste, por nuk kishte asgjë për të thënë.

Asnjeri prej atyre të dyve nuk arriti kurrë tek gostia, sepse kësaj radhe nuk gjendej aty një i tretë, që të mund t’u shpjegonte atyre se gjendeshin përpara një vështirësie, e aq më pak t’u kallëzonte mënyrën sesi mund ta zgjidhnin atë vështirësi.

Tregohet se i madhi Abdul-Kader la një loshnik sufi me arna, duke porositur që t’i jepej atij që do mund ta trashëgonte për plot gjashtëqint vjet mbas vdekjes së tij. Më 1563, Shehu Sayed Sikandar, Kaderi, i cili e kishte trashëguar këtë tunikë, vendosi t’ia përcillte Shehut Ahmed Faruqi nga Sirkindi.

Ky mjeshtër Nakshibandi ishte pagëzuar në gjashtëmbëdhjetë Urdhëra dervishorë nga babai i tij, i cili, mbas një kërkimi të gjatë e të rrezikshëm, kishte mundur të ripërtërinte shkencën tradicionale të sufizmit, që kishte nisur të shkapërderdhej. Besohet se Sirkindi ishte vëndi i shënjuar për ardhjen e Mjeshtrit të Madh, dhe një vargan shenjtërish e kishte pritur për breza të tërë shfaqjen e tij.

Në vijim të shfaqjes së Shehut Ahmed Faruqi dhe të njohjes së misionit të tij nga ana e prijësave të të gjithë Urdhërave të epokës, Nakshibanditë nisën të pagëzojnë dishepuj në gjirin e katër Udhëve më të mëdha të sufizmit: Udhët Kishti, Kaderi, Suhrawardi e Nakshibandi. Rrëfenja “Çalamani dhe i verbëri” i autorësohet pikërisht Shehut Ahmed Faruqi, i cili vdiq në vitin 1615. Kjo rrëfenjë duhej të lexohej vetëm nga ai që kishte marrë mësime të sakta në lidhje me këtë temë, ose ai që kishte studiuar “Të verbërit dhe elefanti” të Hakim Sanait.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Tre mjeshtrat dhe mushkarët

Fama e Abdul Kader Xhilanit ishte aq e madhe sa, në sallën e tij të pritjes derdheshin vazhdimisht tërë mistikët e të gjitha besimeve. Egzistonte respekti si për etikën më sedërsëmurë, ashtu edhe për sjelljen tradicionale. Vizitorët e devotshëm vendoseshin në radhë simbas moshës, simbas famës që gëzonte mjeshtri i tyre dhe simbas vendit që zinin ata vetë në gjirin e bashkësive së tyre.

E megjithatë, secili prej tyre përpiqej nga ana vet për të siguruar vëmendjen e ‘sulltanit të mjeshtrave”, Abdul-Kaderit. Sjellja e tij ishte e paqortueshme dhe në tubimet e veta nuk takonte asnjë që mund të kishte zgjuarsi mesatare apo që të mos ishte i mësuar.

Megjithatë, një ditë, tre shehlerët e Horasanit, Irakut dhe Egjiptit u nisën në Dargah* të shoqëruar nga tre mushkarë analfabetë. Udhëtimi i tyre drejt Mekës, ku kishin shkuar për pelegrinazh, ishte prishur nga vulgariteti dhe hokat e atyre mushkarëve. Me të mbërritur në Dargah, u ndjenë të lumtur që u çliruan nga prania e shokëve të tyre të udhës, por edhe se do të takoheshin me shehun e madh.

Në kundërshtim me rregullat e vendosura, shehu shkoi drejt tyre. Asnjë shenjë nuk u këmbye mes tij dhe mushkarëve. Prapëseprapë, më vonë, asaj nate, teksa po ktheheshin në banesat e tyre, tre shehlerët veguan rastësisht Abdul-Kaderin që po u uronte natën e mirë tre mushkarëve. Teksa ata po largoheshin tërë respekt nga dhoma e tij, Abdul-Kaderi ia puthi duart secilit. Shehlerët mbetën të shastisur, dhe kësisoj e kuptuan se ata tre mushkarë ishin dervishë-shehlerë të fshehtë. I ndoqën pas mushkarët me qëllim që të hapnin bisedë me ta, por i pari i mushkarëve u tha thjesht:

-Kthehuni tek lutjet dhe murmuritjet tuaja, o shehlerë, tek sufizmi juaj dhe tek kërkimi juaj i së vërtetës, që na kanë helmatisur kaq shumë përgjatë atyre tridhjetë e gjashtë ditëve udhëtim! Ne jemi thjesht mushkarë dhe nuk duam asgjë prej këtyre gjërave.

Ja, ky është ndryshimi mes Sufijve të fshehtë dhe atyre dukshëm.

* Oborr

Jewish Encyclopedia dhe ekspertët e mistikës hasidike, si Martin Buber, kanë nxjerrë në pah afërsinë mes shkollës hasidike dhe asaj të sufive spanjollë, përsa i takon si kronologjisë ashtu edhe metodës së të mësuarit. Kjo rrëfenjë, e cila i autorësohet Sufiut Abdul-Kader Xhilan (1077-1166), nganjëherë i mvishet edhe Hasi Rabbi Elimelekut (që pati vdekur më 1809). Abdul-Kaderi, ashtu si dhe Elimeleku, mbiquhej ‘Mbret’ dhe pati themeluar Urdhërin e Dervishëve Kaderi.


Tre peshqit

Na ishin njëherë tre peshq që jetonin në një moçal: njëri ishte i zgjuar, tjetri ishte gjysmë i zgjuar, ndërsa i treti ishte budalla. Jeta e tyre ishte si jeta e tërë peshqve të kësaj bote, derisa një ditë ia behua…një njeri.

Njeriu kishte me vete një rrjetë, gjë të cilën peshku i zgjuar e shquajti që përmes ujit. Duke futur në punë përvojën, rrëfenjat që kishte dëgjuar dhe zgjuarsinë e tij, peshku vendosi të hidhej në veprim.

“Meqë vendet për të fshehur në këtë moçal janë shumë të pakta, do të shtihem sikur kam vdekur”, tha me vete. Duke i mbledhur të gjitha forcat, vrulloi jashtë ujit dhe ra mu te këmbët e peshkatarit, i cili mbeti shumë i habitur. Megjithatë, duke parë se peshku nuk merrte frymë, njeriu mendoi se ai ishte i vdekur dhe e hodhi sërish në ujë. Atëherë peshku ynë e la veten të rrëshqiste deri në fund të ujit, ku u fsheh në një guvë të vogël nën rrjedhë.

Peshku i dytë, ai që ishte gjysmë i zgjuar, nuk e kuptoi mirë atë që ndodhi. Shkoi tek peshku i zgjuar dhe i kërkoi sqarime.

-Është e thjeshtë,- tha peshku i zgjuar, -unë bëra kinse kisha vdekur e, kësisoj, ai më hodhi sërish në ujë.

Çilembyll sytë, peshku gjysmë i zgjuar vrulloi jashtë ujit dhe ra tek këmbët e peshkatarit.

“E çuditshme”, mendoi peshkatari, “tërë këta peshq që kërcejnë përjashta, gjithandej!”. Por peshku gjysmë i zgjuar kishte harruar të mos merrte frymë, e kësisoj, peshkatari, duke vënë re se ai ishte gjallë, e kapi dhe e hodhi në kovën e tij. Mandej nisi të hulumtonte sipërfaqen e ujit, por dukuria e atyre peshqve që vrullonin në breg, te këmbët e tij, e kishte hutuar në një farë mënyre, aq sa harroi të mbyllte kovën. Kur peshku gjysmë i zgjuar e vuri re këtë, me mundim të madh ia doli mbanë të hidhej përjashta e, duke bërë kërcime të vockla, mundi të futej sërish në moçal. Mbërriti tek peshku i parë dhe, duke marrë frymë me zor, u fsheh pranë tij.

Tashti, peshku i tretë, ai Budallai, natyrisht që nuk ishte në gjendje të nxirrte mësime nga ndodhitë, edhe pse i dëgjoi rrëfimet e dy peshqve të tjerë. Atëherë, ata rishqyrtuan çdo hollësi së bashku me të, duke theksuar si gjë të rëndësishme faktin se ai nuk duhej të merrte frymë, por të hiqej kinse kishte vdekur.

-Shumë falemnderit, tashti e kuptova!; tha peshku budalla, e në këto fjalë e sipër vrulloi jashtë ujit duke rënë në tokë, pikërisht te këmbët e peshkatarit. Por, peshkatari, i cili kishte humbur tashmë dy peshq, e futi me njëherë në kovë pa dashur t’ia dinte fare nëse merrte frymë apo jo. Mandej hodhi sërish rrjetën në moçal, por dy peshqit e parë ishin tashmë të sigurtë në guvën poshtë rrjedhës. E kësaj radhe, kova e tij ishte e mbyllur përsëmbari.

Peshkatari, më në fund hoqi dorë. Hapi kovën, vuri re se peshku budalla nuk po merrte frymë, e çoi në shtëpi dhe ia hodhi maçokut.

Thuhet se Huseini, nipi i profetit Muhamed, ia pati përcjellë këtë rrëfenjë-mësim Khwajagan-ëve (‘Mjeshtrave’), të cilët në shekullin XIV morën emrin Nakshibandi. Nganjëherë, rrëfenja zhvillohet në një ‘botë’ të quajtur Karatas, Peshku i Gurit të Zi. Versioni që paraqitëm këtu, është i Abdal (‘i transformuari’) Afifit, i cili e pati marrë nga shehu Muhammed Asgar, që vdiq më 1813. Varri i tij gjendet në Delhi.


Tri të vërtetat

Sufijtë quhen ‘kërkues të së vërtetës’, dhe kjo e Vërtetë është njohja e realitetit objektiv. Një tiran lakmiqar dhe i paditur- njëfarë Rodrigu, sundimtar i madh i Mursisë- një ditë vendosi ta shtinte në dorë këtë të vërtetë. Ai vendosi se, e vërteta ishte diçka që Ornar El-Alazi i Tarragonës do të ishte i detyruar t’ia zbulonte.

Kësisoj Ornari u arrestua dhe u çua në burg.

-Të vërtetat që ti di, dua të më zbulohen përmes fjalësh që unë mund t’i kuptoj, përndryshe do ta paguash me jetën tënde.- shpalli Rodrigu.

Ornari u përgjigj:

-Do të doja të dija nëse në këtë Oborr kalorësiak mbahet parasysh zakoni universal simbas të cilit, një person në gjendje arresti që thotë të vërtetën duke iu përgjigjur një pyetjeje, duhet të lirohet, nëse kjo e vërtetë nuk e fajëson.

-Po, kështu është.- u përgjigj sundimtari.

-Kërkoj nga të gjithë të pranishmët, që të jenë dëshmitarë mbi nderin e zotërisë sonë-, tha Ornari. -E tashti, po ju zbuloj jo një, por tri të vërteta.

-Do të na duhet edhe t’i kontrollojmë ato çfarë ti do na paraqesësh si të vërteta, që të sigurohemi se janë tamam të tilla-, shtoi Rodrigu, -pra, do të të duhet të na i shpjegosh.

-Një zotërie si ju-, tha Ornari, -të cilit mund t’i zbulojmë jo një, por plot tri të vërteta, mund t’i zbulojmë po ashtu të vërteta që në vetvete janë në prova.

Rodrigu u përkëdhel shumë nga ky kompliment.

-E vërteta e parë-, tha Sufiu, -është kjo: unë jam ai që e quajnë Sufiu Ornar, nga Tarragona. E dyta është se keni pranuar të më lironi nëse ju them të vërtetën. E treta është se, dëshironi ta njihni këtë të vërtetë që lidhet me konceptin që keni.

Efekti i shkaktuar nga këto fjalë ishte i tillë, sa tirani u detyrua t’ia rikthente lirinë dervishit.

Kjo rrëfenjë shërben si hyrje në legjendat gojore të dervishëve, të përmbledhura simbas traditës, nga El-Mutanabbi. Simbas rrëfyesve, ai urdhëroi që këto legjenda të mos kopjoheshin para se të mbusheshin njëmijë vjet. El-Mutanabbi, i cili ishte një nga poetët më të mëdhenj arabë, vdiq njëmijë vjet më parë. Një nga karakteristikat e kësaj përmbledhjeje është se rishikohen pareshtur, duke u rrëfyer vazhdimisht në funksion të ‘kohëve që ndryshojnë”.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Urtia e Nastradinit

Filozofët, arsyetuesit e juristët u thirrën në gjyq për të marrë në pyetje Nastradinin. Ishte çështje shumë serioze, sepse ai kishte bërë namin duke gjezdisur fshat më fshat me ulurima: “Këta, gjoja të mençurit, janë debila, të hallakatur e rrëmujaxhinj!”. E akuzuan se po hidhte në erë sigurinë e shtetit.

Mund të flasësh i pari! – i tha mbreti.

Më sillni letër e laps! – tha Nastradini. Ia sollën.

Jepuni edhe nga një secilit prej atyre shtatë dijetarëve! – Ua shpërndanë më të shquarve.

Thuajuni të shkruajnë secili përgjigjen e kësaj pyetjes sime tani: Çfarë është buka?

Mbaroi ajo punë dhe u lexuan përgjigjet nga mbreti në sy të të gjithëve:

Buka është ushqim – i pari.

Buka është ujë e brumë – i dyti.

Dhuratë e Zotit – i treti.

Brumë i pjekur – i katërti.

Varet nga ç’quan ti bukë – i pesti.

Lëndë ushqyese – i gjashti.

Askush s’e di vërtet – i shtati.

“Kur ta ndajnë mendjen këta se ç’është buka,” tha Nastradini, “atëherë janë gati të vendosin për të tjera gjëra!”

Përshembull, nëse unë kam të drejtë ose jo. A kanë drejtë të vendosin këta lloj njerëzish? Ore, është e çuditshme, apo më duket mua, që këta nuk merren vesh edhe për gjënë që hanë përditë? Këta na qenkat vendimtarët, ndërsa unë heretiku!

Ja të dashur, kjo është gjendja e të ashtuquajturve filozofëve, teologëve, juristëve tuaj: të shkolluarit tuaj. Janë papagallë. Nuk njohin as veten e tyre, jo më të tjerët. Pffff…






Edhe nja dy tjera se i kam fiksim:

“Si është puna: Ti më thua se ke 5 vjet eksperiencë, kur nuk ke punuar asnjë ditë? – i thotë punëdhënësi Nastradinit. “Epo, a nuk nxorre njoftimin për një njeri me imagjinatë ti?”

“Ooo, Nastradin, të trashëgohesh! Mora vesh se je fejuar me njërën nga ato binjaket e lezeçme!” – e uron xhaxhai.

Rrofsh! – ia kthen nipi.

Ore, po si ia del t’i ndash kush është jotja?

Ehu, nuk i ndaj hiç! – i’u përgjigj Nastradini.

***

Gjykatësi filloi të pyeste dëshmitarin Nastradin:

E njëh këtë njeri?

Pse duhet ta njoh?

Të ka marrë para borxh?

Pse duhej ta bënte?

I bezdisur, gjykatësi i’u kthye Nastradinit: Pse u përgjigjesh pyetjeve me pyetje ti?

E pse jo?

***

Nastradini ishte në piknik me gjithë familjen. E shoqja po qëndronte rrëzë një shkëmbi të lartë, duke admiruar pamjen e bukur poshtë. I biri i’u afrua e i tha: Babi tha që është me rrezik aty. Ose bëj ca hapa mbrapa ose na jep sanduiçët.

Berberi pyeti Nastradini si i kishin rënë flokët.

Stresi – i’a ktheu.

Për çfarë stresohesh ti ore? – prapë berberi.

Se po lë leshtë! – i’u përgjigj Nastradini.

***

Sa i mërzitur që dukesh! – i thotë një shok Nastradinit.

Epo, besoj të kujtohet tezja ime që sapo vdiq. Unë e shtrova në çmendinë që para 5 vjetësh. Kur vdiq ma la mua tërë pasurinë e saj. Tani më duhet të provoj që mbushte mirë kur bëri testamentin, para 6 javësh.

***

Meshtari po uronte Nastradinin për 40 vjetorin e martesës: “Duhet shumë durim, tolerancë, e mirëkuptim të jetosh 40 vjet me të njëjtën grua!”

“Faleminderit – i tha Nastradini. Por ajo nuk ësht e njëjta grua që ishte 40 vjet më parë.”

***

Nastradini, i sëmurë mendor në psikiatri, po i thoshte drejtorit të sapoemëruar: “Ne të gjithë të kemi qejf ty, shumë më tepër se drejtorin që iku!”

Atij i’u bë qejfi shumë dhe e pyeti pse.

Epo, në fakt ti ngjan më shumë si nga ana jonë! – i’a ktheu Nastradini.

***

“E pse i dashke letrat e vjetra të dashurisë? - e pyeti ish e dashura Nastradinin. Unazën ta ktheva. Apo ke frikë se mos të denoncoj, apo të bëj shantazh!

“Jo, moj, jo! i pagova një shoku 20 dollarë të m’i shkruante dhe mbase i përdor përsëri.”

OSHO
Përktheu Arben Orhani

Tre unazat me xhevahirë

Na ishte njëherë një njeri i urtë dhe shumë i pasur, që kishte një djalë.

-Biri im,- i tha, -Merre këtë unazë të ngallmuar me gurë të çmuar. Ruaje si provë të trashëgimisë sime dhe, përcillua breznive të ardhshme. Është fjala për një unazë me vlerë dhe bukuri të madhe, por zotëron edhe fuqinë për të hapur një lloj porte që ka shumë pasuri.

Disa vjet më vonë, urtakut i lindi edhe një djalë tjetër. Kur djali arriti në njëfarë moshe, i dhuroi edhe atij një unazë, me të njejtat udhëzime.

E njejta gjë u përsërit me birin e tij të tretë e të fundit. Plaku vdiq, e kur bijtë e tij ishin tashmë të rritur filluan të hahen mes tyre në lidhje me përparësitë dhe vetitë që kishte unaza e secilit. Askush nuk mund të thoshte me saktësi se cila nga tre unazat ishte më e çmuar.

Secili prej atyre kishte mbështetësit e vet, të cilët shpallnin me zë të lartë se unaza e tij ishte më sipërore se të tjerat në vlerë dhe bukuri.

Megjithatë, çuditërisht, “porta e pasurive” mbetej e mbyllur, si për mbajtësit e çelësave, ashtu edhe për përkrahësit e tyre më të ngushtë. Të gjithë ishin tepër të zënë me çështjen e përparësisë, të zotërimit të unazës, të vlerës e të pamjes së saj. Ishin të pakët ata që kërkuan portën e “thesarit të Urtakut Plak”.

Unazat kishin edhe një aftësi magjike. Edhe pse ishin çelësa, nuk ishte e nevojshme t’i përdorje drejtpërdrejt për të hapur portën e thesarit: mjaftonte t’i vështroje pa arsyetuar, ose pa u lidhur në tepri me ndonjerën nga cilësitë e tyre.

Kësisoj, ata që i kishin vështruar në këtë mënyre mund të thonin se ku gjëndej dhoma e thesarit, dhe ishin në gjendje ta hapnin thjesht duke riprodhuar përvijimet e unazës. Ato thesare kishin një tjetër veçori: ishin të pashterrshme.

Ndërkohë, ithtarët e secilës nga tri unazat, përsërisnin me ngjyrime të ndryshme atë që paraardhësit e tyre kishin thënë në lidhje me vlerat e unazës.

Anëtarët e bashkësisë së parë besonin se e kishin gjetur thesarin.

Ata të bashkësisë së dyte mendonin se ishte fjala për një alegori.

Pjestarët e bashkësisë së tretë e shtynin mundësinë e hapjes së portës në një ardhmëri të largët, të përfytyruar vagëllimthi.

Kjo rrëfenjë, që disa hamendësojnë se bën fjalë për tre religjione- hebraike, të krishterë dhe islamike-, gjendet edhe tek Gesta Romanorum dhe Dekameroni i Boccaccio-s, por në forma paksa të ndryshme. Thuhet se versioni i paraqitur këtu, i autorësohet njërit prej mjeshtrave sufi, Suhrawardi-t, si përgjigje e një pyetjeje mbi meritat përkatëse të religjioneve të ndryshme.


Tri këshilla

Një ditë, një njeri kapi një zog. Zogu i tha:

-Ti nuk mund të nxjerrësh ndonjë dobi prej meje, përsa kohë që jam i burgosur. Më liro, e do të të jap tri këshilla të çmueshme.

Zogu premtoi se do t’ia jepte këshillën e parë teksa ende ishte në dorën e njeriut, të dytën kur të kish hipur në degën e një peme, ndërsa të tretën me të mbërritur në majën e një mali. Njeriu pranoi dhe e nxiti të thoshte këshillën e parë.

-Nëse humbet diçka-, tha zogu, -edhe nëse e çmon sa jetën tënde, mos e vajto.

Njeriu e lëshoi zogun dhe ky u ngjit në degën e një peme.

-Mos kërko kurrë gjëra që bien në kundërshtim me gjykimin e shëndoshë, pa kërkuar më parë prova.- tha zogu duke i dhuruar kështu këshillën e dytë.

Mandej zogu fluturoi në majë të malit, prej nga thërriti:

-Oh, fatziu ti! Kurmi im mban përbrenda dy rubinë gjigandë. Sikur të më kishe vrarë, tashmë ata do të ishin të tutë!

Burrin zu ta torturonte mendimi i asaj që kish humbur dhe i kërkoi zogut që ai t’i jepte këshillën e tretë!.

-Je me të vërtetë idiot!-, u përgjigj zogu. -vazhdon të rrish aty duke më kërkuar këshilla, kur nuk i ke shqyrtuar as edhe për një çast dy këshillat e para! Të thashë që të mos e mundosh veten për humbjen e diçkaje e të mos u besosh gjërave që bien në kundërshtim me gjykimin e shëndoshë. Dhe është pikërisht kjo, ajo që je duke bërë në këtë çast! E ke lënë veten të besosh në ca absurditete qesharake dhe po torturohesh që ke humbur diçka! Po a nuk e shikon se jam shumë i vogël për të patur në bark dy rubinë gjigandë? Je vërtetë budalla! Për këtë arsye, do vazhdosh të mbetesh rob i kufizimeve të zakonshme të taksura për çdo njeri.

Në disa qarqe dervishësh kjo rrëfenjë quhet shumë e rëndësishme, sepse ‘ndjeshmëron’ mëndjen e nxënësit, duke e përgatitur kësisoj që të mos provokohet prej rrugëve të zakonshme. Kjo rrëfenjë, që Sufijtë e përdorin vazhdimisht, gjendet edhe Mathnawi-në e Rumit dhe në Librin hyjnor të Attar, i cili ishte njëri nga mjeshtrat e tij. Të dy jetuan në shekullin XIII.



Tre dervishët

Na ishin një herë tre dervishë, që quheshin Yak, Do e Se, e që vini përkatësisht nga Veriu, Perëndimi dhe Jugu. Kishin një gjë të përbashkët: ishin që të tre në gjurmim të së Vërtetës së Thellë dhe kërkonin një Udhë.

I pari, Yak-Babai, ulej për të medituar dhe rrinte ashtu derisa e kapte dhimbja e kokës. I dyti, Do-Aga, rrinte picingul me kryet përtokë, derisa këmbët fillonin t’i dhimbnin. Kurse i treti, Se-Kalandar, lexonte libra derisa hunda i pikonte gjak.

Më në fund vendosën t’i bashkojnë përpjekjet e tyre: u tërhoqën në një vend të skajuar dhe nisën t’i realizojnë njëkohshëm ushtrimet e tyre, duke shpresuar të përqëndrojnë sasinë e duhur të përpjekjeve me qëllim që të nxisnin vegimin e së Vërtetës, të cilën e quanin e Vërteta e Thellë.

Këmbëngulën kësisoj për dyzet ditë e dyzet netë. Më në fund, në një shtjellë të bardhë tymi, që dukej sikur grafullonte prej toke, vegoi koka e fisme e një plaku.

-Mos vallë je Hizri, udhërrëfyesi misterioz i njerëzve?-, pyeti i pari.

-Jo, bëhet fjalë për Kutub, Polin e Universit-, tha i dyti. -Jam i bindur se është njëri nga Abdal-ët,’të transformuarit’-, tha i treti.

-Nuk jam asnjëri prej tyre-, ulëriu vegimi, -por jam ai që ju besoni se jam. Tashti, a nuk dëshironi të tre të njejtën gjë, atë që quhet e Vërtetë e Thellë?

-Po, mjeshtër-, u përgjigjën ata njëzëri.

-Nuk e keni dëgjuar kurrë thënien: ‘Ekzistojnë po aq udhë sa dhe zemra njerëzore?’-, pyeti plaku i fisëm. -Megjithatë, ja cilat janë udhët tuaja: dervishi i parë do të udhëtojë në vendin e idiotëve; dervishi i dytë do të duhet të zbulojë Pasqyrën Magjike; dervishi i tretë do t’i kërkojë ndihmë Xhinit të Shtjellës.

Me të thënë këto, vegimi u vdar.

Tre dervishët nisën menjëherë të debatojnë, jo thjesht pse do të kishin dashur të dinin diçka më tepër para se të përudheshin, por edhe sepse, pavarësisht se do të ndiqnin udhë të ndryshme, secili besonte prapëseprapë se egzistonte vetem një udhë: e vetja, natyrisht.

Por, tashti, asnjëri prej të treve nuk qe i sigurtë se udha e tij do të ishte mjaftueshmërisht e efektshme, sadoqë kishte ndihmuar në shfaqjen e vegimit, të cilit nuk ia dinin ende emrin.

Yak-Babai ishte i pari që e la skutën e tij dhe, në vend që vepronte si përherë, pra t’i pyeste të tjerët se ku mund ta gjente një njeri të dijes aty rrotull, ai i pyeste ata që takonte udhës nëse e dinin se ku binte vendi i idiotëve. Mbas shumë muajsh, dikush ia tregoi dhe ai u drejtua për atje. Kur hyri në atë fshat, pa një grua që po mbartte një derë mbi kurriz.

-Grua, përse po e bën këtë?”- e pyeti

-Sepse sot në mëngjes, përpara se të shkonte në punë, burri im tha: ‘Grua, shtëpia jonë ka brënda gjëra me vlerë! Askush s’duhet ta kapërcejë këtë derë!’. Kësisoj, kur dola, e mora me vete, me qëllim që askush të mund të kalojë në të. E tashti, të lutem, lermë të kaloj’.

-A dëshiron të të them se çfarë do të ta mundësonte çlirimin nga nevoja për ta mbajtur këtë derë mbi kurriz?-, pyti dervishi Yak-Baba.

-Sigurisht që jo!-, u përgjigj gruaja. -E vetmja gjë që mund të bëje për të më ndihmuar, është të më thuash se në ç’mënyrë mund ta lehtësoj peshën e derës.

-Këtë nuk mund ta bëj-, tha dervishi. Kësisoj u ndanë.

Pak më tutje pa një grup njerëzish. U afrua dhe vuri re se ata po dridheshin nga frika përballë një shalqini gjigan që ishte rritur në arën pranë.

-Nuk kemi parë një gjë të tillë kurrë deri më sot në jetën tonë-, i thanë; -me siguri do të rritet edhe më, e mandej do të na vrasë të gjithëve. Kemi frikë ta prekim…

-Doni t’ju jap ndonjë shpjegim në lidhje me këtë?

-Mos u trego idiot! Vrite, dhe ne do të të shpërblejmë, por s’duam të dijmë asgjë në lidhje me të!

Atëherë dervishi nxori thikën, iu afrua shalqinit, preu një rriskë dhe nisi ta hante.

Të pranishmit lëshuan një britmë llahtari e i dhanë një grusht florinj. Teksa po largoheshin i thanë:

-Mos u kthe më, I nderuar Shfarosës Përbindëshash. Mos u kthe më këtu për të na vrarë në të njejtën mënyrë edhe ne!

E kështu, pak e nga pak ai mësoi se, për të mbijetuar në fshatin e idiotëve, duhej të ishte i aftë të mendonte e të fliste si një idiot. Mbas ca vitesh, ai arriti t’i sillte disa idiotë në gjendje të arsyeshme, e një ditë prej ditësh e mori shpërblimin e tij: Dijen e Thellë. Megjithatë, dhe pse në vendin e idiotëve ai trajtohej si shenjt, banorët e sjellin ndërmend si Njeriu që Shqeu Përbindëshin e Gjelbër dhe ia Piu gjakun. U përpoqën ta imitojnë për të mbërritur Dijen e Thellë, por nuk ia dolën mbanë kurrë.

Ndërkohë, Do-Agai, dervishi i dytë, po udhëtonte në kërkim të Dijes së Thellë. Në vend që të pyeste, ngado që shkonte, se cilët ishin të urtët e vendit, ose ushtrimet a pozicionet e reja, pyeste thjesht nëse ndokush kish dëgjuar të flitej për Pasqyrën Magjike. Shumë përgjigje e shmangën drejt pistash të gabuara, por më në fund ai e kuptoi ku mund të gjendej ajo pasqyrë: gjendej në një pus, varur në një fill të hollë sa një qime floku. Pasqyra vetë nuk ishte veçse një fragment, sepse përbëhej nga mendimet e të gjithë njerëzve dhe nuk kishte mendime të mjaftueshme për të përbërë tërë pasqyrën.

Kur e mposhti demonin që e ruante, Do-Agai vështroi në pasqyrë dhe kërkoi Dijen e Thellë, duke e marrë në çast. U vendos në atë vend ku dha mësime në mënyrë fatlume për vite të tëra. Nxënësit e tij, gjithsesi, nuk ia dolën të të arrijnë të njejtën shkallë përqëndrimi të nevojshme për ta përtëritur rregullisht pasqyrën, e cila mbas ca kohësh u vdar krejtësisht. Megjithatë, ende sot ka njerëz që vështrohen nëpër pasqyra, duke besuar se bëhet fjalë për Pasqyrën Magjike të dervishit Do-Aga.

Sa i takon dervishit të tretë, Se-Kalandar, ai e kërkoi kahmos Xhinin e Shtjellës. Ky Xhin njihej edhe me shumë emra të tjerë, gjë që Kalandar nuk e dinte, kështuqë u gjend shpesh në gjurmët e Xhinit duke e humbur gjithnjë për pak, prejse në disa vende nuk quhej Xhin, ndërsa në disa të tjera nuk lidhej me ndonjë shtjellë.

Më në fund, mbas shumë vitesh, një ditë hyri në një fshat dhe i pyeti banorët:

-A ka dëgjuar ndokush prej jush të flitet për Xhinin e Shtjellës?

-Nuk kam dëgjuar kurrë të flitet për ndonjë Xhin-, tha dikush, -por ky fshat quhet Shtjellë.

Kalandari u lëshua përtokë duke thërritur:

-Nuk do të largohem nga ky vend derisa të më shfaqet Xhini i Shtjellës.

Xhini, që ishte fshehur nëpër rrethina, iu afrua dervishit duke vorbulluar dhe i tha:

-Dervish, ne nuk na pëlqen që të huajt t’i afrohen fshatit tonë. Ja përse erdha deri tek ti. Çfarë kërkon?

-Kërkoj Dijen e Thellë, sepse kohë më parë më është thënë se ti do mund të m’i jepje mjetet për ta mbërritur atë.

-Është e vërtetë, mund ta bëj-, tha Xhini. -Ke kaluar shumë prova. Gjithë çfarë të mbetet për të bërë, është të përsërisësh një lloj formule, të këndosh një lloj kënge, të kryesh një lloj veprimi e të shmangësh kryerjen e një tjetri. Vetëm atëherë do mund ta mbërrish Dijen Parësore.

Dervishi falenderoi Xhinin dhe filloi të vinte në realitet programin që i caktoi ai. Kaluan muaj e vite, derisa arriti t’i zbatonte ushtrimet dhe t’i këndonte lutjet në mënyrën e duhur. Njerëzit shkonin tek ai, e vëzhgonin dhe përpiqeshin ta imitonin, aq i madh ishte zelli dhe nami i tij prej njeriu të devotshëm. Më në fund, dervishi e arriti Dijen e Thellë. La pas vetes një grup njerëzish të devotshëm, të cilët i përjetësuan metodat e tij. Natyrisht, nuk e mbërritën kurrë Dijen e Thellë, prejse ata kishin filluar aty ku cikli i mësimeve të dervishit kishte përfunduar.

E tashti, sa herë që nxënësit e këtyre tre dervishëve takohen, dëgjohet gjithmonë dikush që thotë:

-E shihni këtë pasqyrë? Vështrojeni gjatë dhe do t’ia dilni ta mbërrini Dijen e Thellë.

-Flijoni një shalqi-, përgjigjet një tjetër, -dhe do të ndihmoheni ashtu siç qe ndihmuar dervishi Yak-Baba.

-Është absurde-, ndërhyn përherë një i tretë. -Nuk ekziston ndonjë udhë tjetër përveç asaj që lidhet me mësimin këmbëngulës, me praktikimin e disa pozicioneve, me përkushtimin ndaj lutjes dhe me bamirësinë.

Kur e patën mbërritur me të vërtetë Dijen e Thellë, tre dervishët zbuluan njëkohësisht edhe pafuqinë për të ndihmuar nxënësit që kishin lënë pas vetes, krejt si njeriu i rrëmbyer nga batica, i cili sheh në breg dikë që e ndjek leopardi, dhe nuk ka mundësi ta ndihmojë.

Rrëfenja e aventurave të këtyre tre njerëzve (emrat e të cilëve do të thonë përkatësisht ‘një’, ‘dy’ dhe ‘tre’) interpretohet ndonjëherë si një satirë ndaj religjioneve konvencionale. Ky tekst është version i rrëfenjës së famshme “Ajo që i ndodhi të treve”, e cila i autorësohet mjeshtrit sufi Murad Shami, prijës i Muradëve, që vdiq në vitin 1719. Dervishët që tregojnë këtë rrëfenjë, pohojnë se në pikëpamjen praktike, ajo fsheh një mesazh të imtë shumë më të rëndësishëm sesa domethënia e dukshme.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Sulltani në mërgim

Rrëfehet se dikur, një sulltan i Egjiptit thërriti një kuvend njerëzish të ditur e, siç ndodh rëndom, lindi shumë shpejt një mosmarrëveshje. Objekti i debatit ishte Udhëtimi Nator i Profetit Muhamed: thuhet, në të vërtetë, se në këtë rast, Profeti qe mbartur prej shtratit të tij deri në sferat e larta qiellore. Në atë shtresë kohore ai pa parajsën dhe, foli me Zotin nëntëdhjetë mijë herë dhe përjetoi shumë e shumë përvoja të tjera, përpara se të rikthehej në dhomën e tij, në shtratin ende të ngrohtë. Një kanë me ujë, e sapopërmbysur në çastin kur ai qe lëshuar në fluturim, nuk ishte derdhur ende plotësisht kur Profeti u rikthye në shtratin e tij.

Disa ngulmonin se kjo ishte e mundur, mjaft që të pranojmë ekzistencën e një mënyre tjetër për të matur kohën. Por, Sulltani qe i mendimit se kjo gjë ishte e pamundur.

Kësisoj, të urtët pohuan se asgjë nuk ishte e pamundur për plotfuqishmërinë hyjnore, por mbreti nuk mbeti i kënaqur. Lajmi i këtij debati arriti deri tek shehu sufi Shahabudin, i cili u paraqit menjëherë në oborrin mbretëror. Sulltani e priti mjeshtrin me përunjësinë e duhur.

-Kam ndërmend të filloj parashtrimin e pikëpamjes sime pa humbur kohë- tha Shahabudini. -Dijeni qysh tani se të dy interpretimet e Udhëtimit janë të gabuara, e se ekzistojnë faktorë që provojnë se, tradita mund të shpjegohet pa patur nevojë t’u drejtohemi spekullimeve trashanike apo ‘arsyetimit’ injorant e të shpëlarë.

Ajo sallë tubimi kishte katër dritare.

Shehu urdhëroi që të hapej njera dhe sulltani vështroi përjashta. Në malin përballë ai pa një ushtri pushtuese, një mizëri njerëzish që po ia mësynin kah pallati i tij, dhe u tremb në mënyrë të tmerrshme.

-Mos u shqetëso, të lutem, nuk është asgjë.- tha shehu.

Mbylli dritaren, mandej e hapi sërish: jashtë nuk dukej asnjë frymë jete. Kur hapi dritaren e dytë, pa se qytetin e kishin pushtuar flakët. Sulltani nisi të ulërinte nga llahtari.

-Mos u pikëllo, sulltan, nuk është asgjë.- tha shehu. Mbylli dritaren, mandej e hapi përsëri: nga tërë ai flakadan nuk dukej as edhe një gjurmë.

Atëherë hapi dritaren e tretë dhe shquajti një masë përmbytëse uji që po vërsulej pallatit. Mandej, përsëri, vegimi u vdar.

Kur u hap dritarja e katërt, në vend të shkretëtirës së zakonshme, para syve të tij u shfaq një kopësht parajsor e, si dhe herët e tjera, pamja u davarit.

Mandej, shehu urdhëroi që të sillej një legen me ujë dhe iu lut sulltanit që ta kridhte kokën brënda për një çast. Sapo bëri siç i thanë, sulltani vuri re se gjëndej i vetëm në një breg të shkretë, në një vend që nuk e njihte fare. Duke qenë i bindur se kishte rënë viktimë e magjisë së pabesë të bërë nga shehu, atë e mbërtheu një tërbim i madh dhe vendosi të hakmerrej. Pak më vonë takoi ca druvarë, të cilët e pyetën se kush ishte.

Por, si t’ua shpjegonte se çfarë i kishte ndodhur? Kështu, ai u tha se kishte mbijetuar prej një anijeje të mbytur. Ata i dhanë rroba dhe i treguan rrugën që duhej të ndiqte për të mbërritur në qytetin më të afërt. Kur arriti në qytet, një farkëtar, i cili e pa tek vërtitej pa ditur ku po shkonte, e pyeti se kush ishte.

-Jam një tregtar që i është mbytur anija, borxhli ndaj lëmoshës së disa druvarëve, e që tashmë gjendem trokë.- u përgjigj sulltani.

Njeriu i tha se në atë vend ekzistonte një zakon: çdo i porsaardhur mund të kërkonte për bashkëshorte, të parën grua që do të shihte duke dalë nga banjot publike, dhe ajo do të qe e detyruar të pranonte. Sulltani u drejtua atëherë nga banjot dhe pa një vajzë të bukur që po dilte. E pyeti nëse ishte e martuar, dhe ajo u përgjigj se po. Të njejtën pyetje ia bëri së dytës, që ishte e shëmtuar, e mandej edhe së tretës. E katërta, që ishte me të vërtetë e hirshme, iu gjegj se nuk ishte e martuar, por që e refuzonte gjithsesi, duke qenë se ia shpifte pamja e tij dhe veshjet e tij të zhelosura. Krejt papritmas u shfaq një njeri, i cili i tha:

-Më kanë ngarkuar të gjej këtu një njeri të veshur me zhele. Të lutem, eja pas meje!

Sulltani shkoi pas shërbëtorit, i cili e shoqëroi tek një sallë madhështore ku priti me orë të tëra. Më në fund, u futën brënda katër vajza të bukura e të reja me veshje të mrekullueshme; pas tyre vinte një e pestë, edhe më e bukur se ato, të cilën sulltani e njohu se ishte vajza e katërt që kishte takuar para banjove publike.

Gruaja i uroi mirëseardhjen dhe i shpjegoi sesi kishte nxituar të hynte në shtëpi që të përgatitej për t’i bërë pritjen e duhur, e se mëndjemadhësia që kish treguar, lidhej me zakonet e atij vendi, zakon të cilin të gjitha gratë duhej ta zbatonin kur kalonin në rrugë.

Mandej u shtrua një gosti e mrekullueshme, dhe sulltanit iu ofruan ca petka të shkëlqyera, nën ritmin e një muzike delikate.

Sulltani jetoi katër vjet me bashkëshorten e tij të re- koha e shkapërderdhjes së trashëgimisë së tij-. Atëherë, e shoqja i tha se tashmë ai duhej të kujdesej për të mbajtur veten dhe shtatë fëmijët e tij.

Duke sjellë ndërmend mikun e parë që pati takuar kur hyri në këtë qytet, vendosi të shkonte e ta takonte farkëtarin për t’i kërkuar ndonjë këshillë. Meqë nuk kishte as zanat e as përvojë, farkëtari e këshilloi të shkonte në sheshin e tregut e të ofronte shërbimet e tij si hamall.

Megjithëse iu desh të mbartte ngarkesa shumë të rënda, ditën e parë ai fitoi vetëm një të dhjetën e parave të nevojshme për t’i siguruar ushqim familjes së tij. Ditën tjetër, sulltani u kthye në pikën e saktë të bregut ku kishte zbarkuar shtatë vjet më parë, dhe vendosi të thoshte lutjet e tij. Po bëhej gati të merrte avdes kur, papritmas, në mënyrë të pakuptueshme, e pa veten në pallat, bashkë me legenin, pranë shehut dhe oborrtarëve.

-Shtatë vjet mërgim, dreq!- ulëriti sulltani. Shtatë vjet, një familje, dhe i detyruar të punoja si hamall! Po a nuk i druhesh Zotit të Plotfuqishëm, për atë që më bëre?

-Por ka kaluar vetëm një çast qëkurse e ke futur kokën në ujë.- u përgjigj mjeshtri sufi.

Oborrtarët i pohuan fjalët e sufiut. Sulltani nuk arrinte të besonte asnjë fjalë nga ajo histori. Po bëhej gati të jepte urdhër për t’ia prerë kokën shehut, kur ky, duke e ndjerë së brendshmi atë që do të ndodhte, shfrytëzoi fuqinë e dhënë nga Ilm El-Ghaibat, Shkenca e Mungesës: dhe çilembyll sytë u zhvendos fizikisht në Damask, vend që ishte disa ditë larg pallatit.

Prej atij qyteti, ai i shkroi një letër mbretit: “Për ju kanë kaluar shtatë vjet, siç edhe e keni kuptuar tashmë, që prej çastit kur keni kredhur kokën në ujë. Kjo ndodh nëpërmjet ushtrimit të disa aftësive dhe nuk ka ndonjë domethënie të veçantë, përveçse për të ofruar një dëshmi të thjeshtë të asaj që mund të ndodhë. A nuk ishte shtrati ende i ngrohtë dhe kana e derdhur përgjysmë, siç rrëfen tradita? Nuk është i rëndësishëm fakti se kjo ka ndodhur vërtetë apo jo. Gjithçka mund të ndodhë. Ajo që vërtetë ka rëndësime, megjithatë, është domethënia e ngjarjes. Në rastin tuaj, nuk kishte kurrfarë domethënie. Në rastin e Profetit, ngjarja kishte një domethënie”.

Çdo ajet i Kuranit ka shtatë kuptime, secili prej të cilëve lidhet me gjendjen e lexuesit apo dëgjuesit. Kjo rrëfenjë, si shumë rrëfenja të tjera sufi, nënvizon rëndësinë e thënies që i autorësohet profetit Muhamed: “I flisni secilit mbi bazën e nivelit të tij kuptimor”. Metoda sufi, simbas Ibrahim Khawwas, bazohet në “rrëfimin e së panjohurës duke përdorur terma që njerëzit i quajnë ‘të njohura’”. Ky version prejvjen nga dorëshkrimi i quajtur Hu-Nama (Libri i Hu), që i përket përmbledhjes së Nawab-it nga Sardhana. Daton në vitin 1596.



Koha, vendi dhe personat

Dikur, shumë kohë më parë, një mbret thirri një dervish në oborrin e tij dhe i tha:

-Rruga dervishore, përmes një vargani të pashkëputur mjeshtrash që e ka zanafillën qysh në ditët e para të pranisë së njeriut përmbi tokë, gjithnjë ka përhapur dritën që ka përbërë parimin dinamik të vlerave, para së cilës detyra ime prej monarku s’është më tepër se një pasqyrë e zbehtë.

-E vërtetë-, u përgjigj dervishi.

-Tashti-, vazhdoi mbreti,-meqë jam mjaft i ndriçuar për t’i

mësuar faktet të cilat sapo i parashtrova, e meqë jam i dëshiruar

dhe pres me padurim të njoh të vërtetën që ti, në dijen tënde sipërore mund të ma bësh të kapshme, mësomë!

-Është urdhër apo kërkesë?-, pyeti dervishi.

-Quaje si të duash-, tha mbreti, -sepse, nëse funksionon si urdhër, do të mësoj; nëse është më e frytshme si kërkesë, do të mësoj.

Dhe priti që dervishi të merrte fjalën.

Kaluan disa minuta. Më në fund, duke dalë nga meditimi, dervishi çoi kokën dhe tha:

-Duhet të prisni ‘çastin e ndërlidhjes’.

Mbreti ishte i ndërdyshur: në fund të fundit, duke qenë se donte të mësonte, a nuk kishte të drejtë ta merrte mësimin, që mund të përbëhej prej gjestesh apo fjalësh? Por dervishi u largua.

Që nga ai çast, dervishi u paraqit në oborrin mbretëror ditë për ditë. Punët e shtetit kryheshin rregullisht, mbretëria përjetonte çaste hareje të ndërthurura me çaste provash, këshilltarët i jepnin pa kursim këshillat e tyre, rrota e qiellit vërtitej…

“Dervishi vjen ditë për ditë”, mendonte mbreti sa herë që e shihte atë figurë të mbështjellë me loshnik të arnuar, “e megjithatë ai nuk e përmend fare bisedën tonë në lidhje me mësimin. Është e vërtetë që merr pjesë thuajse në të gjitha veprimtaritë e oborrit; flet, qesh, ha e edhe flë. Mos vallë po pret ndonjë shenjë?”.

Por, sadoqë mundohej, monarku nuk arrinte të depërtonte në thellësinë e atij misteri.

Më në fund, kur dallga e duhur e së padukshmes u përplas në bregun e së mundshmes, në oborrin mbretëror u hap një bisedë, gjatë së cilës dikush vërejti:

-Daudi i Sahilit është këngëtari më i madh në botë.

Mbreti, i cili përgjithësisht ishte indiferent ndaj këtyre lloj pohimeve, ndjeu një dëshirë të fortë për ta dëgjuar atë këngëtar.

-Çojini fjalë të vijë këtu!- urdhëroi ai.

Mjeshtri i ceremonive shkoi menjëherë në shtëpinë e Daudit, i cili, si mbret i këngëtarëve, u përgjigj thjesht:

-Mbreti juaj nuk i njeh fare kërkesat që ka kënga. Nëse dëshiron të më shohë thjesht për të soditur fytyrën time, unë vij, por nëse dëshiron të më dëgjojë të këndoj, duhet të presë, si gjithë të tjerët, që unë të jem në humorin e duhur për të ekzekutuar këngën time. Është aftësia për të mësuar se kur duhet të këndoj e kur jo, ajo që më ka bërë ky që jam. Çdo gomar që e do ta njihte këtë të fshehtë, do mund të ishte këngëtar i madh.

Kur këto fjalë mbërritën tek mbreti, ky filloi të përpëlitej mes zemërimit dhe dëshirës, dhe briti:

-A nuk ka ndonjë, këtu, që mund ta detyrojë atë njeri të këndojë për mua? Sepse, në qoftë se ai këndon vetëm kur ka dëshirë, unë, nga ana ime dua ta dëgjoj tashti që nuk kam dëshirë.

Tamam në këtë çast, dervishi bëri përpara.

-Pallua i kohës sonë-, i tha mbretit, -ejani me mua që ta gjejmë atë këngëtar.

Oborrtarët cekën me bërryla njëri-tjetrin. Disa mendonin se dervishi kishte përpunuar një plan strategjik dhe tashti ndjehej i sigurtë se do mund ta bënte të këndonte Bilbilin e Sahilit. Nëse do t’i dilte mbanë, mbreti do ta shpërblente me siguri. Gjithsesi, bënin kujdes që këtë gjykim ta shprehnin me zë të lartë, duke u trembur se mos thirreshin në këtë çështje.

Mbreti e theu heshtjen dhe urdhëroi t’i sillnin një rrobë të vjetër. Mbasi e veshi, shkoi mbas dervishit dhe të dy u vunë për udhë.

Mbreti i veshur tebdil dhe prijësi i tij, mbërritën shpejt tek shtëpia e këngëtarit. Kur trokitën në derë, Daudi u përgjigj i acaruar:

-Sot nuk këndoj! Largohuni dhe më lini rehat!”.

Atëherë dervishi u ul përtokë dhe nisi të këndonte. Ia mori një kënge që Daudit i pëlqente, dhe e këndoi nga fillimi deri në fund pa ndalur. Mbreti, i cili nuk ishte ndonjë njohës i madh i muzikës, u ndje thellësisht i mallëngjyer nga ajo këngë: zëri i ëmbël i dervishit tërhiqte tërë vëmendjen e tij, sa nuk e kishte kuptuar se urtaku kishte kënduar në një mënyrë qëllimisht të stonuar, që kësisoj të zgjonte në zemrën e mbretit të këngëtarëve dëshirën për ta korrigjuar.

-Të lutem, të lutem, këndo përsëri-, iu lut mbreti, -sepse kurrë nuk kam dëgjuar një melodi kaq të ëmbël…

Qe pikërisht ky, çasti kur Daudi filloi të këndonte. Qysh në notat e para, dervishi dhe mbreti mbetën si të ngurosur, të rrëmbyer nga tingujt që gulfonin të përkryera nga fyti i Bilbilit të Sahilit.

Kur Daudi mbaroi së kënduari, mbreti i ofroi një dhuratë mbretërore, ndërsa dervishit i tha:

-Njeri i dijes! E admiroj aftësinë me të cilën e nxite Bilbilin të këndonte, e do të doja që ti të bëheshe këshilltar i oborrit.

Dervishi u përgjigj thjesht:

-Madhëri, mund ta dëgjoni këngën që doni të dëgjoni vetëm nëse ekziston një këngëtar, nëse jeni të pranishëm edhe ju, e nëse gjendet ndokush që shërben si kanal për ta lejuar këngën të vërshojë. Ajo që vlen për këngëtarët e mëdhenj dhe mbretërit, vlen edhe për dervishët dhe nxënësit e tij: çasti, vendi, njerëzit dhe teknikat.

Konflikti mes sufijve dhe akademikëve të zakonshëm, del në pah nga teoria se, idetë sufi mund të studiohen vetëm në përputhje me dolloj parimesh, që përfshijnë kohën, vendin dhe njerëzit. Eruditët kërkojnë prova për ato që sufijtë parashtrojnë, duke parashtruar në të njejtën kohë kushtet e tyre. Kjo rrëfenjë, si shumë rrëfenja të tjera sufi, ilustron faktin se Sufijtë kërkojnë vetëm të kenë mundësinë- ashtu si dhe akademikët e shkenctarët- të krijojnë kushtet e nevojshme për mësimin e tyre.

Kjo rrëfenjë prejvjen nga mësimet e Sajed Imam Alì-Shah, që vdiq më 1860 e varri i të cilit gjendet në Gurdaspur, në Indi. Ky mjeshtër i famshëm Nakshibandi, ishte shumë i preferuar nga nxënës të të gjitha origjinave dhe religjioneve.

Thuhej se Sajed Alì-Shah u shfaqej njerëzve në ëndërr dhe u jepte njohuri të rëndësishme; që shihej njëkohësisht në shumë vënde të ndryshme; ose që gjithë çka thoshte mund të merrej si dije për bashkëbiseduesit e tij. Por, përballë tij, nuk nuk shquaje dot asgjë të mbinatyrshme apo të çuditshme.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Si të frenojmë budallallëkun

Osho: Junaid po ecte nëpër tregun e qytetit bashkë me dishepujt e tij. Ishte shumë i zoti të përdorte çdo situatë të mundshme për t’u nxjerrë mësime nxënësve. Dikush po tërhiqte lopën me litar dhe Junaid i thirri “Ndal!”. Nxiti dishepujt të rrethonin njeriun bashkë me lopën. “Do t’ju mësoj diçka!” u tha atyre.

Lopcari ndali – e njihte mistikun e famshëm – kurioz për çfarë do t’u fliste nxënësve duke përdorur atë dhe lopën.

“Dua t’ju pyes: Kush është lidhur pas kujt këtu?” u tha nxënësve. Lopa pas njeriut apo njeriu pas lopës?”

“Sigurisht, lopa pas njeriut. Njeriu është mjeshtri, mban litarin drejton lopën, që është thjesht skllav…” – u përgjigjën njëherësh të gjithë.

“Ashtu ëëë!” – bëri Junaidi dhe fap nxorri gërshërët e preu litarin. Lopa ia mbathi me të katra, ndërsa i zoti e ndoqi i alarmuar nga mbrapa. “Po tani, kush është mjeshtri? Se kësaj lopës nuk plaste fare për mjeshtrin, madje i’a futi vrapit prej tij. Pas pak lopçari u kthye i tërbuar e i tha Junaidit: “Ç’dreq eksperimenti ishte ky more?”, kurse mjeshtri u kthye nga dishepujt: “Ja, kështu është puna me mendjet tuaja!”

“Gjithë budallallëku që mbani nëpër kokat tuaja nuk është farei i interesuar për ju, kurse ju nuk e lëshoni, e shtrëngoni fort pas vetes, çmendeni duke u kujdesur të mos e lëshoni të ikë. Juve ju interesojnë gjepurat. Në çastin që humbni interesin, kuptoni absurditetin e tij, do të zhduket vetë, si lopa”.

Njerëzit vijnë ndek unë dhe më pyesin si të ndalin marrëzinë. U them se nuk ka nevojë fare, mjafton të humbni interesin për të dhe ajo zhduket, litari këputet. Ky është kuptimi i sannyas: bëhuni indiferentë ndaj mendjes, sepse ky është kuptimi i vërtetë i vairagya, shkëputjes.

Nuk ka të bëjë me heqjen dorë prej botës, por lidhet me këputjen e litarit të mendjes. Thjesht varjani gjepurave dhe dalëngadalë do të ndjeni se rritet boshllëku. Reja që j’u mbulonte largohet pakengapak dhe një ditë të bukur nuk është fare aty.

Menjëherë ju ngeleni pa mendjen, dhe kjo është gjendja e kuptimit shpirtëror, gjendja e darshan, kur mund të shihni vërtet me sy, jo si më parë, kur çdo gjë ishte turbullirë.



Marrë nga Osho – Dielli del në mbrëmje
Përktheu Arben Orhani

Kjo botë është hotel

Osho: Shtëpia jote e vërtetë është atje ku do të shkosh, kjo botë nuk është shtëpia jote. Vetëm ashtuquhet e tillë, thjesht për ngushëllim. Po ju tregoj një parabol Sufi:

Një natë, në Bagdad, mbreti dëgjoi zhurmat e dikujt që bareste në çatinë e dhomës së vet. I bërtiti: “Kush është aty? Dhe ç’kërkon atje more!”

Ai dikushi nuk ishte hajdut. Pa i’u dridhur zëri u përgjigj: “Shët ore, se zgjon të tjerët!. Ç’të duhet ty: Po kërkoj devenë, që më ka humbur. Ik futja gjumit tani!”

Mbretit nuk po i besohej çfarë budallai mund të ishte ky, prandaj thirri rojat, të cilët nuk e gjetën dot, megjithëse kërkuan në vrimë të miut. Të nesërmen, kur po rrinte në oborrin e vet, mbreti dëgjoi zërin dhe e njohu menjëherë. Urdhëroi t’ia sillnin atë burrin, i cili ndërkohë po grindej me rojat, duke mëtuar se donte të hynte në hotel. Kryeroja i tha se do të gjente belanë: ky ishte pallati i mbretit, jo hotel. Njeriu këmbëngulte se ky ishte hotel, dhe se do ta diskutonte çështjen me mbretin vetë. “Do ta bind mbretin që ky është hotel i madh, e, nëse mbreti më bind mua që nuk është, do të largohem vetë. Por nuk diskutoj me ty, je veç një palo roje!”

Në çast erdhi urdhëri nga brenda që njeriut t’i lejohej hyrja.

Mbreti i tha Sufiut: “Qënke i çuditshëm ti! Ta njoha zërin: je ai që kërkonte gamilen mbi çatinë time e tani po ma quan pallatin mbretëror hotel, pale!”

Tjetri qeshi e iu përgjigj: “Duket që marrke pak vesh ti. Bashkë edhe mund të flasim. Po, unë po kërkoja devenë mbi çati, por mos kujto se jam çmendur: Nëse ti kërkon ndriçimin ulur në fronin e artë, nëse po kërkon Zotin duke pushtuar, masakruar e djegur njerëz të gjallë, pse unë nuk duhet të kërkoj deve nëpër çati hotelesh? Thuamë pra! Nëse jam kontradiktor, edhe ti je. Fundja, ç’të drejtë ke ta quash këtë vend shtëpinë tënde, se unë këtu kam qenë edhe më parë, por ishte tjetërkush në fron, të ngjante paksa, por më i moshuar!”

“Ishte babai im!” – u hodh mbreti. Ka vdekur tani!”

“Po unë kam qenë këtu edhe më parë atij, ishte një tjetër këtu, edhe më i moshuar akoma”

“Ke të drejtë! – përsëri mbreti. Ishte gjyshi im!”

Mistiku e pyeti: “Pse ore, ç’e gjeti atë?

“Vdiq! – ia ktheu mbreti.

“Po ti, kur do vdesësh?- vazhdoi Sufiu. Edhe ata si ty mendonin, se ky ishte froni i tyre, se ky ishte pallati i tyre. Edhe me tët gjysh kam bërë fjalë për këtë punë. Tani ka vdekur. Edhe me tët’atë jam sherrosur për të njëjtën gjë. I gjori, në gropët edhe ay! Ja, tani po grindem me ty, pastaj do vijë dita të vij e të bëj shamatë me tët bir, kurse ti do jesh në gropët. Kështuuuuu, ç’shtëpi është kjo, ku vijnë e ikin njerëz pambarim? I bie të jetë hotel, apo jo: një natë e hajt, shko tani!

Mbreti nuk fliste e kishte ngrirë fare, gjithë oborri u shastis. Njeriu kishte të drejtë. E në fund, mistiku tha: “Nëse kërkon të dish ku është shtëpia jote, shko në varreza, ku do përfundosh së shpejti, bashkë me tët gjysh e tët’atë. Ajo është shtëpia jote, jo ky pallat, kështuqë unë po vërdallosem ca nëpër hotel!”

Mbreti, që nuk rastisi njeri i zakonshëm, u ngrit e i’u drejtua mistikut: “Kërkoj falje, jam gabuar! Ke të drejtë të qëndrosh sa të duash, kurse unë po shkoj të kërkoj shtëpinë time të vërtetë. Kjo botë qenka vërtet një hotel i madh…”

Marrë nga Osho: “Bodhidharma, mjeshtri më i madh Zen”
Përktheu Arben Orhani

Kurë me gjak njerëzor

Një ditë dikush e pyeti Maulana Bahaudin Nakshbandin:

-Dëgjohet shpesh të thuhet se, qëniet e ulëta apo fëmijë, mund të “spiritualizohen nga një vështrim i thjeshtë, ose përmes rrugësh indirekte, ose me të vetmin kontakt që mund të kenë me një mjeshtër të madh. Si është e mundur kjo?

Bahaudini u përgjigj me rrëfenjën që vijon, duke na bërë të ditur se metoda e përdorur ishte e barazvlefshme me rrugën indirekte të spiritualizimit.

Në kulmin e perandorisë bizantine, perandori u godit nga një sëmundje e rëndë, për të cilën asnjë mjek nuk arrinte të gjente shërim. Ai dërgoi lajmësa në të gjitha vendet, me një përshkrim të hollësishëm të simptomave të sëmundjes së tij. Njëri nga ata lajmësa, u paraqit në shkollën e të madhit El-Ghazzali, një Sufi për të cilin perandori kish dëgjuar të thuhej se ishte një nga urtakët më të mëdhenj të Lindjes. El-Ghazzali i tha njërit prej nxënësve të tij të nisej për në Kostandinopojë.

Kur nxënësi, që quhej El-Arif, hyri në qytet, u shoqërua menjëherë në oborrin mbretëror me shumë nderime. Perandori iu lut që ta shëronte. Mbasi pyeti se çfarë mjekimesh kishte provuar deri atë çast, shehu El-Arif nisi ta vizitonte të sëmurin.

Mbasi mbaroi, kërkoi që të thirrej kuvendi i përgjithshëm i të gjithë anëtarëve të oborrit mbretëror, sepse donte të bënte një deklaratë në lidhje me kurën që duhej të ndiqej.

Kur të gjithë fisnikët e perandorisë u mblodhën, Sufiu tha:

-Madhëria e tij perandorake do të bënte mirë t’i afrohej besimit.

-Perandori beson-, u përgjigj një prift, -por ky fakt nuk jep efekte kuruese.

-Në një rast të tillë-, tha Sufiu, -jam i detyruar të them se ekziston vetëm një kurim, mbi këtë tokë, që mund ta shpëtojë, por preferoj të mos flas sepse është tepër mizore.

Sufiu u ndje aq i sulmuar, i dëshiruar, i kërcënuar dhe i mikluar, sa më në fund tha:

-Një banjo me gjakun e disa qindra fëmijëve të moshës nën shtatë vjeç, do ta shëronte perandorin.

Kur pështjellimi dhe tmerri i shkaktuar nga këto fjalë u hapërda disi, këshilltarët e shtetit vendosën se ia vlente barra qiranë ta provonin këtë kurë. Është e vërtetë se disa çuan zërin, duke thënë se askush nuk mund të marrë përsipër të drejtën për të kryer një akt të tillë barbarie, aq më tepër nxitur nga kërkesa e një të huaji me origjinë të dyshimtë, por shumica gjykonte se ishte e drejtë të rrezikohej, për të shpëtuar jetën e një Perandori të tillë, që të gjithë e respektonin dhe pothuajse e adhuronin.

Ata ia dolën të marrin maksimumin nga kundërshtimi i perandorit:

-Madhëria Juaj Perandorake-, i thanë ata, -nuk ke të drejtë të kundërvihesh, sepse ky kundërshtim do ta privonte Perandorinë nga diçka shumë më e çmueshme se jeta e të gjithë nënshtetasve e, për më tepër, nga ajo e disa fëmijëve.

Për këtë arsye, u shpall një edikt simbas të cilit, të gjithë fëmijët e perandorisë që kanë moshën e kërkuar, duhej të dërgoheshin në Kostandinopojë brënda një date të caktuar, që të flijoheshin për shëndetin e Perandorit.

Pjesa më e madhe e nënave të fëmijëve të dënuar, lëshuan mallkime hyjnore mbi kokën e perandorit, atij përbindëshi që kërkonte gjakun e e tyre për shpëtimin e vet. Gra të tjera, përkundrazi; u lutën që perandori të shërohej përpara se të vinte data e caktuar për ekzekutimin e fëmijëve të tyre. Sa për perandorin, ai, mbas pak kohësh, filloi të ndjente se për asnjë arsye në botë nuk do mund ta lejonte të kryhej një masakër e tillë mbi fëmijët e pafajshëm. Kjo mëdyshje e vuri në një gjendje të tillë shpirtërore, sa nisi të torturohej vetëmëvete, ditë e natë, derisa vendosi të shpallte këto fjalë: “Pranoj më mirë të vdes, sesa të shoh si vdesin të pafajshëm për shkakun tim”. Me të mbaruar së shqiptuari këto fjalë, sëmundja e tij filloi të fashitej dhe brënda pak kohësh u shërua plotësisht.

Disa, në mënyrë sipërfaqësore, nxituan të dalin në përfundimin se ai ishte shpërblyer për veprën e tij të mirë. Të tjerë, po aq sipërfaqësorë, përmirësimin e shëndetit të tij ia mveshën lehtësimit të paanë në zemër, që përjetuan nënat e fëmijëve të dënuar, lehtësim që paskej ndikuar në fuqinë hyjnore.

Kur Sufiun El-Arif e pyetën se në ç’mënyrë ishte zhdukur sëmundja, ai dha këtë përgjigje: “Meqë perandori nuk kishte besim, duhej vënë përballë një force të barazvlefshme; e ky ishte produkt i veprimit të përbërë nga sinqeriteti i tij dhe dëshira pozitive e të gjitha nënave që ia kishin uruar shërimin përpara se të vinte data e vendosur për t’u kryer ajo masakër”.

Disa bizantinë e thumbonin Sufiun me sarkazmat e tyre: “Ndodhi si vendim i provanisë hyjnore dhe si përgjigje e lutjeve të klerit të shenjtë, që perandori u shërua përpara se të zbatohej formula e këtij saraçeni gjakatar. A nuk është vallë e vërtetë se ai synonte të shkatërronte lulen e lules së rinisë sonë, e cila kur të rritej do mund të luftonte kundër asaj të racës së tij?”.

Kur këto komente iu thanë të madhit El-Ghazzali, ai tha: “Një rezultat mund të arrihet vetëm nëse vihet në veprim metoda e konceptuar për të reaguar në kohën e saktë në mbërritjen e objektivit”.

Ashtu si mjekut sufi, që iu desh t’ia përshtaste metodat e tij mendësisë së njerëzve që e rrethonin, në të njejtën mënyrë një dervish i aftë, për të spiritualizuar të tjerët, mund t’i vërë në veprim perceptimet e brendshme të një fëmije apo të një njeriu të ulët, perceptime që ushtrohen në fushën e shkencës së të Vërtetës- duke përdorur metodat që njeh e që i janë përcjellë me këtë qëllim. Ky qe shpjegimi i dhënë nga Mjeshtri Ynë Bahaudin.

Khwaja Bahaudin u bë prijës i Urdhërit të Mjeshtrave (Khwajagan) të Azisë Qendrore, në shekullin XIV. Nga emri i tij (Nakshiband)- që do të thotë ‘Vizatues’ – rrjedh edhe ajo shkollë. Thuhet se Bahaudini i ka reformuar mësimet e mjeshtrave. Ai ia përshtati praktikën nevojave të epokës dhe mblodhi fragmentet e traditës, duke mbërritur deri tek rrënjët. Bahaudini kaloi shtatë vjet në oborrin mbretëror, shtatë vjet duke u marrë me kafshët dhe shtatë vjet duke u marrë me ndërtimin e rrugëve, përpara se të bëhej një mjeshtër i vyer për mësimin. Mjeshtri i tij qe Khwaja Muhamed Babà Samasi.

Pelegrinët vinin që prej Kinës së largët, të tërhequr nga nami i qendrës së tij mësimore. Anëtarët e Urdhërit, të përhapur në tërë perandoritë turke dhe indiane, ashtu si dhe në Europë e Afrikë, nuk kishin shenja të jashtme dalluese dhe për ta dihet më pak se të gjithë urdhërat e tjerë. Bahaudini thërritej me titullin El-Shah.

Disa nga poetët më të mëdhenj klasikë persianë, ishin Nakshibandi. Mes librave nakshibandi më të rëndësishëm përmendim Mësimet e El-Shah, Të fshehtat e Udhës Nakshbandi dhe Pikëla nga burimi i jetës. Këto ekzistojnë vetëm si dorëshkrime. Maulana (‘Mjeshtri Ynë’) Bahaudin Nakshiband, lindi pak kilometra larg Buharasë dhe qe varrosur në rrethina, në Qasr-i-Arifin (‘Fortesa e Gnostikëve’). Kjo histori, të cilën ai e pati treguar si përgjigje të një pyetjeje, është shkëputur nga libri Ajo që tha Mjeshtri Ynë, që quhet ndryshe edhe Mësimet e Shehut.


Këpucët

Dy njerëz të devotshëm dhe të nderuar, hynë së bashku në një xhami. I pari hoqi këpucët dhe i vendosi me kujdes ndanë njera-tjetrës, jashtë portës. I dyti hoqi të vetat, i bashkoi shuall më shuall dhe i mori me vete brënda xhamisë.

Por edhe jashtë xhamisë kishte njerëz të devotshëm e të nderuar, ulur përkundruall portës. Ata nisën të bisedojnë për të sqaruar se cili nga ata dy njerëz ishte më i mirë së tjetri.

-Meqë nëpër xhami do na duhet të hyjmë gjithsesi zbathur, a nuk është më mirë të lihen këpucët jashtë?- pyeti dikush.

-A nuk duhet të mendojmë- vërejti një tjetër, -se ai që i mori këpucët me vete në xhami, e bëri këtë duke u pandehur më i mirë, falë pranisë së tyre, e në gjendjen e duhur të përunjësisë?

Kur dy njerëzit dolën mbasi e bënë ritin e tyre të faljes, ata u pyetën veç e veç nga grupe të ndryshme.

I pari tha:

-I lashë këpucët e mia jashtë, për një arsye të zakonshme. E kjo arsye është si vijon: kushdo që do kish dashur t’i vidhte, do kishte mundësinë t’i përmbahej këtij tundimi e, kësisoj, të fitonte merita.

Dëgjuesve u bëri shumë përshtypje sipërania e këtij njeriu, për të cilin të mirat materiale kishin një vlerë aq të pakët sa i linte pa problem në dorën e një fati të pasigurtë.

Njëkohësisht me të, njeriu i dytë po shpjegonte:

-I mora këpucët e mia me vete në xhami sepse, nëse do t’i kisha lënë jashtë, ato do mund të shkaktonin tundim për ndonjë hajdut të mundshëm. Kushdo që do t’i ishte dorëzuar këtij tundimi, do të më kishte shndërruar edhe mua në bashkëfajtor të mëkatit të tij.

Ata që i rrethonin, ishin shumë të përshtypur nga kjo ndjenjë e zemërbutësie, dhe e admiruan zellin e të urtit.

Qe ai çasti kur, një person i tretë, i pranishëm aty, një njeri i ditur, thërriti:

-Teksa ju të dy dhe ithtarët tuaj po jepeshit mbas ndjenjave të adhurimit, duke u kushtëzuar në mënyrë të ndërsjelltë mbas lojës së shembujve hamendësues, disa gjëra ndodhën me të vërtetë.

-Çfarë gjërash?- pyeti turma.

-Askush nuk u tundua nga këpucët. Askush nuk mbeti pa u tunduar nga këpucët. Mëkatari i mundshëm nuk u shfaq. Por, një tjetër njeri, i cili nuk kishte asfare këpucë, që të mund t’i linte përjashta, apo t’i merrte me vete brënda, hyri në xhami. Askush s’e vuri re mënyrën e tij të sjelljes. Ai ishte i pavetëdijshëm për efektin që do mund të krijonte mbi ata që do ta shihnin ose jo.

Gjithsesi, falë sinqeritetit të vet, lutjet e tij në xhami i kanë ndihmuar në mënyrën më të drejtpërdrejt të mundshme të gjithë hajdutët që mund t’i vidhnin apo nuk mund t’i vidhnin këpucët, ose t’i korrigjonte në përballje me tundimin. Akoma nuk e kuptoni se praktika e thjeshtë e një sjelljeje caktuar, sadoqë mund të duket e mirë në fushën e vet, është me tamam një gjë e zbehtë në krahasim me njohjen e faktit se ekzistojnë njerëz të vërtetë të dijes?

Kjo rrëfenjë, që tregohet shpesh, i përket mësimeve të Urdhërit Khiluiati (‘Të ngujuarit’) themeluar nga Ornar Khiiwati, vdekur më 1397.



Monopati i malit

Një ditë, një njeri i zgjuar, një erudit mëndjemprehtë, mbërriti në një fshat. Duke patur si qëllim ushtrimin e mëndjes së tij dhe si kënaqësi të vetme studimin, ai dëshironte të hulumtonte pikëpamjet e ndryshme që mund ekzistonin në atë fshat.

Për këtë arsye, shkoi drejt e te hani dhe kërkoi të takonte njeriun më të sinqertë të fshatit dhe njeriun më gënjeshtar. Të pranishmit ranë të gjithë dakord që t’i përshkruanin dy njerëz: Kazabin si më gënjeshtarin, dhe Rastgunë si atë që thotë përherë të vërtetën.

Ai shkoi dhe i takoi njërin mbas tjetrit dhe, secilit prej tyre u bëri të njejtën pyetje:

-Cila është rruga më e mirë për të shkuar në fshatin tjetër.

Rastgu, i Vërteti, iu përgjigj:

-Monopati i malit.

Edhe Kazabi, Gënjeshtari, u përgjigj:

-Monopati i malit.

Udhëtari, natyrisht, mbeti shumë i ndërdyshur. Kështu, ai nisi të pyeste edhe banorë të tjerë të fshatit. Disa thanë: “Lumi”; të tjerë: “Përmes fushave”; të tjerë akoma: “Monopati i malit”.

Kësisoj, ai mori monopatin e malit. Çështjes që pati vendosur të shqyrtonte në fillim, ai i shtoi edhe problemin- relativ për atë bashkësi- e atyre që thonë të vërtetën dhe e atyre që gënjejnë.

Kur arriti në fshatin pranë, e tregoi historinë e tij në shtëpinë e çajit, dhe e mbylli me këto fjalë:

-Duket qartë se kam bërë një gabim të pafalshëm logjik, duke ua kërkuar emrat e Vërtetësit dhe të Gënjeshtarit, njerëzve të gabuar. Mbërrita këtu pa asnjë vështirësi përmes monopatit të malit.

Një urtak i pranishëm aty, mori fjalën dhe tha:

-Duhet pranuar se, njerëzit që mbështeten tek logjika, janë të prirur për të qenë të verbër dhe të kërkojnë përherë ndihmën e të tjerëve. Por, çështja nuk qëndron këtu. E vërteta është se, duke e ditur që lumi është rruga më e lehtë, gënjeshtari të ka këshilluar të marrësh monopatin e malit. Njeriu që thoshte të vërtetën nuk ishte vetëm i tillë: ai e vuri re se ti kishe një gomar, gjë që do ta lehtësonte udhëtimin. Nga ana tjetër, gënjeshtari nuk e kishte vënë re se ti s’kishe varkë, përndryshe do të të kishte këshilluar të merrje udhën e lumit.

“Njerëzit e shohin të pamundur të besojnë në aftësinë dhe dhuntitë e Sufijve. Janë pikërisht këta njerëz, që nuk dijnë se ç’është besimi i vërtetë. U besojnë shumë gjërave që nuk janë të vërteta, thjesht për zakon, apo sepse pohohen prej figurash të shquara. Besimi i vërtetë është krejt gjë tjetër. Ata që janë të aftë të besojnë me të vërtetë, janë ata që kanë njohur përvojën”.

Këto fjalë i autorësohen Sajed Sheh Kadirit, i cili vdiq më 1854.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Osho për mistikun Bajazid

Osho: Kam shkuar mes turmave për vite me radhë. Nuk e vendosa menjëherë të largohesha, por, ishte absurde: u flisja njerëzve që nuk donin të dëgjonin; u flisja njerëzve që nuk kërkonin, nuk kërkojnë asgjë, u flisja njerëzve që vinin thjesht për t’u zbavitur. Përse ta harxhoja kot energjinë dhe kohën? Me të gjitha mënyrat u përpoqa të isha i gatshëm për turmat e mëdha, por ishte pamundur. Njerëzit vinin thjesht për zbavitje, gjerat që thosha unë u hynin nga një vesh e u dilnin nga tjetri.

Ka një histori për Bajazidin, një mistik Sufi. Po kalonte përmes një varreze dhe ndeshi një pirg kafkash. Mori njërën prej tyre në dorë, duke menduar se të gjitha kafkat ishin njësoj, por kjo nuk ishte. Madje disa prej kafkave nuk ishin njësoj si gjithë të tjerat: vrimat, ku më parë ishin veshët, i kishin të bashkuara me një kanal, ndërsa kafkat e tjera ishin normale, pa kanal bashkues mes veshëve. Madje, Bajazidi vërejti çuditshëm se vrimat e disa kafkave bashkoheshin me zemrën, por jo me njëratjetrën. Kishin një kanal drejt zemrës.

I çuditur, i’u lut e pyeti Zotin “Si është puna me këta? Çfarë kërkon të më tregosh?

Thuhet se dëgjoi një zë. Zoti i foli e i tha: “Ka tre lloj njerëzish Bajazid: ca dëgjojnë me njërin vesh, në fakt ata nuk dëgjojnë fare dhe tingulli thjesht zhduket. Ka një lloj tjetër, që dëgjon, por vetëm për një çast – vetëm nga njëri vesh dhe fjalët u dalin nga veshi tjetër, duke humbur nëpër botë. Ka disa shpirtra të tjerë pastaj, që dëgjojnë me vesh e kuptojnë me zemër.”

“Bajazid – vazhdoi Zoti, – të solla te ky pirg kafkash vetëm të të kujtoj për kohën kur u flet njerëzve. Folu vetëm atyre që dëgjonë me zemër çdo gjë që thua, mos harxho energjinë dhe kohën se jeta jote vlen shumë: ke një mesazh për të përcjellë!”

Një ditë, edhe unë e kuptova – jo duke ndeshur kafka nëpër varreza, por njerëz të gjallë. Ka vërtet tre lloje njerëzish, Bajzidi ka të drejtë. Kam parë mijëra njerëz dhe shumë pak prej tyre ishin gati të mbillnin fjalët në zemër e t’i rritnin. Të tjerët janë vetëm kuriozë, kujtojnë se është thjesht zbavitje. Religjioni mbase është zbavitës, por ngelet i pakuptimtë.

Prandaj, mbani vesh njëherë e mirë: Unë nuk jam këtu për turmat, interesohem vetëm për individë. Dhe, tani, ju duhet të tregoni se kush jeni!

Marrë nga Osho – Disiplina e Tejshmërisë
Përktheu Arben Orhani

Mbreti që vendosi të bëhej bujar

Një mbret i Iranit i tha një ditë një dervishi:

-Tregomë një rrëfenjë.

-Madhëri-, u përgjigj dervishi, -do t’ju tregoj rrëfenjën e një mbreti arab, Hatim Tai-t, njeriut më bujar të të gjitha kohëve, sepse nëse do mund t’i ngjaje, ti kishe për të qenë vërtetë mbreti më i madh i gjallë.

-Fol-, tha mbreti, -por nëse rrëfenja nuk më jep kënaqësi, do jap urdhër që të ta presin kokën për shpifje mbi bujarinë time.

Mbreti u përgjigj me këtë ton, sepse në oborrin e Persisë thuhej rëndom se monarku zotëronte cilësitë më të mira, në një shkallë që askush në botë nuk e kish mbërritur dhe nuk do të mund ta mbërrinte.

-Pra, po ju thoja-, nisi të fliste dervishi me atë mënyrën tipike të dervishëve, që nuk vihen kollaj në siklet, -që bujaria e mbretit Hatim Tai e kapërcente, në bëma dhe në qëllime, atë të të gjithë njerëzve.

Dhe ja rrëfenja që tregoi dervishi.

Një mbret tjetër arab lakmonte të shtinte në dorë pasuritë, fshatrat, begatitë, gamilet dhe luftëtarët e Hatim Tait. Kësisoj, një ditë të bukur ai i shpalli luftë Hatimit. Ai i dërgoi Hatimit një lajmëtar, me këtë paralajmërim: “Dorëzohu, përndryshe do të të mposht, do t’i pushtoj tokat e tua dhe do të të shfronësoj”.

Kur ky paralajmërim arriti në oborrin mbretëror të Hatimit, këshilltarët e tij i thanë se duhej t’i gatiste menjëherë të gjithë luftëtarët për të mbrojtur fronin.

-Ne jemi të sigurtë-, i thanë sovranit, -se mes nënshtetasve të tu nuk gjendet as një njeri, qoftë burrë apo grua, që nuk është i gatshëm ta flijojë jetën e vet për të mbrojtur mbretin e tij të dashur.

Por Hatimi, në kundërshtim me atë që priste populli, tha:

-Jo! Para se t’ju dërgoja në betejë e të lejoja të derdhej gjak për mua, më mirë do të ulërija. Do të isha me mijëra milje larg nga rruga e bujarisë, nëse do të bëhesha shkaktar për flijimin e jetës së qoftë dhe vetëm një burri a të një gruaje. Nëse do të nënshtroheni paqësisht, ai mbret do të mjaftohet duke përfituar nga shërbimet tuaja dhe nga taksapagimi, dhe ju nuk do të pësoni humbje materiale. Nëse, në të kundërt, do të bënit qëndresë, ai do të ketë të drejtë, simbas ligjit të luftës, t’i konsiderojë pasuritë tuaja si plaçkë lufte, e nëse do t’i humbisnit, do të binit në mjerim.

Me të thënë këto, Hatimi mori me vete vetëm një bastun dhe shkoi të strehohej në malet aty rrotull. U vendos në një guvë dhe u zhyt në meditim.

Gjysma e nënshtetasve të tij u prek thellë nga fakti se Hatimi kishte flijuar pasurinë dhe pozitën e tij në emër të popullit të vet. Të tjerë, prapëseprapë, mbi të gjitha ata që synonin të mbuloheshin me lavdi në fushën e betejës, murmurisnin: “Nga ta dimë se ky njeri nuk është më shumë se një burracak?”.

Të tjerë, më pak guximtarë, e akuzonin: “Në fund të fundit, Hatimi ka shpëtuar jetën e vet duke na braktisur neve në një fat të pasigurtë. Ndoshta do bëhemi prapëseprapë skllevër të këtij mbreti të panjohur që, tek e fundit, është mjaft tiranik sa për t’iu shpallur luftë edhe fqinjëve të vet”.

Të tjerë akoma, duke mos ditur ç’të mendojnë, rrinin në heshtje, në pritje për të mësuar më tepër e për të formuar një pikëpamje. E kështu, tirani, i shoqëruar nga një ushtri kuqëluese, e shtiu në dorë mbretërinë e Hatim Tait. Ai nuk i shtoi taksat dhe nuk kërkoi të uzurponte më shumë nga ç’i kish kërkuar popullit vetë Hatimi, për të mbrojtur dhe administruar drejtësinë. Por një gjë e shqetësonte, dhe ishin fjalët që qarkullonin, gjithnjë e gjithandej, se mbretëria e re që kishte shtënë në dorë, ishte bërë e tija vetëm falë një gjesti bujarie të kryer nga Hatim Tai.

“Nuk do të bëhem kurrë sundimtari i vërtetë i këtij vendi”, tha me vete tirani, “derisa të mos e kem vënë nën pranga vetë Hatim Tain. Përsa kohë që ai të jetë gjallë, në zemrën e disave do ekzistojë përherë një formë nderimi për të, e nuk do të jenë kurrë nënshtetasit e mi, sadoqë së jashtmi do të sillen si të tillë”.

Atëherë, mbreti lëshoi një shpallje, nëpërmjet së cilës zotohej se i ofronte një shpërblim prej pesëmijë monedhash të arta atij që do t’ia sillte Hatim Tain. Ky i fundit nuk dinte gjë fare në lidhje me këtë, deri në ditën kur, i ulur siç ishte rrëzë shpellës së vet, dëgjoi bisedën mes një druvari dhe gruas së tij.

-Gruaja ime e dashur-, i thoshte druvari, -unë jam plak, tashmë, e ti je shumë më e re se unë. Kemi fëmijë në moshë të njomë e, simbas rregullit natyral të gjërave, është e pritshme që unë të vdes unë përpara teje, teksa fëmijët janë ende të vegjël. Nëse do arrinim ta kapnim Hatim Tain, për të cilin mbreti i ri ofron një shpërblim prej pesëmijë monedhash ari, e ardhmja jote do të ishte e sigurtë.

-Turp të kesh!-, thërriti e shoqja. -Është më e drejtë të vdesësh ti, e edhe unë bashkë me fëmijët të vdesim nga uria, sesa t’i ngjyejmë duart me gjakun e njeriut më bujar të të gjitha kohërave, që ka flijuar çdo gjë për ne.

-E tërë kjo është shumë e bukur-, u përgjigj druvari-, por secili duhet të mendojë për interesat e veta! Në fund të fundit, unë kam përgjegjësi por, megjithatë, çdo ditë shtohet numri i njerëzve që besojnë se Hatim Tai është burracak. Është vetëm çështje kohe, derisa të vihen të gjithë në kërkim të tij, duke rrëmuar në çdo skutë të mundshme.

-Bindja për burracakërinë e Hatimit është ndërsyer nga dashuria për florinjtë. Nëse këto thashetheme vazhdojnë, kjo do të thotë se Hatimi paska rrojtur kot!

Në këtë çast Hatim Tai doli nga vendi ku qe fshehur dhe iu paraqit çiftit.

-Unë jam Hatim Tai-, tha. -Çomëni tek mbreti i ri dhe kërkoni shpërblimin tuaj.

Plaku u ndje i turpëruar dhe sytë e tij u mbushën me lotë.

-Jo, o i madhi Hatim, nuk mund të vendos për ta bërë një gjë të tillë!

Teksa po bisedonin, një grup njerëzish që ishin vënë në kërkim të mbretit të arratisur, u afrua aty.

-Nëse nuk e bëni ju-, tha Hatimi, -do të dorëzohem vetë tek mbreti; do t’u them se më keni mbajtur fshehur dhe kështu, do të gjykoheni për tradhëti.

Me ta njohur Hatimin, grupi i njerëzve e kapi dhe e vuri nën pranga; i dëshpëruar, druvari shkoi pas tyre. Me të arritur tek oborri mbretëror, çdonjeri nga ata nisi të mëtonte se ishte ai vetë që e kishte kapur Hatimin. Atëherë, duke e lexuar mëdyshjen në fytyrën e pasardhësit të tij në fron, Hatimi kërkoi leje për të folur:

-Madhëri, dijeni së është e drejtë që të dëgjohet edhe dëshmia ime. Në të vërtetë mua më ka kapur ky druvar i vjetër dhe jo këta fundërrina. Jepini shpërblimin e tij dhe bëni ç’të doni me mua…

Duke dëgjuar fjalë të tilla, druvari plak bëri përpara dhe i tha të vërtetën mbretit, duke rrëfyer se, në të vërtetë, Hatimi i ishte dorëzuar vetë për të siguruar të ardhmen e familjes së tij. Mbreti i ri u trondit aq shumë nga ky rrëfim, sa e urdhëroi ushtrinë e tij që të tërhiqej, ia riktheu fronin Hatimit dhe u kthye së rish në vendin e tij.

Kur e dëgjoi këtë rrëfenjë, mbreti i Iranit, duke i harruar kërcënimet që kishte shprehur kundër dervishit, tha:

-Ja një rrëfenjë e shkëlqyer, o dervish, nga e cila mund të përfitojmë. Gjithsesi, ti nuk mund të përfitosh asgjë, sepse ke hequr dorë nga të priturët e ndonjë gjëje prej kësaj bote dhe nuk zotëron asnjësend. Por unë jam mbreti. Dhe jam i pasur. Mbretërit arabë, njerëz që hanë hardhuca të ziera, nuk mund të krahasohen me një persian, kur është fjala për bujari të vërtetë. Më erdhi një ide! Le t’i futemi punës!

Duke marrë me vete dervishin, mbreti i Iranit i thirri të gjithë arkitektët më të mirë në një vend të gjerë e të hapur dhe i urdhëroi të projektonin e të ndërtonin një pallat shumë të madh, në qendër të të cilit do të ishte një sallon me dyzetë dritare.

Kur pallati ishte gati, mbreti vuri në përdorim të gjitha mjetet e transportit që ekzistonin asokohe, dhe e mbushi pallatin me monedha ari, punë për të cilën u nevojitën disa muaj. Mandej u tha kasnecëve të tij të shpallnin këto fjalë:

-Dëgjoni! Dëgjoni! Mbreti i Mbretërve, Burimi i Bujarisë, ka urdhëruar ndërtimin e një pallati me dyzetë dritare. Ditë për ditë, ai do të shfaqet vetë në atë pallat, për t’u shpërndarë florinj të gjithë skamnorëve.

Që nga ai çast, ashtu siç edhe pritej të ndodhte, një turmë nevojtarësh zu të mblidhej përditë përpara pallatit, dhe mbreti shfaqej në njerën nga dritaret e i jepte secilit një monedhë floriri. Nuk vonoi shumë dhe mbretit i ra në sy një dervish që shfaqej ditë për ditë, merrte një monedhë dhe bëhej erë. Në fillim mbreti mendoi:

“Ndoshta ia jep atë flori ndonjë nevojtari”. Mandej, duke e parë përsëri, mendoi: “Ndoshta është duke zbatuar rregullin dervishor të lëmoshës së fshehtë dhe e shpërndan floririn pa rënë në sy”. Dhe çdo ditë, sa herë shihte dervishin, mbreti e justifikonte me zemër. Megjithatë, ditën e dyzetë vuri re se durimi i tij kishte një kufi. Duke e mbërthyer nga dora, gërthiti:

-Mosmirënjohës i ngratë! Nuk thua as falemnderit. Nuk tregon asnjë shenjë nderimi; nuk buzëqesh, nuk përkulesh, dhe vjen ditë për ditë! Sa kohë do të zgjasë ende? Mos vallë je duke u pasuruar me harxhin e bujarisë sime, apo je duke e dhënë me kamatë këtë flori? Në të vërtetë, sjellja jote është e padenjë për një njeri që vesh loshnikun e nderuar me arna!

Sapo ai kishte mbaruar së thëni këto fjalë, dervishi hodhi përtokë dyzetë monedhat e arta që kishte marrë, dhe i tha mbretit:

-Dije o mbret i Iranit, se bujaria nuk mund të ekzistojë nëse nuk paraprihet nga tre gjëra: e para është të japësh pa provuar ndjenjën e të qënit bujar; e dyta është durimi; e treta mungesa e dyshimeve.

Por mbreti nuk mësoi kurrë. Nën sytë e tij, bujaria ishte e lidhur me atë që njerëzit do mendonin për të, dhe me ndjesinë e tij të të qënit ‘bujar’.

Kjo rrëfenjë tradicionale, ilustron përmbledhtas disa mësime të rëndësishme sufi. Vënia në garë është diçka e kotë, nëse nuk zotërojmë cilësitë themelore që janë në bazën e kësaj gare. Nuk mund të praktikohet bujaria, nëse paralelisht me të nuk zhvillohen edhe cilësi të tjera. Disa janë të paaftë për të mësuar, edhe pse vihen përballë mësimeve, paraqitur në këtë rrëfim nga dervishi i parë dhe ‘i dytë’.



Urtî për të shitur

Një njeri që quhej Saifulmuluk ia kishte kushtuar gjysmën e jetës së vet kërkimit të së vërtetës. I kishte lexuar praktikisht të gjithë librat që përmbanin dijen e lashtë. Kishte udhëtuar në të gjithë vëndet, të njohura e të panjohura, për të dëgjuar atë që mjeshtrat shpirtërorë kishin për të thënë. Ditët i kalonte duke punuar, ndërsa netët duke medituar për Mjeshtrat e Mëdhenj.

Një ditë dëgjoi të flitej për një tjetër mjeshtër, poetin e madh Abdullah Ansari, i cili jetonte në qytetin e Heratit. U vu për udhë për ta takuar urtakun e, kur arriti në vend, ai pa tërë mahnitje një shkrim të çuditshëm shkruar në një portë: “Këtu shitet dije”.

-Do jetë fjala për ndonjë gabim-, mendoi Saifulmuluku, -ose ndonjë orvatje të paramenduar për të mbrapsur kureshtarët e thjeshtë, sepse kurrë unë nuk kam dëgjuar që dija mund të blihet apo të shitet.- dhe hyri brënda.

Ulur në oborrin e brendshëm, kërrusur nën peshën e viteve, ai pa Ansarin dora vetë, që po shkruante një poezi.

-Ke ardhur për të blerë dije?- e pyeti. Saifulmuluku pohoi me një lëvizje të kokës. Atëherë Ansari kërkoi që ai t’ia jepte të gjitha të hollat që zotëronte. Saifulmuluk e zbrazi qesen: e tërë pasuria e tij arrinte deri në njëqind monedha argjendi.

-Me këtë shumë-, tha Ansari-, mund të të jap tri këshilla.

-Ç’kërkon të thuash?-, tha Saifulmuluku. -Si është e mundur që një njeri si ti, i përkushtuar ndaj dijes, të ketë nevojë për para?

-Jetojmë në këtë botë, rrethuar nga realiteti material-, tha urtaku, -dhe dija që kam më ngarkon përgjegjësi të reja e të rëndësishme. Meqë di disa gjëra që të tjerët nuk i dinë, duhet, mes tjerash, të harxhoj parâ për të dhënë ndihmë atje ku një fjalë e mirë apo një ushtrim i Baraka-s nuk janë të përshtatshme.

Mori paratë dhe tha:

-Dëgjomë me vëmendje. Këshilla e parë është: ‘Një re e vogël është shenjë rreziku’.

-Po a kjo është dija?- u habit Saifulmuluku. -Nuk më duket

se kjo më mëson shumë mbi natyrën e së vërtetës së epërme, apo mbi rolin e njeriut në këtë botë.

-Nëse ke ndërmend të më ndërpresësh-, tha urtaku, -mund t’i marrësh prapë paratë tuaja e të largohesh. Ç’dobi ka të dish rolin e njeriut në këtë botë, nëse ky njeri është i vdekur?

Saifulmuluku heshti dhe ndejti në pritje të këshillës tjetër.

-Dhe ja këshilla e dytë-, vijoi Ansari: nëse të qëllon të gjesh në të njejtën kohë një zog, një maçok dhe një qen, merri me vete dhe kujdesohu për ta deri në fund.

“Ç’këshillë e çuditshme-, mendoi Saifulmuluku, “por ndoshta përmban ndonjë domethënie të fshehtë metafizike, që mund të më zbulohet, nëse meditoj gjatë përmbi të”.

Kësisoj ndejti në heshtje derisa urtaku i dha këshillën e fundit.

-Nëse do t’i cekësh me përvojë këto gjëra që mund të të duken të papërfillshme, e nëse do ta kesh parasysh këshillën pararendëse, atëherë, e vetëm atëherë, një portë do të hapet për ty. Hyr në atë portë.

Saifulmuluku do të donte të rrinte pranë atij urtaku të çatrafiluar, që të mësonte, por Ansari i dha lamtumirën pothuajse me ashpërsi.

Mori sërish udhën e pelegrinazhit të tij dhe shkoi në Kashmir, ku mori mësime nga një mjeshtër. Mandej u përudh prapë mespërmes Azisë Qendrore, derisa mbërriti në sheshin e tregut të Buharasë, tamam në ditën kur po bëheshin shitje në ankand. Pa një njeri që mo merrte me vete një maçok, një zog dhe një qen, të cilët sapo i kishte blerë. “Nëse nuk do të kisha ndejtur aq gjatë në Kashmir”, tha me vete Saifulmuluku, “do të kisha mundur t’i bleja ato kafshë, që përbëjnë me siguri bukën e fatit tim”.

Mandej nisi të shqetësohej ngaqë, jo veç se nuk e kishte parë zogun, maçokun dhe qenin, por nuk e kishte shquajtur as rênë e vogël. Gjithçka dukej sikur po shkonte përsëmbrapshti. E vetmja gjë që e ngushëlloi, ishte rileximi i njerës prej fletoreve të tij, në të cilën kishte vënë re këtë sentencë të një urtaku plak: “Ngjarjet vijnë varg. Njeriu beson se një varg i tillë është njëlloj i zakonshëm. Por, nganjëherë, është fjala për një tjetër lloj vargu”.

Atëherë e kuptoi se, sadoqë tre kafshët ishin shitur në ankand, Ansari nuk i kishte thënë t’i blinte ato kafshë në ndonjë ankand. Nuk ishte kujtuar për termat e saktë të këshillës së dytë: “Nëse mund të takosh në të njejtin vend një zog, një maçok dhe një qen, merri me vete dhe kujdesu për to deri në fund”. Kështu u vu në kërkim të blerësit, për të marrë vesh nëse kafshët ishin ende “në të njejtin vend”.

Mbas shumë kërkimesh, arriti të zbulonte se burri quhej Ashikikhuda dhe se i kishte blerë ato kafshë thjesht për t’i çliruar nga vuajtja, prejse kishin mbetur të ngujuara në sallën e ankandit disa javë rresht, në pritje të ndonjë blerësi. Po, ishin ende “në të njejtin vend” dhe Ashikikhuda u ndje i lumtur që mundi t’ia shiste Saifulmulukut.

Saifulmuluku u vendos në Buhara: me kafshët ai e kishte të pamundur të vazhdonte udhëtimin. Dilte ditëpërditë për të punuar në një tjerrtore leshi dhe kthehej në shtëpi natën, duke u sjellë kafshëve ushqimin që kishte blerë me pagën e tij të mëditjes. Kështu, kaluan tre vjet.

Një ditë, kur ai tashmë ishte mjeshtër fillpunues dhe jetonte me kafshët e veta si anëtar i respektuar i bashkësisë, teksa po shëtiste në periferi të qytetit pa të pluskonte në horizont diçka që i ngjante një rêje të vogël. Ajo rê ishte kaq e pazakontë, sa krejt papritmas ia rifreskoi kujtesën. Dhe i erdhi ndërmend këshilla e parë: “Një rê e vogël është shenjë rreziku”.

Saifulmuluku u kthye me të shpejtë në shtëpi, mblodhi kafshët e tij dhe iku kah perëndimi. Kur arriti në Isfahan, ishte pothuaj pa parâ. Disa ditë më vonë mori vesh se ajo rêja që kishte parë, paskej qenë një masë pluhuri e ngritur nga një hordhi pushtuesish, të cilët do plaçkisnin Buharanë dhe do vrisnin banorët e saj.

Atëherë u kujtua për fjalët e Ansarit: “Ç’dobi ka ta dish rolin e njeriut në këtë botë, nëse ky njeri është i vdekur?”. Banorët e Isfahanit nuk kishin ndonjë dashuri të veçantë për kafshët, e aq më pak për endësit dhe të huajt, kështuqë Saifulmuluku ra shumë shpejt në mjerim të thellë. Një ditë, ai u shtri përtokë duke thërritur:

-Oh, Vargan i Shenjtërve! Oh, Të Lumë! Oh, ju që jeni transformuar! Ndihmomëni ju, sepse jam në një gjendje në të cilën përpjekjet e mia nuk më mbajnë më dhe kafshët e mia vuajnë nga uria dhe etja.

Tesa dergjej përtokë, mes vigjëlimit dhe gjumit, prê e kafshimeve të urisë dhe i lëshuar në duart e fatit, shquajti, qartë si një objekt në mes të ditës, vegimin e një unaze të artë ku ish ngallmuar një xhevahir me ngjyra të ndryshueshme, që vezullonte përflakshëm si deti fosforeshent, nga thellësitë të cilit grafullojnë feksje të blerta. Një zë, ose ai që ngjante se ishte një zë, i tha:

-Kjo është kurora e artë e kohrave, Samiri i së Vërtetës, unaza e vetë mbretit Solomon, birit të Davidit,- paqja qoftë mbi të- të fshehtat e së cilës duhet të ruhen.

Duke vështruar rrotull, vuri re unazën të rrotullohej në një lugajë toke. Iu duk sikur ndodhej në bregun e një përroi, nën një pemë, pranë një shkëmbi me formë të çuditshme. Në mëngjes, duke u ndjerë më i çlodhur e në gjendje për ta përballuar urinë, Saifulmuluku nisi të endej nëpër rrethinat e Isfahanit. E, a thua se ishte në pritje, thuajse pa ditur ta shpjegonte arsyen, ai zbuloi përroin, pemën dhe shkëmbin. Nën shkëmb fshihej një zgavërr. Futi brënda një degë dhe nxori së andejmi unazën që e kishte parë tashmë në rrethanat e veçanta që sapo përshkruam.

Ndërsa po lante unazën në ujët e rrjedhshëm, Saifulmuluku thirri:

-Nëse kjo është me të vërtetë unaza e Solomonit,- emri i të cilit qoftë i bekuar! -mundësomë, o shpirt i unazës, një fund të denjë të vështirësive të mia.

Atëherë toka u trand dhe një zë bubulloi si një shtjellë në veshët e tij:

-Në shekuj të shekujve, o i miri Saifulmuluk, të urojmë paqe. Je trashëgimtari i pushtetit të Solomonit, birit të Davidit- paqja qoftë mbi të! – mjeshtër i Xhinëve dhe i njerëzve. Unë jam skllavi i unazës. Jam nën urdhërat e tu, mjeshtër Saifulmuluk!

-Priju kafshëve të mia dhe sillu atyre ushqim-, tha menjëherë Saifulmuluku, pa harruar të shtonte: -Për hatër të Emrit të Madh dhe të Salomonit, Mjeshtrit tonë, prijësit të Xhinëve dhe njerëzve, përshëndetja qoftë për të!”.

Sapo mbaroi së shqiptuari këto fjalë, kafshët u shfaqën duke patur secila përpara ushqimin e preferuar. Atëherë ai fërkoi unazën dhe zëri i foli sërish. Ishte si një ulërimë për veshët e tij:

-Jepmë urdhër, dhe cilado qoftë dëshira jote, do të përmbushet, me përjashtim të asaj që nuk mund të përmbushet, mjeshtër i unazës.

-Thuajmë, në emër të Solomonit,- paqja qoftë mbi të!- vallë a është ky fundi, meqë me urdhër të mjeshtrit tim, Ansari i Heratit, duhet të kujdesem për mirëqënien e këtyre miqve të mi deri në fund?

-Jo-, u përgjigj shpirti, -nuk është fundi.

Saifulmuluku ndejti në atë vend dhe i kërkoi Xhinit që ai t’i ndërtonte një shtëpizë dhe një strehë për kafshët me të cilat jetonte. Ditë për ditë, Xhini u siguronte atyre ushqim dhe udhëtarët që kalonin aty, mrekulloheshin përpara shenjtërisë së Saif-Baba, ‘Baba Saifi, siç e quanin “atë që jetonte me asgjë, i rrethuar nga kafshë të egra e shtëpiake”.

Saif-Babai studionte shënimet që kishte marrë gjatë udhëtimeve të tij dhe meditonte mbi përvojat e jetuara. Pjesën të tjetër të kohës, vëzhgonte tre kafshët dhe hulumtonte sjelljen e tyre. Secila reagonte në mënyrën e vet ndaj ngucjeve të tij. Ai nxiste cilësitë e tyre dhe topiste mangësitë e tyre, e nuk lodhej kurrë së foluri atyre për Khwaja Ansarin e madh dhe tri këshillat e tij. Herë mbas here kalonin njerëz të devotshëm që e ftonin shpesh për të biseduar me ta, apo për të studiuar Udhët e veçanta që ndiqnin. Por ai nuk pranonte.

-Kam një detyrë për të kryer, të cilën ma ka dhënë mjeshtri im-, përgjigjej thjesht.

Një ditë, u befasua kur dëgjoi maçokun t’i fliste me një gjuhë që arrinte ta kuptonte:

-Mjeshtër-, i tha maçoku, -ti ke një detyrë e duhet ta çosh deri në fund. Por a nuk çuditesh që çasti, të cilin ti e quan ‘fundi’, nuk ka mbërritur ende?

-Jo, në të vërtetë nuk më çudit-, u përgjigj Saif-Babai, -sepse, me sa di unë, mund të zgjasë edhe edhe njëqind vjet të tjera.

-Pikërisht këtu gabohesh-, tha zogu, që iu bashkua bisedës, -sepse nuk ke mësuar atë që do mund të mësoje nga udhëtarët e ndryshëm që kanë kaluar këtu. Ngaqë të duken të gjithë të ndryshëm nga njëri-tjetri,- ashtu siç edhe ne kafshët dukemi të ndryshëm nga njëri tjetri- nuk e ke kuptuar se të gjithë janë dërguar nga i njëjti burim i mësimit tënd, pra nga vetë Khwaja Ansari, për të parë nëse e ke zhvilluar mjaftueshëm perceptimin për t’i ndjekur.

-Po të qe kështu-, tha Saif-Babai, -gjë që nuk e besoj aspak, a mund të më sqaroni si është e mundur që një maçok i thjeshtë dhe një zog i vockël janë në gjendje të më thonë atë çka unë, që madje e kam përfituar me ndërhyrje të mrekullishme, nuk jam në gjendje ta shoh?

-Është e thjeshtë-, thanë të dy njëzëri. -je mësuar aq shumë t’i shohësh gjërat në mënyrë të njëkuptimshme, sa mangësitë tuaja janë të dukshme edhe prej mëndjeve më të rëndomta.

Këto fjalë e shqetësuan Saif-Babain.

-Kështu, do kisha mundur ta gjeja prej kohësh portën që përmendet në këshillën e tretë, nëse do të harmonizohesha në mënyrën e duhur?

-Po-, tha qeni, duke u përfshirë edhe ai në bisedë. -Porta është hapur dymbëdhjetë herë përgjatë këtyre viteve të fundit, por ti nuk e ke parë. Ne e kemi parë të hapej, por, duke qenë se jemi kafshë, nuk kemi mundur të ta themi.

-Epo, si ka mundësi që tashti jeni në gjendje të ma thoni?

-Je ti që munde ta kuptosh gjuhën tonë, sepse edhe ti vetë je bërë një trohë më njerëzor se pak kohë më parë. Por, të mbetet edhe vetëm një mundësi tjetër, sepse po mplakesh.

Saif-Babai, në fillim mendoi: “Duhet të jetë ndonjë shajnî”. Mandej tha me vete: “Nuk kanë të drejtë të më flasin me këtë ton; jam mjeshtri dhe burimi i gjallëmbajtjes së tyre”. Më në fund, një pjesë tjetër e tija, nisi të mendonte: “Nëse gabohen, nuk ka ndonjë rëndësi. Por nëse kanë të drejtë, për mua është e tmerrshme. Nuk duhet të rrezikoj”. Kështu ndejti në pritje të mundësive që do t’i shfaqeshin. Kaluan disa muaj. Një ditë, një dervish endacak ia behu tek çadra, përpara portës së Saif-Babait. Lidhi miqësi me kafshët, dhe Saif-Babai vendosi t’ia besonte të fshehtën e tij. “Largohu!”, tha dervishi prerazi; “Tërë këto lëvdata mbi mjeshtrin Ansari nuk më interesojnë fare, ashtu siç nuk më interesojnë rrëfimet mbi retë tua, kërkimin tënd, përgjegjësitë tua kundrejt kafshëve, e as mbi unazën tënde magjike. Më lerë rehat! E di se për çfarë duhet të më flasësh, por nuk e di se për çfarë je duke folur’.

I dëshpëruar, Saif-Babai thirri në ndihmë shpirtin e unazës, por Xhini u kufizua me përgjigjen:

-Nuk do të ta them atë që nuk duhet thënë. Por, e di mirë se ti vuan nga sëmundja që quhet ‘paragjykim i fshehur përhershëm’. Ky paragjykim kontrollon mendimet e tua dhe pengon përparimin në Udhë.

Saif-Babai shkoi atëherë tek dervishi, i cili po rrinte ulur te pragu i portës.

-Çfarë duhet të bëj, sepse ndjehem përgjegjës për kafshët e mia e, përsa më takon mua, jam i turbulluar dhe nuk ndjehem më i udhëhequr nga tre këshillat?

-Fole me sinqeritet-, tha dervishi. -Ky është një fillim. Besomi mua kafshët e tua dhe do të ta jap përgjigjen.

-Por unë nuk të njoh; po më kërkon tepër!-, kundërshtoi Saif-Babai. -Si mund të ma kërkosh një gjë të tillë? Unë të respektoj, por më mbetet një dyshim…

-Drejtë e the!-, tha drvishi. -Fjalët e tua nuk tregojnë shqetësimin tënd për mirëqënien e kafshëve tua, përkundrazi mungesën e perceptimit kundrejt meje. Nëse për të më gjykuar i beson emocionit apo logjikës, nuk mund të përfitosh nga ndihma ime. Je ende lakmiqar, në një farë kuptimi, meqë ia njeh vetes të drejtën e pronësisë mbi kafshët ‘tua’. Largohu, siç është e vërtetë që më quajnë Darwaza!”.

Tashti, ‘Darwaza’ do të thotë portë. Ky fakt e nxiti të mendonte shumë Saif-Baba. Mos ishte fjala për ‘portën’ e paralajmëruar nga shehu Ansari?

-Ti mund të jesh ‘Porta’ që kërkoj, por nuk jam i sigurtë-, i tha ai dervishit Darwaza.

-Zhduku, ti bashkë me spekullimet e tua!-, i uluriti dervishi. -A nuk e sheh se dy këshillat e para i drejtohen mëndjes sate, ndërsa e fundit mund të kapet vetëm nga perceptimi yt?

Saif-Babai kaloi dy vite të tjera në turbullim dhe ankth. Mandej, papritmas, ai pa të vërtetën. Thirri kafshët e veta dhe i lëshoi me këto fjalë:

-Tashti jeni të lira. Ky është fundi.

Teksa po shqiptonte këto fjalë, ai pa që kafshët kishin marrë tashmë formë njerëzore dhe ishin transformuar. Pranë tij ishte Darwaza, por pamja e tij ishte krejt si ajo e vetë Khwaja Ansarit. Pa thënë as dhe një fjalë, Ansari hapi një portë në pemën që lartonte degët e saj mbi bregun e përroit e, me të kaptuar pragun, Saif-Babai zbuloi një guvë të nëndheshme ku ishin skalitur, me gërma të arta, përgjigjet e pyetjeve mbi jetën dhe vdekjen, mbi natyrën e vdekjes dhe natyrën e njeriut, mbi dijen dhe padijen, gjëra e kishin munduar përgjatë tërë jetës.

-Ajo që të ka penguar për tërë këto vite-, tha zëri i Ansarit-, është lidhja jote me format e jashtme. Në njëfarë kuptimi, nga shkaku i kësaj lidhjeje, tashmë është shumë vonë për ty. Tashti mund të marrësh vetëm atë pjesë të dijes që është ende e mbërritshme.

Kjo rrëfenjë nxjerr në pah, mes tjerash, një temë të preferuar nga Sufijtë: E Vërteta “përpiqet të shfaqet” midis njerëzimit; ajo i shfaqet dhe i rishfaqet çdo njeriu nën veshje të vështira për t’u depërtuar e që, me shikim të parë, mund të mos kenë kurrfarë lidhje mes njëra-tjetrës. Vetëm zhvillimi i një “perceptimi të veçantë” ia mundëson njeriut ndjekjen e një udhe përgjatë këtij procesi të padukshëm.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Bamirësia

Osho: Bamirësia është thjesht dhënie e pakushtëzuar.

Do të thotë që ke diçka dhe gëzohesh kur e ndan me dikë. Mos u bëj i mjerë, sepse një ditë do të vdesësh dhe nuk mund të marrësh asgjë me vete. Pra, sa je gjallë, pse të mos japësh sa më shumë që mundesh? Gjërat mund të zhduken çdo çast, prandaj më mirë jepua vetë të tjerëve. Është kënaqësi e pafundme ajo ndjesi. Njeriu që mëson të japë është njeriu më i pasur në botë. Mund të jetë i varfër, por qenia e tij ka një cilësi pasurie, për të cilën edhe perandorët mund të bëhen xhelozë.

Gjithmonë më ka pëlqyer kjo parabola sufi: Një druvar i varfër, shumë i varfër, jetonte në një kasolle në pyll. Shtëpiza ishte aq e vogël sa vetëm ai dhe gruaja e vet mund të shtriheshin atje. Në mes të një nate me shi dikush trokiti në derë, pranë së cilës po flinte gruaja. Burri i tha gruas të hapte derën shpejt, pasi ndokush mund të kishte humbur rrugën nëpër pyllin e rrezikshëm me kafshë të egra. Ajo i’u përgjigj “Nuk ka vend!”. Ai i’u kthye: “Nuk është pallat mbreti, por tre vetë mund rrimë ulur e të flemë ashu, hape derën tani!”. Udhëtari hyri brenda, tregoi mirënjohje për veprimin dhe u ul. Po shtynin natën ulur e duke biseduar e treguar histori, kur dëgjuan një trokitje tjetër. Udhëtari ishte pranë derës, dhe i zoti i kasolles i tha ta hapte. Ai i’u përgjigj: “Qenke i çuditshëm ti, po këtu nuk ka vend!”

Ai i tha se kështu i’u përgjigj edhe gruaja, që nëse do ta kishte dëgjuar, udhëtari do të ishte ende jashtë tani duke e ngrënë ujqit. “Dhe se nuk e kuptoke se ne po rrimë galiç vetëm për ty. Ne lodhemi e punojmë gjithë ditëm, por kjo është kasollja jonë, pra, hape derën! Katër vetë mund të rrimë pak më ngushtë se qëparë, por rrimë ama”.

Njeriu hapi derën, sigurisht, edhe pse jo me qejf. Dikush tjetër erdhi dhe u tregua shumë mirënjohës. Tani po rrinin ngjitur bashkë, nuk kishte vend për asgjë. Kur, papritur, një trokitje tjetër, që nuk dukej prej dorës së njeriut. Qetësi. Gruaja dhe miqtë kishin frikë se mos i zoti i urdhëronte të hapnin derën.

Ai tha: “Hape derën! E di unë kush po troket: është gomari im. Në gjithë botën ai është miku im i vetëm, më mban drutë. Futeni brenda!”

Të tjerët protestuan: “Kjo është e tepërt, ku e nxë edhe gomarin këtu?”, por i zoti i kasolles u përgjigj: “Nuk merrni vesh ju: kjo është kasolle të varfërish, gjithmonë ka vend. Ne po rrimë ulur tani, kur të hyjë gomari, do të rrimë më këmbë e ai në mes, që të ndihet mirë e ngrohtë!”

Të tjerët u përgjigjën: “Më mirë të kishim humbur nëpër xhungël, se në kasollen tënde”. Por nuk mund të bënin dot gjë. Hapën derën, gomari hyri, i gjithi qull, dhe ata e funtën në mes. I zoti tha: “Ju nuk merrni vesh, por gomari im ka mendje filozofi; mund t’i thoni ç’të doni dhe dëgjon pa çarë kokën fare, gjithmonë i qetë”.

E kam shumë qejf këtë histori, kur thotë se pallatet e perandorëve janë gjithmonë pa hapërsirë, megjithëse aq të mëdhenj. Shtëpia e presidentit të Indisë ka 100 dhoma me banja, ehuuu, ç’bëjnë 100 dhoma atje, pyes veten…

Kam qenë njëherë atje, sepse një nga presidenët, Zakir Hussein, interesohej për mua, i pëlqenin shumë gjërat që thosha unë në universitet, ku edhe ai punonte më parë. Kur isha njëherë në Delhi, më ftoi dhe e pyeta se përse janë ato 100 dhoma? M’u përgjigj se nuk kanë vlerë, madje 100 vetë duhen vetëm për t’i mirëmbajtur. I thashë: “Shpenzim i kotë, absolutisht! Në sa dhoma fle ti?” Ai m’u përgjigj: “Në sa dhoma? Në krevatin tim, nuk jam idiot të ndahem copash nëpër dhoma unë!”

Pra, i thashë, ato dhoma, gati për shërbime, duhen vënë në punë, përse nuk përdoren atëherë?

Ja, kjo është gjendja nëpër gjithë botën: Perandorët kanë pallate të stërmëdha dhe prapëseprapë nuk kanë hapësirë, ndërtojnë të tjera, të tjera, të tjera…

Dhe i zoti i kasolles tha: “Do t’ia dalim, do bëjmë si do bëjmë, kasolle të varfërish është dhe ka gjithmonë hapësirë!” Dhe ia dolën pë bukuri në fakt. Nata kaloi shkëlqyeshëm megjithëse të gjithë ishin më këmbë. Është bukur të ndash gjënë që ke, çdo gjë që ke. Edhe nëse nuk keni gjë fare, ndani diçka në atë asgjë.

Bamirësia është dhënia pa kushte.

Përktheu Arben Orhani

Nuk ka synim

Osho: Po ju tregoj një histori sufish: parabolë që tregohet nga sufitë për një njeri, që kishte dëgjuar se disa dervishë, nëpër urdhërat e mjeshtrave të tyre, nuk kishin prekur me dorë mish e duhan. Meqënëse kjo dukej e përshtatshme me shumë nga besimet, sidomos në perëndim, ky njeri shkoi në ZAWIA, vendi ku mblidheshin të ndricuarit, të gjithë mëse 90 vjeçarë, për t’u ulur në këmbët e tyre.

Sigurisht, ata atje ishin, pa pikën e duhanit e proteinave shtazore mes tyre, dhe heroi ynëi kënaqur u ul mes tyre të shijonte ajrin e pastër, supën e shijshme e pijen që i ofruan, me shpresën se tashmë do të rronte të paktën 100 vjet.

Papritur, njëri prej tyre pëshpëriti” “Po vjen Mjeshtri i madh!” Të gjithë u ngritën më këmbë ndërsa mjeshtri u ul. Ai buzëqeshi e u nis drejt shtëpisë ku qëndronte. Nuk dukej as 50 vjeç.

“Sa i vjetër është dhe çfarë ha ai?” – pyeti vizitori i mahnitur.

“150 vjeç, dhe s’besoj se ndonjëri nga ne do rrojë aq! – i’u përgjigj njëri prej të moshuarve. Por sigurisht, atij i lejohen 20 cigare dhe 3 biftekë në ditë, meqënëse tani i ka tejkaluar tundimet nga kotësitë”

Është histori e mrekullueshme. Vjen një çast kur njeriu tejkalon çdo ndasi, pastaj i lejohet çdo gjë. Unë mund të flas për të ardhmen sepse jam në të tashmen, lejohet. Dhe mund të flas për shpëtimin e botës nga lufta e Tretë Botërore, sepse nuk kam më asnjë dëshirë, lejohet. Mund të të mësoj ty ditë e natë, gjithë vitin, duke theksuar vazhdimisht “Nuk ka ndonjë kuptim, synim, qëllim, diçka për t’u arritur!” Prapëseprapë më lejohet të të mësoj.

Përse më lejohet? Sepse nuk jam më një mësues. Nuk po të jap një doktrinë të caktuar, një karakter të caktuar e një disiplinë. Thjesht po të përcjell harenë që kam!

Marrë nga: Osho – Hesht dhe Mëso
Përktheu Arben Orhani

Princesha rebele

Na ishte njëherë një mbret, që ishte i bindur se mësimet e marra dhe besimet në të cilat mbështetej përputheshin me të vërtetën. Ishte njeri i drejtë, në shumë pikëpamje, por dhe me horizont shikimi të ngushtë.

Një ditë u tha tre bijave të tij:

-Gjithë çfarë zotëroj është, apo më mirë do jetë, juaja. Keni ardhur në këtë botë falë meje. Dhe vullneti im përcakton të ardhmen tuaj e, për rrjedhojë edhe fatin tuaj.

Të bindura nga vërtetësia e këtyre fjalëve, dy nga vajzat u nënshtruan butësisht.

E treta, megjithatë, tha:

-Sadoqë pozita ime e kërkon që unë t’u bindem ligjeve, nuk mund të besoj se fati im duhet të jetë përherë i përcaktuar nga mendimet tuaja.

-Këtë do ta shohim.- tha mbreti.

Ai urdhëroi që e bija të mbyllej në një qeli, ku ajo u dergj për shumë vite, gjatë të cilave monarku dhe bijat e tij të bindura përfitonin me bollëk prej pasurive që u përkisnin me të drejtë.

Mbreti mendonte: “Ajo vajzë gjendet në burg jo me vullnetin e vet, po me vullnetin tim. Kjo provon plotësisht, për çdo mendje të arsyeshme, se ai që përcakton fatin e vajzës, është vullneti im e jo i saji.

Kur u përhap lajmi për dënimin që i ishte dhënë princeshës, nënshtetasit thanë:

-Do të ketë bërë apo thënë diçka shumë të rëndë, që monarku, tek i cili nuk arrijmë të gjejmë ndonjë cen, ta trajtojë kështu gjakun e gjakut të tij. Nuk kishin arritur ende në atë pikë sa për të kundërshtuar fodullëkun e mbretit, i cili duhet të ketë përherë të drejtë. Herë mbas here, mbreti i bënte vizitë së bijës, e cila, edhe pse ishte e zbehtë dhe e dobësuar nga dergja në burg, vijonte të këmbëngulte kokëfortësisht në mendimin e vet.

Më në fund, mbreti e humbi durimin:

-Nëse vijon të rrish në mbretërinë time, sfidat tua këmbëngulëse do të më mërzitin edhe më tepër, e do të duket sikur i dobësojnë të drejtat e mia. Mund të të vrisja, por unë jam i mëshirshëm. Kësisoj, po të çoj në mërgim, në shkretëtirën që rrethon tokat e mia. Ajo shkretëtirë është e banuar vetëm nga shtazët e egra dhe nga ndonjë i mërguar tuhaf dhe i paaftë për të jetuar në shoqërinë tonë racionale. Aty do ta kuptosh nëse do mund t’ia dalësh të jetosh e ndarë nga familja jote e, ta zëmë se ia del, a do mundesh mandej ta pëlqesh atë jetë më shumë sesa tonën.

Urdhëri i tij u zbatua menjëherë dhe princesha u dërgua në kufinjtë e mbretërisë, dhe u braktis në një krahinë të egër që i ngjante fort pak mjedisit të mbrojtur në të cilin ishte rritur. Megjithatë, e kuptoi menjëherë se një guvë mund ta kryente detyrën e një shtëpie, se arrat dhe frutat vinin nga pemët, e jo nga pjatat e arta, e se ngrohtësia ishte dhuratë e diellit. Ajo shkretëtirë kishte klimën e vet dhe mënyrën e vet të të qënit. Ia kushtoi ca kohë organizimit të jetës së saj: mësoi të kanalizonte ujët e burimeve, të punonte tokën dhe të mëkonte zjarrin. “Këtu ekziston një jetë, në të cilën elementët harmonizohen mes tyre dhe formojnë një terësi”, thoshte me vete. “E megjithatë nuk u binden urdhërave të babait tim, mbretit, as individualisht e as bashkarisht”.

Një ditë, arriti një udhëtar që kishte humbur rrugën. Ishte njeri sa i pasur, aq edhe mëndjehollë. Duke parë princeshën të syrgjynosur, u dashurua mbas saj dhe e mori me vete në vendin e tij, ku dhe u martuan.

Pak më vonë, çifti vendosi të rikthehej në shkretëtirë për të ndërtuar aty një qytet të madh e të begatë, ku urtia e tyre, burimet e tyre mendore dhe besimi i tyre gjetën një shprehje të drejtë e të plotë. ‘Tuhafët’ dhe mërgimtarët e tjerë, shumë prej të cilëve ishin trajtuar si të çmendur, u harmonizuan krejtësisht e në mënyrë të vyeshme me atë mënyrë jetese të pasur e të shumëllojshme.

Si qyteti ashtu edhe tokat që e rrethonin u bënë të famshme në tërë botën, duke e kapërcyer shumë shpejt në fuqi dhe në bukuri qytetin e të atit të princeshës.

Me zgjedhjen e njëzëshme të banorëve, princesha dhe bashkëshorti i saj u vunë në fronin e asaj mbretërie të re dhe ideale. Mbreti vendosi të bënte një vizitë në atë vend të çuditshëm dhe misterioz, që ishte lartuar në mes të shkretëtirës e, për të cilin kish dëgjuar se ishte populluar, së paku pjesërisht, prej njerëzish që, si ai ashtu edhe të tjerët, i kishin përçmuar.

Ai bëri përpara kryeulur drejt fronit ku rrinte çifti i ri, dhe kur çoi sytë për të ndeshur në vështrimin e atyre, nami i të cilëve për drejtësi, begati dhe mirëkuptim e kapërcente shumë herë të tijin, mundi të dëgjonte atë që e bija murmuriti:

-Shiko, baba, çdo burrë e çdo grua ka fatin e vet dhe mundësinë e vet të zgjedhjes.

Simbas një dorëshkrimi sufi, sulltan Saladini takoi mjeshtrin e madh Ahmed El-Rifai, themeluesin e Urdhërit Rifai (“Dervishët ulëritës”) dhe i bëri shumë pyetje.

El-Rifai i tregoi këtë rrëfenjë, si përgjigje për pyetjen: “Ç’arsye ke, gjithnjë nëse ke, të mendosh se vendosja e autoritetit të Ligjit është e pamjaftueshme për të siguruar lumturinë dhe drejtësinë?”.

Takimi pati ndodhur në vitin 1174, por kjo rrëfenjë, që gjendet edhe në tradita të tjera përpos asaj sufi, qysh atëherë ka filluar të përdoret për të ilustruar mundësinë e një “gjendjeje të ndryshme të vetëdijes tek njerëzit”.



Rrëfimi i rërës

I lindur mes malesh të largëta, një lumë kapërceu shumë krahina për të mbërritur më në fund tek ranishtja e shkretëtirës. U përpoq ta kapërcente këtë pengesë, ashtu siç pati bërë me të tjerat, por vuri re se, mbas çdo hapi që bënte përmbi ranishte, ujërat e tij zhdukeshin. Ndjehej i bindur se, fati e kishte shkruar që duhej ta kapërcente atë shkretëtirë, megjithatë nuk po ia dilte mbanë… Pikërisht në atë çast, një zë i fshehtë, ardhur nga vetë shkretëtira, i murmuriti: “Era e përshkon shkretëtirën; edhe lumi mund të bëjë po ashtu”.

Lumi kundërshtoi duke thënë që, edhe pse lëshohej përmes rërës, i vetmi rezultat ishte se po gëlltitej nga shkretëtira, ndërsa era fluturonte e, kësisoj mund ta përshkonte shkretëtirën.

-Duke u lëshuar përpara në mënyrën tënde të zakonshme, shkretëtira nuk do të të lejojë ta përshkosh. Shumë-shumë do mund të zhdukesh ose të bëhesh kënetë. Duhet të lejosh që era të të mbartë deri në pikëmbërritjen tënde.

-Por si është e mundur kjo?

-Duke e lënë veten që të përpihesh nga era.

Kjo ishte një ide e papranueshme për lumin. Në fund të fundit, ai nuk ishte përpirë kurrë deri atë çast. Nuk donte ta humbiste individualitetin e tij: nëse do ta humbiste, ç’siguri kishte se do mund ta fitonte atë sërish?

Rëra u përgjigj:

-Era kryen këtë funksion: e përthith ujët, e mbart përmbi tërë shkretëtirën, pastaj e lë të bjerë sërish. Duke rënë në formën e shiut, uji bëhet përsëri lumë.

-Nga ta di unë se është e vërtetë?

-Kështu është. Nëse nuk më beson, ti do mund të bëhesh vetëm një kënetë, e edhe për këtë do të të duhen shumë e shumë vite; por, prapëseprapë, lumë nuk ke për të qenë kurrë.

-Por, nuk mund të mbetem i njejti lumë?

-Në të dy rastet nuk mund të mbetesh i njejti lumë-, u përgjigj murmurima, -pjesa thelbësore e jotja do të të largohet tutje për të formuar një lumë të ri. Sot ti mban këtë emër, sepse nuk e di se cila pjesë e jotja është thelbësore.

Këto fjalë zgjuan dolloj jehonash në kujtesën e lumit. Vagëllimthi iu kujtua një gjendje në të cilën ai- ose ndoshta një pjesë e tij?- kishte qenë në krahët e erës. Iu kujtua edhe- por a mos vallë ishte vërtetë një kujtim?- që kjo ishte gjëja e duhur, e jo domosdoshmërisht gjëja më e afërmendshme që duhej të bënte. Atëherë lumi i çliroi avujt e tij drejt krahëve mikpritës të erës. Era, ëmbëlsisht dhe pa mundim, i mbarti avujt dhe i çoi larg, duke i lënë të bien brishtësisht me të mbërritur në majën e një mali shumë, shumë të largët.

Dhe pikërisht për shkak se kishte dyshuar, lumi mundi t’i kujtonte dhe ti nguliste më me forcë në mendjen e vet hollësitë e përvojës së tij. “Po, tashti e njoh identitetin tim të vërtetë”, tha me vete. Lumi po mësonte. Por rëra murmuronte: “Ne e dimë, sepse sepse e shohim të ndodhë çdo ditë dhe sepse ne, ranishtet, shtrihemi nga lumi deri tek mali”.

Ja pse thuhet se rruga që ia jep mundësinë lumit të jetës për të vijuar udhëtimin e tij, është shkruar nëpër ranishte.

Kjo rrëfenjë shumë e bukur gjendet në shumë gjuhë të traditës gojore. Qarkullon thuajse gjithmonë mes dervishëve dhe nxënësve të tyre. Ky version rrjedh nga Awad Afifi, tuniziani, vdekur më 1870.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Bukë dhe xhevahirë

Në një turr bujarie të pakuptueshme, një mbret, vendosi një ditë që të jepte dhuratë një pjesë të pasurisë së vet. Në të njejtën kohë, gjithsesi, donte të dinte se ç’do bëhej me dhuratat e tij. Për këtë, çoi fjalë të vinte një furrtar, tek i cili kishte besim të plotë, dhe i tha të piqte dy bukë të rrumbullakëta: në të parën duhej të fuste xhevahirë, teksa buka tjetër duhej të ishte e zakonshme, thjesht e përbërë nga uji dhe mielli.

Mandej i tha furrtarit, se bukët duhej t’ia jepte, njerën njeriut më të mirë, ndërsa tjetrën njeriut më pak të mirë që mund të gjendej. Ditën që pasoi, në dyqan hynë dy njerëz. Njëri ishte i veshur si dervish dhe dukej shumë i vyeshëm, çka se në të vërtetë nuk ishte dervish por i shkërbyer si i tillë. Tjetri ndejti në heshtje dhe i ngjante nga të gjitha anët një njeriu që furrtari e kishte shumë zët.

Atëherë furrtari ia dha bukën me xhevahire njeriut që mbante veshur petka dervishi, kurse bukën e zakonshme ia dha tjetrit. Sapo e mori bukën, njeriu me petka dervishi i mëshoi me gishtërinj dhe e peshoi me duar: forma e xhevahirëve që preku me gishtat e vet, e bëri të mendonte se ishin droçka. E peshoi prapë bukën; pati përshtypjen se ishte vërtetë e rëndë. Atëherë i hodhi një vështrim vjedhtas furrtarit, por duke vërejtur se ai nuk ishte tip me të cilin mund të bëhej shaka, u kthye kah tjetri:

-A do të ishe dakord ta ndërroje bukën tënde me timen? Dukesh mjaft i uritur; kjo imja është mjaft më e rëndë.

Njeriu i dytë, i prirur për të rënë në ujdi me gjithçka, pranoi me dëshirë ta bënte atë ndërrim. Mbreti, i cili e vëzhgonte atë skenë nga e çara e portës, u habit, por nuk i kapi cilësitë përkatëse të dy njerëzve.

Dervishi i rremë mori kësisoj bukën e zakonshme, dhe mbreti arriti në përfundimin se fati kishte ndërhyrë për ta ruajtur dervishin nga kamja. Njeriu i mirë gjeti xhevahirët dhe u shpërblye për urinë e tij, por mbreti nuk qe në gjendje ta interpretonte atë ndodhi.

-Bëra atë që m’u tha të bëja.- tha furrtari.

-Nuk mund ta ndryshosh rrjedhën e fatit.- tha mbreti.

-U tregova dinak!- tha dervishi i rremë.

Kjo rrëfenjë tregohet në Gazargah, teqe e vendosur në Afganistanin Perendimor, ku mjeshtri i madh sufi Abdullah Ansari qe varrosur më 1089. ‘Niveli i parë’ i mësimit që jep kjo rrëfenjë, është se njeriu mund të marrë gjëra me vlerë të madhe për jetën e tij të ardhme, pa nxjerrë medoemos përfitim.


Peshkatari dhe xhini

Një ditë, një peshkatari vetmitar i ra në rrjetë një shishe bakri me një vulë plumbi. Meqë dukej qartë se ishte fjala për një objekt shumë të ndryshëm prej atyre që ishte mësuar të gjente zakonisht në det, mendoi se mund të përmbante ndonjë gjë të çmuar. Përveç kësaj, atë ditë nuk i kishte ecur fati në peshkim e, kështu, së paku mund ta shiste tek tregtari i bakrit.

Shishja nuk ishte shumë e madhe dhe mbi tapë ishte gdhendur një simbol i çuditshëm, Vula e Solomonit, Mbret dhe Mjeshtër. Në brendësi rrinte mbyllur një xhin i tmerrshëm. Shishja ishte hedhur në det nga vetë Solomoni, për të mbrojtur njerëzit nga një shpirt i keq, deri në ditën kur do të arrinte dikush që do të dinte ta zbuste e t’i caktonte rolin e vërtetë si shërbëtor i njerëzimit.

Por peshkatari nuk dinte asgjë. Gjithë ç’dinte ishte se kishte në duar një objekt që mund ta vëzhgonte me kënaqësi, e prej të cilit do mund të nxirrte përfitim. Bakri ishte vezullues. Bëhej fjalë për një vepër arti.

-Ndoshta ka brënda diamante!-, mendoi me vete.

Duke harruar proverbin: “Njeriu mund të përdorë vetëm atë që ka mësuar të përdorë”, peshkatari hoqi tapën prej plumbi.

Mbasi e vërtiti dhe e vërtiti në dorë shishen që dukej bosh, e vendosi mbi rërë dhe nisi ta vështronte. Pikërisht në atë çast vërejti një spirale tymi që, teksa bëhej dalëngadalë gjithnjë e më e shpeshtë, nisi të rrotullohej duke marrë më në fund formën e një krijese gjigande dhe kërcënuese, që iu drejtua atij me zë shungullues:

-Jam prijësi i xhinëve që njohin të fshehta dhe ndodhi të mrekullishme. Jam burgosur me urdhër të mbretit Solomon, kundër të cilit isha rebeluar; dhe tani do të të shkatërroj!.

Peshkatari, i llahtarisur, nisi të zhgërryhej në rërë duke vikatur:

-Don të më shkatërrosh mua, që të dhashë lirinë?

-Sigurisht që do ta bëj-, tha xhini, -sepse është në natyrën time të rebelohem, dhe është në fuqinë time prirja për të shkatërruar, çka se më kanë detyruar të dergjem për shumë mijëvjeçarë.

Atëherë, peshkatari e kuptoi që, jo vetëm s’do mund të nxirrte përfitim nga ai peshk kobçar, por me gjasë do mund edhe të asgjësohej prej tij pa e ditur as arsyen.

Teksa i kapi syri vulën e vendosur mbi tapën e shishes, i erdhi papritmas një ide:

-Është e pamundur që ti të kesh dalë prej asaj shisheje-, i tha xhinit, -është tepër e vogël!

-Çfarë! Dyshon në fjalën e prijësit të Xhinëve-, ulëriu vegimi. Kështu, xhini u davarit sërish, derisa u rishndërrua në një spirale të hollë tymi dhe u kthye përsëri në burgund e vet. Atëherë peshkatari përlau tapën dhe e mbylli shishen. Mandej e flaku sërish, sa më shumë që ishte e mundur, në thellësi të detit.

Kaluan vite… deri në ditën kur, një tjetër peshkatar, nipi i të parit, hodhi jetën në të njëjtin vend dhe kapi të njëjtën shishe.

E vendosi mbi rërë, e ndërsa po bëhej gati ta hapte, kokën ia përshoi një mendim. Ishte këshilla e përcjellë nga i ati, i cili nga ana e tij e kishte mësuar nga babai i vet: “Njeriu mund të përdorë vetëm atë që ka mësuar të përdorë”.

Kështu, kur i shkundur nga mpirja, për shkak të lëvizjeve të burgut të tij, xhini i tha përmes pareteve të bakrit: “Bir i Adamit, kushdo qofsh ti, hiqja tapën kësaj shisheje dhe çliromë, sepse unë jam prijësi i xhinëve që njohin të fshehtat dhe ndodhitë e mrekullishme!”, peshkatari i ri, duke sjellë ndërmend proverbin stërgjyshor, mori shishen dhe e vendosi me kujdes në një guvë, dhe pastaj u kacavar nëpër shkëmbinj ku gjendej qela e një njeriu të ditur.

Mbasi e dëgjoi rrëfimin, urtaku i tha:

-Proverbi yt është absolutisht i vërtetë, e duhet ta bësh tëndin, por më së pari duhet të mësosh çfarë të bësh.

-Por çfarë duhet të bëj?- pyeti djaloshi.

-Sigurisht duhet të ketë diçka që dëshiron të bësh.

-Ajo që dëshiroj të bëj është ta çliroj Xhinnin, që ai të mund të më japë dijen e mrekullishme… ose ndoshta male me ar, oqeane me smeralde e gjithçka tjetër që Xhinët mund t’u dhurojnë njerëzve.

-Natyrisht, ty as nuk të ka shkuar ndërmend-, tha urtaku, -se Xhini mund edhe të mos të t’i japë këto gjëra mbasi ta kesh çliruar, ose mund të t’i japë e të t’i marrë sërish ngaqë nuk ke mjete për t’i ruajtur, pa folur mandej për atë që mund të të ndodhte nëse një ditë ti do t’i kishe vërtetë këto gjëra, duke e ditur se ‘njeriu mund të përdorë vetëm atë që ka mësuar të përdorë’.

-Atëherë, çfarë duhet të bëj?

-Kërkoji Xhinit një provë për atë që do të të ofrojë. Gjej një mënyrë për ta ruajtur këtë provë e për ta shqyrtuar. Kërko dijen, jo pasurinë, sepse pasuria pa dijen nuk ka kurrfarë dobije, e ky është shkaku i të gjitha përhumbjeve tona.

Djaloshi, i cili ishte i mprehtë dhe me mend, teksa po kthehej në guvën ku kishte lënë Xhinin, sajoi një plan.

Trokiti lehtë tek shishja, dhe zëri i Xhindit që përtej paretit prej bakri, ia behu i mezidëgjueshëm, por gjithë i tmerrshëm:

-Në emër të Solomonit, Të Fuqishmit- që paqja qoftë me të! -çliromë, bir i Adamit!

-Unë as nuk besoj se ti je ai që mëton të jesh, e as që e zotëron vërtetë fuqinë për të cilën mburresh-, u përgjigj djaloshi.

-Nuk më beson? A nuk e di se jam i paaftë të them gënjeshtra?-, shungulloi sërish Xhindi.

-Jo, nuk e di.

-Atëherë, si mund të të bind?

-Duke më dhënë një provë! A mund t’i ushtrosh disa nga

fuqitë tuaja që prej aty brënda shishes?

-Po-, tha Xhindi, -por këto fuqi nuk më japin mundësi të çlirohem.

-Shumë mirë; atëherë ma jep aftësinë për ta zgjidhur problemin që më shqetëson.

Xhini i ushtroi në çast fuqitë e tij të të çuditshme, dhe djaloshi e kuptoi zanafillën e proverbit të përcjellë nga gjyshi i tij. E shquajti tërë skenën e çlirimit të Xhinit nga shishja, e, shquajti edhe mënyrën sesi do mund t’ua përcillte edhe të tjerëve mundësinë për të përftuar aftësi të tilla nga Xhinët. Gjithsesi e kuptoi se nuk do mund të bënte më shumë. Kështu, peshkatari mori shishen dhe, ashtu si gjyshi i tij dikur, e flaku sërish në oqean. Pjesën tjetër të jetës e kaloi jo duke peshkuar, por duke u përpjekur t’u shpjegonte të tjerëve rreziqet që mund të pësojë ‘ai që përpiqet të përdorë atë që nuk është mësuar të përdorë’.

Prapëseprapë, meqë ishin të pakët ata që ndesheshin me Xhinët e shisheve, e meqë nuk kishin pranë njerëz të urtë që mund t’i këshillonin, pasardhësit e këtij peshkatari i denatyruan ato që i quanin ‘mësimet’ e tij, dhe përvojën që ai kishte përshkruar e katandisën në një parodi. Mandej erdhi një kohë kur themeluan një religjion, ithtarët e të cilit mblidheshin nëpër tempuj të mveshur me stoli për të pirë me shishe prej bakri. Nga respekti i thellë që ushqenin për mënyrën sesi ishte sjellë peshkatari, rrekeshin të imitonin veprimet dhe sjelljen e tij, në të gjitha format.

Që atëherë kanë kaluar shumë shekuj, e për këtë arsye shishja e bakrit mbetet simbol i shenjtë për ata njerëz. Përpiqen ta duan njëri-tjetrin, vetëm për shkak të dashurisë që ushqejnë për peshkatarin; e në vendin ku ai dikur kishte pasë ndërtuar një kasolle të thjeshtë, ata, të veshur me petka madhështore, mblidhen për të kremtuar rituale të ndërlikuara.

Nxënësit e të urtit jetojnë ende, të panjohur prej këtyre njerëzve, ashtu si edhe pasardhësit e peshkatarit. Shishja prej bakri dergjet në fund të detit, ku Xhini vazhdon të flejë.

Një version i kësaj rrëfenje është shumë i njohur nga lexuesit e ‘Një mijë e një netëve’. Dervishët e përdorin në formën që ne kemi paraqitur këtu. Është interesante të nënvizojmë se, ‘dija e përcjellë nga një xhin’ flitet të jetë, në mënyrë të ngjashme, origjina e fuqisë së magjistarit legjendar Virgjilit, i cili pati jetuar në Napoli, në Mesjetë, dhe e Gerbertit, që u bë Papa Silvestër në vitin 999.



Portat e Parajsës

Na ishte njëherë një njeri i mirë që e kishte kaluar tërë jetën e tij duke mëkuar cilësitë, të cilat u këshillohen atyre që duan të fitojnë parajsën. Ai ishte shumë bujar me të varfërit, i donte dhe u shërbente përunjësisht të tjerëve. Duke sjellë ndërmend domosdoshmërinë e të treguarit i durueshëm, ishte përballur me shumë prova të dhimbshme e të paparashikueshme, shpeshherë për altruizëm. Kishte udhëtuar në kërkim të dijes. Përunjësia dhe sjellja e tij ishin aq të shembullore, saqë nami prej njeriu dhe qytetari të mirë i ishte përhapur në të katër anët e tokës.

Ai i ushtronte në mënyrë të dukshme tëra cilësitë që zotëronte, sa herë që i kujtohej. Megjithatë, ai kishte një të metë: mungesën e vëmendjes. Kjo prirje nuk ishte shumë e shenjuar tek ai, i cili thoshte me vete se, në krahasim me tërë ato virtyte që zotëronte, mungesa e vëmendjes mund të quhej shumë-shumë një cen i vogël. Kishte të varfër që ai i linte pas dore me ndihma sepse, herë mbas here, ishte i pandjeshëm ndaj nevojave të tyre. Edhe dashuria dhe shërbimi harroheshin ngandonjëherë, kur brënda tij grafullonin nevoja vetiake ose, më së paku dëshira.

Atij i pëlqente të flinte, e kur ishte në gjumë humbiste raste- raste të kërkonte dijen ose ta përvetësonte, të praktikonte përunjësinë e vërtetë, të rriste numrin e veprimeve të tij të mira- e këto raste kalonin dhe nuk paraqiteshin tjetër herë.

Qoftë cilësitë që kishte ushtruar, qoftë vesi i mungesës së vëmendjes, lanë gjurmën e vet në thelbin e tij.

Më në fund, ai vdiq. Kur u gjend në botën e përtejme, në rrugën që të shpinte tek Portat e Rrethuara, njeriu ndaloi një çast për të shqyrtuar ndërgjegjen e tij, e arriti në përfundimin se kishte gjasa të mjaftueshme për t’i kaptuar Portat e Parajsës.

Megjithatë, ai pa se portat ishin të mbyllura. Pikërisht në atë çast, një zë bubulloi:

-Kij mëndjen, sepse portat hapen vetëm një herë në njëqind vjet.

Atëherë, ai u ul të priste, krejt i prekur nga ajo begati që e priste, por duke mos patur më rast t’i ushtronte virtytet e tij në shërbim të njerëzimit, vuri re se aftësia e tij për të qenë i vëmendshëm ishte e pamjaftueshme. Mbasi vigjëloi për njëfarë kohe, kohë që iu duk një shekull i tërë, koka filloi t’i rëndoi nga efekti i gjumit. Qepallat e tij u mbyllën vetëm për një çast.

Ndodhi që, pikërisht në atë çast kalimtar, portat u çelën hapekrah. Përpara se sytë e tij të hapeshin krejtësisht, portat u mbyllën me një nga ato shungullimat e forta që zgjojnë nga gjumi edhe të vdekurit.

Dervishët e parapëlqejnë këtë rrëfenjë-mësim, nganjëherë të quajtur “Parabola e mungesës së vëmendjes”. Është një rrëfenjë popullore mjaft e përhapur, origjina e së cilës ka humbur. Disa ia kanë autorësuar Hazreti Aliut, Kalifit të Katërt. Të tjerë pohojnë se kjo rrëfenjë është aq e rëndësishme sa duhet të jetë përcjellë doemos nga vetë Profeti. Megjithatë, nuk gjendet në asnjë nga dokumentet e traditës që lidhen me Profetin. Forma letrare me të cilën është paraqitur këtu, është vepër e një dervishi të panjohur të shekullit XVII, Amil-Baba, dorëshkrimi i të cilit ngulmon në faktin se, “autori i vërtetë është ai, vepra e të cilit është anonime, në mënyrë që asgjë të mos ndërhyjë mes nxënësit dhe materialit që studiohet”.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Kur vdekja erdhi në Bagdad

Nxënësi i një sufiu të Bagdadit, ishte ulur një ditë në qoshkun e një bujtine, kur i qëlloi të dëgjonte bashkëbisedimin e dy personave. Nga fjalët që po dëgjonte, mori vesh se njëri nga ata të dy ishte Engjëlli i Vdekjes.

“Kam shumë vizita për të bërë në këtë qytet gjatë tre javëve të ardhshme”, po i thoshte Engjëlli i Vdekjes shokut të tij.

I llahtarisur, nxënësi u kukëzua në qoshkun e tij derisa ata të dy u larguan. Mandej i bëri thirrje tërë zgjuarsisë së tij për të gjetur mënyrën si t’i shpëtonte vizitës së mundshme të Engjëllit, e më në fund vendosi të largohej nga Bagdadi, me qëllim që vdekja të mos ta kapte. Mbasi bëri një arsyetim të tillë, nuk i mbeti tjetër veçse të merrte me qira kalin më të shpejtë e, duke e shporuar me mamuze ditë e natë, arriti deri në Samarkandën e largët.

Ndërkohë Vdekja u takua me mjeshtrin sufi, me të cilën ndejti e foli për njerëz të ndryshëm.

-Po ku është, pra, filan fisteku, nxënësi yt?-, pyeti Vdekja.

-Duhet të jetë këndej rrotull nëpër qytet, i përhumbur në meditim, ndoshta në ndonjë han”, u përgjigj mjeshtri.

-Gjë e çuditshme-, tha Engjëlli, -sepse ai është tamam në listën time… Ah, ja, shiko: duhet ta marr mbas katër javësh pikërisht në Samarkanda, e në asnjë vend tjetër.

Autori i kësaj rrëfenje, që konsiderohet si një nga tregimet popullore më të pëlqyera në Lindjen e Mesme, është Sufiu i madh Fudail Ibn Ayad, një ish-bandit që vdiq në fillim të shekullit IX. Simbas një tradite sufi, por që pohohet edhe nga dokumente historike, Harun El-Rashid, kalifi i Bagdadit, pati dashur të përqëndronte në oborrin e tij ‘plotninë e dijes’. Shumë Sufij jetuan nën përkrahjen e tij, por asnjë prej tyre nuk pranoi të vihej nën shërbimin e atij monarku të gjithëfuqishëm. Historianët sufi përshkruajnë vizitën e bërë në Mekë, tek Fudaili, nga Haruni dhe veziri i tij. “Prijës i Besimtarëve”, tha Fudaili, “druaj se pamja jote e hijshme do të bjerë në zjarrin e xhehnemit!”.

Haruni e pyeti të urtin: “A ke njohur ndonjëherë, ndokënd që jeton më i tërhequr se ti?”.

“Po”, u përgjigj Fudaili, “ty! Tërheqja jote është më e epërme se e imja. Unë kam mundur të shkëputem nga mjedisi i botës së rëndomtë, kurse ti je shkëputur nga diçka shumë më e madhe; je shkëputur nga ajo që është e përjetshme!”.

Fudaili i tha kalifit se pushteti mbi vetveten është më i mirë se njëmijë vjet pushtet mbi të tjerët.


Lindja e një tradite

Na ishte njëherë një qytet i formuar nga dy rrugë paralele. Një ditë, një dervish përshkoi rrugën e parë; kur arriti në të dytën, njerëzit vërejtën se ai i kishte sytë plot me lotë.

-Dikush ka vdekur në rrugën tjetër!-, u dëgjua të vikaste. Menjëherë, të gjithë fëmijët e rrethinave nisën të vikasnin të njejtën frazë.

Ajo që kishte ndodhur në të vërtetë, ishte se dervishi sapo kishte qëruar ca qepë. Lajmi u hap shumë shpejt edhe në rrugën e parë, dhe të rriturit e të dy rrugëve ishin shumë të pikëlluar e të frikësuar (sepse secili kishte pjesëtarë të familjes në anën tjetër) dhe nuk guxonin ta thellonin shkakun e asaj trazire.

Një i urtë u përpoq të arsyetonte me personat e të dyja rrugëve, dhe i pyeti ata se, përse nuk e njoftonin njëri-tjetrin. Tepër të tronditur për të ditur se çfarë donin, disa prej tyre thanë:

-Mesa dimë ne, në anën tjetër të rrugës ka rënë një murtajë vdekjeprurëse.

Këto fjalë u përhapën si era, në atë masë sa banorët e secilës nga rrugët u bindën se, të tjerët, ishin dënuar me vdekje të sigurtë.

Kur në një farë mënyre u vendos heshtja, të dy bashkësitë nuk gjetën tjetër zgjidhje për t’i shpëtuar rrezikut, përveç shpërnguljes në masë. E kështu, të dyja gjysmat e qytetit u shpopulluan.

Qysh atëherë kanë kaluar shekuj, por qyteti vijon të jetë ende sot i shkretë. Aty afër janë ngritur dy fshatra. Secili nga fshatrat ka traditën e tij, që tregon se si shumë kohë më parë, fshati ishte ndërtuar nga një koloni e mbërritur prej një qyteti të dënuar, falë një shpërnguljeje fatlume që ua pati mundësuar shpëtimin nga një e keqe e panjohur.

Në mësimin e tyre psikologjik, Sufijtë pohojnë se përcjellja e zakonshme e dijes është objekt i shumë deformimeve, shkaktuar nga interpretimet dhe mangësia e kujtesës, që nuk mund ta zëvendësojë perceptimin e drejtpërdrejt të fakteve. “Lindja e një tradite”, e cila ilustron subjektivitetin e trurit njerëzor, është shkëputur nga libri i Asrar-i-Khiiwatia (Sekretet e të Ngujuarve) të shehut Kalandar Shah të Urdhërit Suhraëardi, vdekur më 1832. Varri tij gjendet në Labore, në Pakistan.


Katallani dhe Sufiu

Një mjeshtër Sufi po udhëtonte vetëm në një krahinë malore dhe të shkretë, kur papritmas u gjend ballëpërballë me një katallan, një përbindësh gjigand, i cili i tha se do ta asgjësonte.

-Shumë mirë; provoje po deshe-, tha mjeshtri, -por unë jam në gjendje të të mposht sepse, nga shumë pikëpamje, jam më i fuqishëm nga ç’mund ta marrësh me mend ti.

-Budallallëqe!-, u përgjigj katallani; -ti je mjeshtër Sufi; merresh vetëm me çështje të shpirtit; nuk mund ta mposhtësh një si unë, që përdor vetëm fuqinë fizike. E mandej, unë jam tridhjetë herë më i madh sesa ti!

-Nëse do ndonjë provë fuqie-, tha Sufiu, -merre këtë gur dhe mundohu t’ia shtrydhësh lëngun.

Mori një copë shkëmbi e ia dha. Pavarësisht përpjekjeve të tij, katallani nuk ia doli mbanë.

-Është e pamundur, nuk ka ujë në këtë gur. Më trego ti nëse ka.

Në gjysmëerrësirë, mjeshtri mori gurin e, duke nxjerrë një vezë nga xhepi, i përplasi me njëri-tjetrin mbi dorën e katallanit. Ky mbeti shumë çuditur, sepse njerëzit mbeten shpesh të çuditur nga ajo që nuk kuptojnë, dhe i mbivlerësojnë këto lloj gjërash më shumë sesa duhet, në interes të tyre.

-Duhet të mendohem rreth tërë kësaj-, tha katallani, -eja në shpellën time, po të ofroj mikpritje për sonte.

Sufiu shkoi mbas tij derisa mbërritën në një guvë stërmadhe, një shpellë e vërtetë Aladini, në brendësi të së cilës dergjeshin paisjet dhe veshjet e mijëra udhëtarëve të vrarë.

-Shtrihu këtu, pranë meje, dhe fli- i tha katallani. -Do përpiqemi të sqarojmë gjithçka në mëngjes.

Me të thënë këtë, u shtri përtokë dhe ia këputi gjumit menjëherë. Mjeshtri, instinkti i të cilit parashikonte kërcënimin e një tradhëtie, ndjeu papritmas se duhej të ngrihej për t’u fshehur në një farë largësie prej katallanit. Dhe kështu bëri, mbasi e shtroi shtratin në një mënyre të tillë, që t’i krijonte përshtypjen se vijonte të ishte aty.

Sapo ishte vendosur në largësinë e duhur, katallani u zgjua. Me një dorë mbërtheu një trung peme e i dha shtatë goditje të hatashme formës ku Sufiu kishte qenë pak më parë. Mandej, katallani u shtri e fjeti sërish. Mjeshtri u kthye në shtratin e tij dhe i thirri:

-Hej, katallan! Shpella jote është e rehatshme, por më ka pickuar shtatë herë një mushkonjë. Duhet të bësh diçka!

Katallani u trondit aq shumë, sa nuk guxoi ta sulmonte prapë. Në fund të fundit, nëse ai njeri ishte goditur shtatë herë prej një katallani, me një trung peme e me tërë fuqinë e tij…

Në mëngjes, katallani i hodhi Sufiut një rrëshek të sajuar me lëkurë bualli:

-Shko e merr ujë për mëngjesin, kështu do mund të përgatisim çajin!

Në vend që të merrte rrëshekun (të cilin do ta kishte ngritur me mundim) mjeshtri shkoi tek lumi e filloi të gërrmonte kanal të vogël në drejtim të shpellës. Por katallani ishte përherë e më i etur:

-Përse nuk më sjell ujë? …

-Durim, miku im. Po hap një kanal të përhershëm, për të ta sjellë ujin e burimit deri tek shpella, e kësisoj nuk do kesh më nevojë të përdorësh rrëshekë.

Por katallani kishte tepër etje për të pritur. Mori një rrëshek dhe u drejtua vetë tek lumi për ta mbushur ujë. Kur çaji ishte gati, piu shumë litra, e pas kësaj aftësitë e tij mendore nisën të funksionojnë më mirë.

-Nëse je aq i fortë- gjë që ma ke provuar- përse nuk e gërrmon më shpejt atë kanal, në vend që të përparosh centimetër pas centimetri?

-Sepse-, u përgjigj mjeshtri, -asgjë që ia vlen të bëhet me të vërtetë, nuk mund të bëhet pa përdorur minimumin e fuqisë. Çdo gjë kërkon sasinë e vet të mundimit, e unë jam duke përdorur fuqinë time më të pakët për të hapur kanalin. Veç tjerash, e di mirë se ti, duke qenë një krijesë që i respekton zakonet, do vazhdosh ta përdorësh gjithsesi rrëshekun prej lëkure bualli.

Kjo rrëfenjë tregohet shpesh në Kaikhana të Azisë Qendrore. U ngjan edhe disa rrëfenjave folklorike të Europës mesjetare. Ky version është shkëputur nga një Majmua (përmbledhje dervishësh). Simbas asaj që gjendet e shkruar në ballinë, thuhet se në versionin e saj origjinal është krijuar nga Hikajati në shekullin XI, por forma që paraqesim këtu daton e shekullit XVI.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Kufizimet e dogmës

Sulltani i madh Mahmud, duke ecur një ditë nëpër rrugën e Gaznas, kryeqyteti i tij, i zunë syte një hamall të gjorë që po i merreshin këmbët nën peshën e një guri gjigand që mbante mbi shpinë. Sulltani, i cili ndjeu keqardhje për të, me një gulsh të beftë mëshire e urdhëroi me zërin e tij autoritar:

-Lëshoje në tokë atë gur, hamall!

Për vite të tëra ai gur mbeti në mes të udhës, duke penguar lëvizjen e kalimtarëve. Një ditë, më në fund, një dërgatë qytetarësh shkoi tek mbreti për t’iu lutur që të jepte urdhër për ta hequr atë gur.

Por, Mahmudi, mbasi u mendua gjatë dhe u këshillua me ligjet administrative, e ndjeu për detyrë të përgjigjej kështu:

-Ajo që është bërë me urdhër, nuk mund të zhbëhet me një urdhër të së njejtës natyrë: populli atëherë do të mendonte se urdhërat perandorakë burojnë prej tekave. Guri le të mbetet aty ku është!

Kështu, përsa kohë jetoi Mahmudi, guri mbeti aty ku ishte, por edhe mbas vdekjes së tij, në shenjë respekti për dekretet perandorake, askush nuk guxoi ta zhvendoste. Historia e gurit u përhap në tërë vendin, dhe njerëzit, mbi bazën e aftësive të tyre, e interpretuan këtë fakt në tri mënyra të ndryshme. Kundërshtarët e qeverisë e shihnin këtë çështje si provë marrëzie të një autoriteti që donte të rrinte me çdo kusht në pushtet. Ata që e donin pushtetin ndjenin respekt për urdhërat, çka se edhe atyre vetë u krijonin vështirësi. Ata që e kuptonin në mënyrën e duhur ishin në gjendje ta kapnin mësimin që mbreti kish dashur të jepte, pavarësisht asaj që mund të bluanin mendjet sipërfaqësore.

Në të vërtetë, duke lejuar që guri të përbënte një pengesë e duke i bërë publike arsyet që e nxisnin ta linte të zinte rrugën, Mahmudi përcillte mesazhin që vijon, për ata që mund ta kuptonin: është e nevojshme t’u bindemi pushteteve të përkohshme, por duhet edhe të kuptojmë se ata që qeverisin duke u bazuar në dogmat e paprekshme nuk mund t’u shërbejnë njerëzve në mënyrë të plotë.

Ata që ditën ta marrin këtë mësim, shkuan të shtojnë radhët e ‘kërkuesve të së vërtetës’, e shumë prej tyre gjetën rrugën e së vërtetës.

Ky version rrjedh nga mësimi i shehut sufi Daut i Kandaharit, që vdiq më 1965. Rrëfenja ilustron në mënyrë të përkryer se si njerëzit i gjykojnë veprimet e të tjerëve nga disa nivele kuptimi, në funksion të kushtëzimeve të tyre. Metoda e jodrejtpërdrejt e përdorur nga sulltan Mahmudi, është një metodë tipike sufi, e cila mund të përmblidhet në këtë frazë: “I flisni murit, derisa porta të dëgjojë”.



Timur Aga dhe gjuha e kafshëve

Na ishte njëherë një turk me emrin Timur Aga, që po kalonte në sitë krahina e qytete, katunde e lagje, në kërkim të dikujt që do mund t’i mësonte gjuhën e kafshëve. Kudo që gjendej, nuk hiqte dorë nga të kërkuarët: e dinte se i madhi Najmudin Kubra e kishte zotëruar këtë aftësi, e kështu, donte të takonte ndonjë nga nxënësit e tij, që ta mund ta mësonte këtë shkencë të mistershme, shkencën e Solomonit.

Ndodhi një ditë që ai, pikërisht prejse kishte mbruajtur në vete cilësitë e burrërisë dhe bujarisë, të shpëtonte jetën e një dervishi plak me pamje shëndetlige që kishte mbetur i varur në tërkuzën e këputur të një ure litarësh, në mal.

-Biri im, unë jam dervishi Bahaudin-, i tha plaku, -dhe i kam lexuar në mendimet e tua. Këndej e mbrapa ti do ta njohësh gjuhën e kafshëve.

Timur Aga premtoi se kurrë nuk do t’ia tregonte ndokujt këtë sekret, dhe nxitoi të kthehej në fermën e tij.

Nuk vonoi shumë dhe atij iu shfaq rasti për ta vënë në praktikë pushtetin e tij të ri. Një buall dhe një gomaricë po bisedonin me gjuhën e tyre:

-Unë duhet të tërheq parmendën-, thoshte bualli, -ndërsa ti nuk bën punë tjetër veçse shkon në treg. S’ka dyshim që ti je më e zgjuar sesa unë; më jep ndonjë këshillë, pra, sepse dua të dal prej kësaj gjëndjeje të trishtuar.

-Gjithë çfarë duhet të bësh-, u përgjigj gomarica me djallëzi, -është të shtrihesh përtokë e të shtiresh se ke një dhimbje të tmerrshme barku. Katundari do tregojë kujdes për ty, sepse je një kafshë e çmuar për të. Do të të lerë të pushosh e do të të japë ushqim më të mirë.

Por Timuri, kishte kuptuar sigurisht gjithçka, e kur bualli u shtri përtokë, tha me zë të lartë:

-Këtë buall do ta çoj sonte te kasapi, në mos u bëftë më mirë brënda gjysmë ore-.

Çilembyll sytë bualli u ndje më mirë, madje shumë më mirë se më parë!

Kjo gjë e dëfreu shumë Timur Agën, i cili nisi të qeshte. E shoqja- që ishte kureshtare dhe me karakter të sertë- ia kërkoi me ngulm arsyen e haresë së tij. Duke sjellë ndërmend premtimin që kishte bërë, Timuri refuzoi të fliste.

Ditën tjetër u nisën në treg: gruaja kishte hipur mbi gomaricë, katundari ecte përbri saj. ndërsa kërriçi u vinte pas trokthi. Kërriçi nisi të garriste dhe Timuri e kuptoi që po i thoshte së ëmës:

-Nuk jam në gjendje të eci më; më merr në kurriz.

Nëna iu përgjigj, në gjuhën gomarore:

-Jam duke mbartur gruan e katundarit, dhe ne jemi vetëm kafshë, ky është fati ynë; s’ka asgjë që mund të bëj për ty, biri im!

Timuri e zbriti menjëherë të shoqen nga gomarica, që t’i jepte mundësi kërriçit që të pushonte. Ndaluan nën një pemë. Gruaja ishte e xhindosur, por Timuri tha vetëm:

-Them se është koha për të pushuar.

Gomarica tha me vete:

-Ky njeri njeh gjuhën tonë. Më ka dëgjuar kur kam folur me buallin, e kjo është arsyeja pse e kërcënoi se do ta çonte te kasapi. Por, mua nuk më bëri asgjë, përkundrazi, ma ka shpërblyer intrigën me mirësjellje.

Lëshoi një garritje që donte të thoshte: “Falemnderit padron”. Timuri nisi të qeshte me mendimin e fshehtë që kishte, por e shoqja po zemërohej përherë e më tepër.

-Ma ha mendja se ti kupton diçka nga gjuha e këtyre kafshëve-, tha më në fund.

-Kush vallë ka dëgjuar ndonjëherë për kafshë që flasin?-, e pyeti Timuri. Kur u kthyen në shtëpi, Timuri i përgatiti buallit një shtrojë me kashtë të freskët që kishte blerë, e bualli i tha:

-Gruaja jote po të mundon! Me këtë që po bën, shumë shpejt sekreti yt do të zbulohet. Sikur ta kuptoje këtë, njeri i gjorë, do mund ta mësoje të sillej më mirë dhe të t’i shmangte pakënaqësitë, vetëm duke e kërcënuar se do ta fshikullosh me një purtekë jo më të trashë se gishti yt i vogël.

-Ja pra, ky buall që e kërcënova se do ta çoja te kasapi, merakoset për mirëqënien time!-, mendoi Timuri.

Kështu, ai shkoi tek e shoqja, mori një purtekë e i tha:

-A do vendosësh të sillesh mirë? A do reshtësh së më bëri pyetje në rastet kur unë nuk bëj tjetër gjë veçse qesh?

Gruaja u frikësua shumë, sepse i shoqi nuk i kishte folur kurrë më parë me atë ton; e kështu, në të ardhmen, Timuri nuk rrezikoi asnjëherë më që e fshehta e tij të zbulohej. E kështu, shpëtoi nga fati i tmerrshëm që bie mbi njerëzit që ua zbulojnë sekretet njerëzve që nuk janë gati për t’i marrë ato.

Traditat popullore i mveshin Timur Agës pushtetin e kapjes së kuptimit edhe prej gjërave dukshmërisht të parëndësishme. Thuhet se kjo rrëfenjë, në formën e vet më të moçme, i autorësohet Abu-ishak Kishti, i cili qe prijësi i dervishëve ‘Këngëtarë’, të shekullit X.



Njeriu çasti i të cilit nuk kishte ardhur ende

Na ishte njëherë një tregtar i pasur që jetonte në Bagdat. Zotëronte një shtëpi luksoze, çifliqe të vegjël e të mëdhenj, dhe një flotë anijesh që bënin rrugën e Indisë, të ngarkuara me mallra të çmuar. Ai i kishte marrë këto pasuri, një pjesë me trashëgimi, një pjesë falë përpjekjeve të veta të kryera në çastin e duhur dhe vendin e duhur e, në fund, falë orientimeve dhe këshillave mirëdashëse që Mbreti i Perëndimit- titull që asokohe i ishte dhënë sulltanit të Kordovës- ia kishte ofruar bujarisht.

Por, mandej, fati u përmbys. Një pushtues mizor u vu në zotërim të tokave dhe shtëpive të tij. Anijet që udhëtonin për në Indi u goditën prej tajfuneve dhe u mbytën, teksa një varg fatkeqësish u përplasën mbi familjen. Edhe miqtë e tij më të ngushtë dukej se e kishin humbur aftësinë për të qenë në harmoni me të, pavarësisht përpjekjeve të dyanshme për të ruajtur marrëdhëniet e mira.

Atëherë, tregtari vendosi të shkonte në Spanjë, për t’u takuar me mbrojtësin e tij të vjetër, e kësisoj u përudh përmes shkretëtirës perëndimore. Gjatë udhëtimit u ndesh me shumë fatkeqësi. Gomari i tij ngordhi, mandej u zu rob prej banditëve dhe ra në skllavëri, prej së cilës arriti të çlirohej, duke ikur, me mjaft vështirësi. Fytyra e tij e djegur nga dielli, mori shpejt pamjen e një cope lëkure. Banorët e dëbonit tutje egërsisht. Aty-këtu, ndonjë dervish i jepte një krodhë bukë e ndonjë zhele për ta veshur. Nganjëherë gjente pakëz ujë në fundin e ndonjë moçali, por në të shumtën e rasteve uji ishte i njelmët.

Më në fund arriti tek portat e pallatit të Mbretit të Perëndimit. Edhe pse nuk e pati të lehtë ta fitonte lejen për të hyrë. Ushtarët e shtynë me heshta dhe shambellani nuk e pranoi kërkesën e tij për t’u pritur. I ofruan një punë të rëndomtë në oborrin mbretëror, derisa të fitonte ca parâ që do t’i mjaftonin për të blerë ca petka, me të cilat do mund të paraqitej siç duhej tek mbreti, ditën kur mjeshtri i ceremonive do t’ia mundësonte takimin.

Gjithsesi, ai kishte vetëdijen e të qënit pranë mbretit, dhe kujtimi i mirëdashjes që sulltani kish treguar dikur ndaj tij, nuk e braktiste kurrë. Megjithatë, meqë kishte jetuar aq gjatë në mjerim dhe në dëshpërim, mënyrat e tij të sjelljes ishin deformuar, prandaj mjeshtri i ceremonive vendosi që, përpara se ta pranonte në oborr, t’i jepte ca mësime mbi edukatën dhe vetëpërmbajtjen.

Tregtari i duroi të gjitha. Ditën kur i prinë drejt sallës së pritjes, ishin mbushur plot tre vjet qëkurse e kishte lënë qytetin e Bagdadit. Mbreti e njohu menjëherë, e pyeti rreth shëndetit dhe e ftoi të ulej pranë tij.

-Madhëri-, tha tregtari, -kam vuajtur shumë në këto vitet e fundit. Tokat e mia janë pushtuar, trashëgimia ime është grabitur, anijet e mia janë mbytur bashkë me tërë mallin që kishin. Për tre vjet më është dashur të luftoj me urinë, banditët, shkretëtirën, e me ca njerëz, gjuhën e të cilëve nuk e kuptoja. Kam ardhur të vihem nën dashamirësinë e Madhërisë suaj.

Mbreti iu drejtua shambellanit.

-Jepini njëqind dele, emërojeni bari mbretëror, çojeni në majë të malit dhe lëreni t’ia dalë vetë mbanë.

Paksa i zhgënjyer, sepse priste diçka më tepër nga ana e monarkut, tregtari u hoq mënjanë, mbas falenderimeve të rastit. Me të arritur tek kullosat e varfëra që i caktuan, delet i përfshiu një sëmundje dhe ngordhën të gjitha njera pas tjetrës. Mbas kësaj u rikthye sërish tek mbreti.

-Si janë delet e tua?-, e pyeti mbreti.

-Madhëri, me të mbërritur tek kullosat, më ngordhën të gjitha!

Mbreti bëri një gjest dhe urdhëroi:

-Jepini këtij njeriu pesëdhjetë dele, për të cilat të kujdeset deri në një urdhër të ri!

I pështjelluar dhe i turbulluar, bariu e çoi tufën e tij në mal. Delet filluan të kullosnin tërë oreks, kur dy qen të egërsuar që u shfaqën papritmas filluan t’i ndjekin deri në një humnerë, ku të gjitha u bënë copë-copë.

Tregtari, shumë i dëshpëruar, u kthye tek mbreti për t’i treguar se ç’i kishte ndodhur.

-Shumë mirë-, tha mbreti, -tashti mund të marrësh njëzetepesë dele e të vazhdosh si më parë.

Tregtari u ngjit prapë tek kullosat me delet e tij. Shpresa e kishte tradhëtuar zemrën e tij, dhe ai ishte më i trazuar se kurrë, sepse nuk ndjente kurrfarë dëshire për të qenë bari. Me të arritur në mal, çdo dele polli dy qengja, e kjo bëri që tufa e tij të dyfishohej. Mandej kjo gjë u përsërit edhe një herë. Qengjat ishin të majmë, kishin bashka leshi të dendura dhe mishi i tyre ishte i shijshëm.

Tregtari shiti një pjesë të tyre dhe bleu ca të tjerë: atëherë vuri re se delet, të cilat kur i blinte ishin të ligura e të dobëta, rriteshin të shëndetshme e të forta, dhe i ngjanin përherë e më shumë racës së re e të mahnitshme që ishte duke rritur. Brënda tre muajve mundi të kthehej tek oborri mbretëror, i veshur me petka madhështore, për t’i thënë mbretit se sa shumë ishte begatuar tufa nën kujdesin e tij. E shoqëruan menjëherë tek mbreti.

-A beson se je një bari i mirë, tashti?-, e pyeti mbreti

-Oh, po, madhëri! Fati u kthye në të mirën time në mënyrë të habitshme, e mund të them se gjithçka ka shkuar përsëmbari, megjithëse nuk më pëlqen edhe aq shumë të rris dele.

-Shumë mirë-, tha mbreti. -Atje tej shtrihet mbretëria e Seviljes, që është nën kujdesin tim. Shko, e le ta marrin vesh të gjithë se të kam emëruar mbret të Seviljes!

Dhe ia fshiku supin me skeptrin ceremonial. Tregtari nuk arriti ta përmbante veten:

-Po përse nuk më emërove mbret me të mbërritur këtu për herë të parë? Donit të vinit në provë durimin tim, që ishte tashmë në kufinjtë e fundit?

Mbreti ia krisi gazit:

-Le ta themi thjesht se, nëse ti do të ishe bërë mbret i Seviljes ditën në të cilën ke çuar njëqind dele në mal për t’i humbur çilembyll sytë, sot nuk do të kishte mbetur as edhe një gur prej qytetit të Seviljes!

Abdul-Kader Xhilani lindi në shekullin XI në brigjet jugore të Detit Kaspik. Është i njohur me emrin Sajedna, ‘Princi ynë’, sepse e kishte prejardhjen nga Hasani, biri i Aliut dhe Nipi i Muhamedit (a.s), dhe i ka dhënë emrin e tij Urdhërit të fuqishëm të Kaderive. Është i njohur për faktin se, qysh fëmijë, ka dhënë prova se zotëronte fuqi të mbinatyrshme. Studioi në Bagdat, ku pjesën më të madhe të kohës ia kushtoi themelimit të një shkolle publike falas. Shahabudin Suhrawardi, një nga shkrimtarët më të mëdhenj sufi, autori i Dhunti të dijes së thellë, ishte njëri nga nxënësit e tij. Që të dyve u atribuohen mrekulli të panumurta.

Abdul-Kaderi kishte shumë nxënës, si hebrenj e të krishterë, ashtu edhe muslimanë. Vdiq në vitin 1166. Teksa ndodhej në shtratin e vdekjes, u shfaq një arab i mistershëm, i cili i solli një letër në të cilën qe shkruar: “Kjo është letra e Të Dashurit për të dashurin e vet. Çdo njeri dhe çdo kafshë duhet ta ngjërojë vdekjen”. Varri i tij gjendet në Bagdad.

Pra, Abdul-Kader është i nderuar kudo si një shenjt, e në Lindje gjenden shumë biografi të jetës së tij. Këto vepra janë përplot me rrëfenja të mrekullueshme e me ide të çuditshme. Njëra nga këto vepra, Hiyat-i-Hazrat (Jeta e pranisë) fillon kështu:

“Pamja e tij ishte imponuese. Një ditë, vetëm një nxënës guxoi t’i drejtonte një pyetje: ‘A nuk mund të na e japësh pushtetin për ta përmirësuar këtë tokë dhe fatin e njerëzve që banojnë në të?

Ai ngrysi vetullat dhe tha: ‘Do të bëj ç’është e mundur! Do t’ua jap këtë pushtet pasardhësve tuaj, sepse tashpërtash nuk mund të shpresohet për një përmirësim të tillë në shkallë mjaft të gjerë. Mjetet e përshtatshme nuk ekzistojnë ende. Ju do të shpërbleheni, dhe pasardhësit tuaj do të shpërblehen për përpjekjet dhe synimet tuaja”.

I njëjti koncept i kronologjisë del në pah edhe në këtë rrëfenjë me titullin “Njeriu, çasti i të cilit nuk kishte ardhur ende”.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Betimi

Një ditë, një njeri që kishte disa probleme, u betua se do ta shiste shtëpinë dhe shumën e përftuar do t’ua shpërndante të varfërve, nëse problemet e tij do të zgjidheshin.

Kur arriti çasti për ta përmbushur betimin e tij, nuk arriti t’i nënshtrohej idesë për të humbur një shumë aq të rëndësishme. Atëherë sajoi një rrugëdalje.

Nxori shtëpinë në shitje, duke ia vënë çmimin një monedhë argjendi. Meqë shtëpia kishte brënda edhe një maçok, e caktoi çmimin e kafshës plot dhjetë mijë monedha argjendi.

Dikush erdhi dhe e bleu shtëpinë bashkë me maçokun. Njeriu ynë u dha një monedhë të varfërve dhe shtiu në xhep të dhjetë mijë monedhat e tjera.

Janë të shumtë ata që veprojnë në këtë mënyrë. Vendosin të ndjekin një mësim, por marrëdhëniet me mësimin i trajtojnë në dobi të vetes. Derisa ta kapërcejnë këtë prirje përmes ushtrimeve të veçanta, nuk do mund të mësojnë asgjë.

Dervishi që e rrëfente këtë parabolë (shehu Naser El-Din Shah) nënvizonte se truku i ilustruar mund të jetë sa i paramenduar aq edhe i pavetdijshëm, kur është fjala për mendje të shtrembëra që ia mësyjnë kah këto veprime tinzake. Shehu në fjalë, i cili mbiquhej ‘Llamba e Delhit’, vdiq më 1846. Varri i tij gjendet në Delhi, në Indi. Ky version, që i autorësohet atij, rrjedh nga tradita gojore e Urdhërit Kishti dhe përdoret për të ndërfutur një teknikë psikologjike të mbruajtur për të qetësuar mëndjen dhe për ta bërë kësisoj nxënësin të paaftë për të gënjyer veten me dredhi të tilla.



Grammatikani dhe dervishi

Në një natë pa hënë, një dervish, duke kaluar pranë një pusi të tharë, dëgjoi një britmë: një zë oshëtitës i kërkonte ndihmë.

-Kush është aty poshtë?-, pyeti dervishi duke u hepuar tek zgripi i pusit.

-Jam një gramatikan e, meqë nuk e di rrugën, rashë papritmas në këtë pus të thellë ku gjendem tani, praktikisht i ngujuar.-, u përgjigj zëri.

-Qëndro, mik, po shkoj të marr një shkallë e litar-, tha dervishi.

-Një moment, të lutem-, u përgjigj gramatikani. -Sintaksa jote dhe shqiptimi yt janë të parregullta; korrigjoji, të lutem.

-Nëse kjo është kaq e rëndësishme për ty, më e rëndësishme se thelbësorja-, briti dervishi, - atëherë është më mirë që ti të rrish aty ku je derisa unë të kem mësuar të flas në mënyrën e duhur.

E vijoi përsëri udhën e tij.

Kjo parabolë është treguar nga Xhelaludin Rumiu. Mund të gjendet edhe në Munaqib El-Arifin, të Aflaki-t. Botuar në Angli më 1965, me titullin Legends of thè Sufis, ky dokument mbi Mevlevitë dhe veprimet e tyre qe shkruar në shekullin XIV.

Disa prej historive të tilla nuk janë tjetër veçse përralla të mrekullueshme, ndërsa disa të tjera janë fakte historike. Disa të tjera u përkasin asaj kategorisë së çuditshme që Sufijtë e quajnë “rrëfenja ilustruese”: një varg ndodhish të ndërthurura për të nxjerrë në pah procese psikologjike. Kjo është arsyeja që ky tip rrëfimi është quajtur “Arti i dervishëve shkenctarë”.



Të verbërit dhe elefanti

Përtej Gorit shtrihej një qytet, banorët e të cilit ishin të gjithë të verbër. Një ditë, në ato anë arriti një mbret, i shoqëruar nga shpura e tij dhe nga një ushtri e tërë, dhe ndërtuan fushimin në shkretëtirë. Tashti, ky monark zotëronte një elefant, të cilin e përdorte në luftë për të shtuar drojën e njerëzve.

Populli ishte kureshtar për të mësuar se si ishte një elefant, dhe disa nga pjestarët e asaj bashkësie të verbërish u lëshuan si të çmendur për ta bërë këtë zbulim.

Duke mos njohur as formën e as pjesët përbërëse të elefantit, filluan ta fshikin ashtu verbërisht e të mblidhnin informacion duke prekur disa pjesë të tij.

Secili prej tyre, duke i prekur vetëm një pjesë të trupit, filloi të besonte se dinte diçka rreth elefantit.

Kur u kthyen tek bashkëqytetarët e tyre, u rrethuan menjëherë prej grupe ziliqarësh, të gjithë në ankth, -e krejt gabimisht-, që ta mësonin të vërtetën nga goja e atyre që edhe vetë ishin të gabuar.

Shtruan pyetje mbi formën dhe pamjen e elefantit, dhe dëgjuan dhe dëgjuan çdo gjë që u tha në lidhje me atë që u interesonte. Pyetjes mbi natyrën e elefantit, ai që ia kishte prekur kafshës vetëm veshin, iu përgjigj:

-Bëhet fjalë për një gjë të madhe, të vrugët, të gjerë e të gjatë, si një qilim.

Ai që kishte prekur feçkën, tha:

-E di unë se për çfarë bëhet fjalë: i ngjan një tubi të drejtë e të zgarbët, të frikshëm e shkatërrues.

Ai që kishte prekur një këmbë, tha:

-Është e fuqishme dhe e palëvizshme si një shtyllë.

Çdonjëri prej tyre kishte prekur vetëm njerën nga pjesët e shumta të elefantit. Perceptimi i secilit ishte i gabuar. Askush nuk e njihte në terësinë e tij: njohja nuk u përket të verbërve. Të gjithë përfytyronin diçka, dhe imazhi që kishin ishte i gabuar.

Krijesa nuk di asgjë rreth hyjnitetit. Rrugët e intelektit të zakonshëm nuk janë Rruga e shkencës hyjnore.

‘Kushtëzimi’, i paraqitur këtu nën petkun e një dervishi, shkërbehet shpesh, gabimisht, nga ezoteristët dhe nga mendjet religjioze të të gjitha besimeve, me simbolin e vlerave dhe të përvojës reale. Ky rrëfim, i shkëputur nga Libri hyjnor i Aitar (Ilahi-Nama) përdoret shpesh nga dervishët e ‘Udhës së Qortimit’, dhe i mvishet Hamdunit, Ngjyruesit, që jetoi në shekullin IX.



Isai dhe jobesimtarët

Mevlana Xhelaludin Rumiu e të tjerë pohojnë se Isai, biri i Meremes, po ecte një ditë nëpër një shkretëtirë nëpër rrethinat e Jeruzalemit së bashku me disa persona, lakmia e të cilëve ishte ende shumë e fortë.

Ata iu lutën Isait që t’ua zbulonte Emrin e Fshehtë falë të cilit ai ringjallte të vdekurit Ai u përgjigj:

-Nëse jua them, ju do ta shpërdoroni.

Por ata këmbëngulën:

-Jemi gati dhe të denjë për ta mësuar Emrin e Fshehtë. Kjo dije do ta përforcojë besimin tonë!.

-Ju nuk e kini të qartë se çfarë jeni duke më kërkuar-, tha Isai. Gjithsesi, ai ua tregoi Fjalën.

Pak më vonë, këta njerëz nisën të endeshin në një vend të shkretë, kur befas panë një grumbull eshtrash të zbardhëllyera:

-Le ta provojmë Fjalën-, i thanë njeri-tjetrit, dhe ashtu bënë.

Tamam në çastin kur Fjala u shqiptua, eshtrat u mveshën me mish; një shtazë e egër dhe makute u rikrijua fizikish para syve të tyre dhe i bëri të gjithë copë copë.

Ata që janë të paisur me arsye, do ta kuptojnë. Ata që kanë pak, do mund ta përftojnë nëpërmjet shqyrtimit të këtij teksti.

Isai në këtë histori, është Jezui, biri i Maries. I njejti koncept gjendet si në Nxënësi i shtrigut ashtu edhe në veprat e Rumit. Në traditën gojore të dervishëve gjenden shumë shpesh legjenda që lidhen me figurën e Jezuit.


Trashëgimia

Një njeri vdiq larg nga shtëpia e tij, dhe në pjesën e testamentit që ua linte trashëgimtarëve, kishte shkruar: “Anëtarët e bashkësisë ku shtrihen tokat e mia, le të marrin çfarë të duan për veten e tyre, e t’i japin ç’të duan Arifit, Të Përunjurit”.

Në atë kohë, Arifi ishte vetëm një çunak, qw, duke patur parasysh autoritetin që jep pamja, ishte i fundmi në tërë bashkësinë. Kësisoj, të tjerët shtinë në dorë gjithë çfarë deshën në tokat e trashëgimisë, duke i lënë Arifit vetëm ca çikërrima që s’i hynin kujt në punë.

Shumë vite më pas, Arifi, që kishte përparuar në fuqi dhe në dije, u paraqit tek bashkësia për të rimarrë trashëgiminë e tij.

-Këto janë pasuritë që të kemi lënë, simbas porosive në testament-, i thanë pleqtë. Nuk kishin përshtypjen se kishin uzurpuar ndonjë gjë, prejse u ishte thënë të merrnin ç’të donin.

Gjithsesi, gjatë debateve që pasuan, një i panjohur me pamje dinjitoze dhe hijerëndë u paraqit aty dhe u tha atyre:

-Në të vërtetë, testamenti ju kërkonte që t’i jepnit Arifit atë që dëshironit edhe për veten tuaj, sepse ai mund ta përdorë në mënyrën më të mirë.

Në çastin e ndriçimit që pasoi këtë pohim, pleqtë mundën të kuptojnë kuptimin e vërtetë të fjalisë: “T’i japin Arifit atë që duan”.

I panjohuri vijoi:

-Dijeni se i zoti i testamentit ka vdekur pa mundur t’i mbronte pasuritë e tij, e nëse do të shkruante haptazi se e kishte caktuar Arifin si trashëgimtarin e pasurive të veta, ato do të uzurpoheshin nga bashkësia, ose prapëseprapë do të kishin lindur kundërshtime. Ja pse ua besoi juve pasuritë, ngaqë mendonte se, nëse do ta kishit konsideruar si tuajin, do të tregonit kujdes. Pra, ai zgjodhi vendimin e duhur që thesari të ruhej e të përcillej. Tashti ka ardhur çasti për t’ia dhënë atij që do të dijë ta përdorë në mënyrë të drejtë.

Meqë pleqtë arritën ta kuptojnë të vërtetën, Arifit iu rikthyen pasuritë.

Sufijtë na mësojnë se njerëzit duan për veten e tyre atë duhej të donin për të tjerët. Ky koncept del në pah tek kjo rrëfenjë, që është e Sajed Gaus Ali Shah, shenjt i Urdhërit Kaderi, vdekur më 1881. Është varrosur në Panipat. Në disa qarqe dervishësh, kjo rrëfenjë shërben për të ilustruar shprehjen: “Ju keni shumë dhurata të cilat u janë dhënë vetëm në besim; kur ta kuptoni, do mund t’ua riktheni sërish të zotërve të tyre të vërtetë”.



Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Historia e zjarrit

Na ishte njëherë një njeri që sodiste veprimet e natyrës. Me forcën e përqëndrimit dhe të vëmendjes, ia doli të zbulonte mënyrën e ndezjes së zjarrit. Ky njeri quhej Nur. Vendosi të udhëtonte nga bashkësia në bashkësi për ta ndarë me njerëzit zbulimin e vet. Nuri ua përcolli të fshehtën shumë grupeve. Disa nxorën përfitime nga kjo dije.

Të tjerë, duke menduar se ishte diçka e rrezikshme, e dëbuan përpara se t’i kuptonin përparësitë që jepte ky zbulim. Më në fund, teksa po ia shpjegonte zbulimin e vet një tribuje, indigjenët i zuri tmerri: iu vërvitën sipër dhe e vranë, të bindur se kishin të bënin me një djall.

Kaluan shekuj. Tribuja e parë që kishte mësuar të ndizte zjarr, ia kishte besuar të fshehtën priftërinjve të tyre, të cilët vetë rronin në begati dhe i zotëronin të gjitha pushtetet, ndërsa populli rrinte në të ftohtë.

Tribuja e dytë e harroi dalëngadalë artin e ndezjes së zjarrit dhe, mjetet që përdoreshin për këtë punë i shndërroi në idhuj. E treta adhuronte një statujë të vetë Nurit: a nuk kishte qenë pikërisht ai që e kishte sjellë mësimin? Tribuja e katërt e ruajti, në legjendat e saj, historinë e krijimit të zjarrit; disa e besonin, disa jo. Vetëm pjestarët e tribusë së pestë e përdorën me të vërtetë zjarrin, që u mundësonte atyre të ngroheshin, të gatuanin ushqimin e tyre e të prodhonin çdolloj objekti të vyeshëm për të jetuar.

Shumë, shumë vite më vonë, një njeri i urtë, i shoqëruar me një grup të vogël nxënësish, po përshkonte tokën ku jetonin pesë tributë. Nxënësit u mahnitën nga ritualet e ndryshme që panë, dhe i thanë njëzëri mjeshtrit të tyre:

-Por, këto rituale të ndryshme kanë lidhje vetëm e vetëm me artin e ndezjes së zjarrit. Duhet t’i riedukojmë këta njerëz!

-Epo mirë, vazhdojmë udhëtimin tonë-, propozoi mjeshtri. -Kur udhëtimi të ketë mbaruar, ata që do të mbijetojnë do t’i njohin problemet e vërteta dhe mënyrën e duhur për t’i përballuar.

Kur arritën në territorin e tribusë së parë, u pritën në mënyrë miqësore. Priftërinjtë i ftuan udhëtarët që të kundronin ceremoninë e tyre fetare: ndezjen e zjarrit. Kur mbaruan, e mbasiqë tribuja shfaqi ngazëllimin e saj përpara kësaj ndodhie, mjeshtri pyeti:

-A dëshiron ta marrë fjalën ndonjëri?

-Në emër të së Vërtetës, jam i detyruar t’u them diçka këtyre njerëzve-, foli nxënësi i parë. Mjeshtri tha:

-Nëse ti dëshiron ta bësh këtë, duke marrë përsipër rrezikun, unë të jap leje-, tha mjeshtri.

Nxënësi bëri përpara dhe në praninë e prijësit të tribusë e të priftërinjve, deklaroi:

-Unë mund ta kryej mrekullinë që ju e shkërbeni si shfaqje hyjnore. Nëse e bëj, a do ta kuptonit se keni qenë në gabim për gjithë këtë kohë?

-Kapeni menjëherë atë njeri!-, uluritën priftërinjtë. Nxënësin e larguan së andejmi dhe askush nuk e pa më kurrë. Mandej udhëtarët arritën në territorin tjetër, ku tribuja e dytë adhuronte veglat që shërbenin për ndezjen e zjarrit. Përsëri, një nxënës bëri përpara në mënyrë vullnetare duke u përpjekur ta bënte bashkësinë të arsyetonte.

Mbasi mori miratimin e mjeshtrit, tha, përpara gjithë tribusë:

-Kërkoj leje t’ju flas si qënie të arsyeshme. Ju adhuroni deri dhe veglat me të cilat mund të bëhet diçka, as edhe vetë gjënë. Kësisoj pengoni mbërritjen tek dobishmëria e saj. Unë njoh realitetin që është në themel të kësaj ceremonie.

Anëtarët e kësaj tribuje, që ishin më të arsyeshëm se ata të tribusë tjetër, iu përgjigjën nxënësit:

-Si udhëtar e si i huaj, je i mirëseardhur tek ne; por, si i tillë, meqë nuk i njeh fare zakonet dhe historinë tonë, nuk mund ta kuptosh atë që ne bëjmë. Ti, thjesht gabohesh. Ndoshta përpiqesh edhe të na e heqësh religjionin tonë ose ta ndryshosh. Kësisoj, ne refuzojmë të të dëgjojmë.

Udhëtarët vijuan rrugën e tyre. Arritën në tokat e tribusë tjetër, dhe përpara çdo shtëpie gjetën një idhull që paraqiste Nurin, zbuluesin origjinal të zjarrit. Ishte radha e nxënësit të tretë, që t’i drejtohej prijësit të tribusë:

-Ky idhull paraqet një njeri, i cili nga ana e tij paraqet një aftësi, e kjo aftësi mund të ushtrohet.

-Mund edhe të jetë kështu-, u gjegjën adhuruesit e Nurit,-por vetëm një pakicë njerëzish mund ta kuptojë sekretin tonë të vërtetë.

-Vetëm pakica që do ta kuptojë, jo ata që refuzojnë ta shohin realitetin në sy; tha nxënësi i tretë.

-Është tamam herezi nga ana e një njeriu që as nuk e flet siç duhet gjuhën tonë e që, veç tjerash, nuk është përfaqësues i religjionit tonë-, murmuritën priftërinjtë. E, nxënësit nuk iu dha mundësia të vijonte rrugën.

Grupi vazhdoi udhëtimin e tij e shumë shpejt arriti në tokat e tribusë së katërt. Nxënësi i katërt iu drejtua tërë popullit.

-Historia e zjarrit është e vërtetë e unë di se si ndizet-, tha ai thjesht.

Trazimi u përhap nëpër tërë tribunë, e cila u nda në grupime me pikëpamje të ndryshme. Disa thanë:

-Mund të jetë e vërtetë, e në këtë rast do të donim ta dinim se si ndizet zjarri.

Po kur mjeshtri dhe ndjekësit e tij i pyetën, morën vesh se ata donin ta përdornin këtë mjet për të siguruar epërsi ndaj të tjerëve, dhe nuk e kuptonin se zjarri ishte shënjuar si ndihmesë për përparimin e njerëzimit. Legjendat e shtrembëruara kishin depërtuar aq thellë në mendjen e shumicës, sa ata që besonin se mund të përfaqësonin të vërtetën, ishin shpesh të çekuilibruar e nuk do mund ta ndiznin dot zjarrin edhe sikur t’u tregohej se si bëhej një gjë e tillë.

Një tjetër grupim thoshte:

-Është e qartë se kjo legjendë nuk ka kurrfarë themeli. Ky njeri përpiqet vetëm të na gënjejë për interesat e tij vetiake!

-Ne i pëlqejmë legjendat kështu siç janë-, shprehej një grup tjetër, -sepse përbëjnë fillin që na lidh. Nëse do t’i braktisnim e pastaj do të zbulonim se ky interpretim i ri nuk është i vlefshëm, çfarë do të ndodhë atëherë me bashkësinë tonë?

Dhe kishte ende shumë pikëpamje të tjera. Grupi i vogël vazhdoi udhëtimin e tij deri në territorin e tribusë së pestë. Në këtë vend përdorimi i zjarrit ishte diçka e zakonshme dhe anëtarët e tribusë kishin probleme të tjera me të cilat duhej të përballeshin.

Atëherë mjeshtri u tha nxënësve:

-Duhet të stërviteni për të dhënë mësime, sepse njerëzit nuk e duan mësimin. Pikësëpari duhet t’i mësoni ata për të nxënë. E më së pari akoma, duhet t’u mësoni atyre se ka diçka për të nxënë. Ata kujtojnë se janë gati për të nxënë, por duan të nxënë vetëm atë që përfytyrojnë se duhet të nxënë, e jo atë që duhet të nxënë pikësëpari. Kur ta keni mësuar tërë këtë që ju thashë, do jeni në gjendje t’i zbuloni mënyrat për t’i mësuar ata. Dija pa aftësinë e veçantë të të dhënit mësim, është e ndryshme nga dija që e zotëron këtë aftësi.



Thuhet se Ahmed El-Bedavi, vdekur më 1276, pyetjes se “Ç’është një barbar”, i është përgjigjur kështu:

“Barbar është ai që ka një perceptim krejtësisht të privuar nga ndjeshmëria e të besuarit se mund të kuptojë, nëpërmjet mendimit apo emocionit, atë që mund të perceptohet vetëm nëpërmjet zhvillimit dhe zbatimit të përhershëm të përpjekjeve për të arritur Zotin.

“Njerëzit tallen me Moisiun dhe Jezusin sepse janë krejtësisht të pandjeshëm, ose sepse e kanë penguar në veten e tyre mundësinë për ta kapur kuptimin e vërtetë të fjalëve dhe veprimeve të të dyve”.

Simbas traditës së dervishëve, El-Bedavi qe akuzuar nga muslimanët se predikonte krishterimin, por njëkohësisht qe hedhur poshtë edhe nga të krishterët sepse refuzonte t’i pranonte mirëfilli dogmat e krishtera të shpallura në një epokë më të vonë. Ahmet-el Bedavi themeloi Urdhërin egjiptian Bedavi.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Fillpunuesja Fatime dhe çadra

Na ishte njëherë një grua e re me emrin Fatime, e cila jetonte në një qytet të Lindjes së Largët. Ishte bija e një fillpunuesi të pasur. Një ditë i ati i tha:

-Eja, bija ime, do nisemi për një udhëtim: kam për të bërë ca marrëveshje pune në ishujt e Detit Qendror. Kushedi, gjen ndonjë djalosh të bukur prej familjes së mirë, me të cilin mund të martohesh.

U nisën dhe udhëtuan sa në një ishull në tjetrin: i ati merrej me tregtinë e tij, ndërsa Fatimja ëndërronte burrin e saj të ardhshëm. Por, një ditë, ndërsa udhëtonin në drejtim të Kretës, u çua një shtërngatë dhe anija u mbyt, kurse Fatimja u gjend pa ndjenja në një breg jo larg Aleksandrisë; babai i saj kishte vdekur dhe ajo kishte mbetur krejtësisht pa asgjë. Prej jetës së saj i kishte mbetur vetëm një kujtim i vagëlluar, sepse përvoja e mbytjes së anijes dhe qëndrimi i saj në ujë e kishin rraskapitur.

Teksa po endej nëpër breg, takoi një familje endësish. Ishin njerëz të varfër, por e morën në shtëpinë e tyre dhe i mësuan njohuritë fillestare të zanatit. Kështu, Fatimja nisi një jetë të dytë dhe brënda një apo dy vitesh u ndje e lumtur dhe e pajtuar me fatin e saj. Por, një ditë, ndërsa po shëtiste në breg, zbarkuan disa tregtarë skllevërish dhe e morën me vete bashkë me mjaft robina të tjera.

Sadoqë u ankua shumë për fatin e saj, Fatimja nuk ngjalli kurrfarë mëshire tek tregtarët, të cilët e çuan në Stamboll për ta shitur si skllave.

Bota e saj ishte shembur për herë të dytë. Por atë ditë, në treg kishte fare pak blerës, mes të cilëve një burrë që kërkonte skllevër për kantierin e tij ku ndërtoheshin direkë anijesh. Duke parë pikëllimin e Fatimes së gjorë, ai vendosi ta blinte, duke menduar se kësisoj, së paku do mund t’ i ofronte një jetë më të mirë nga ajo që mund t’i ofronte një padron tjetër.

E çoi Fatimen në shtëpinë e tij, me mendimin që t’ia jepte së shoqes si shërbyese banese. Po kur arriti në shtëpi, mori vesh se e kishte humbur tërë pasurinë e tij në një ngarkesë që piratët e kishin plaçkitur. Pra, nuk kishte më mundësi as të thërriste punëtorë; si rrjedhojë, Fatimja, ai vetë dhe e shoqja, ishin të vetmit që u detyruan të punonin për ndërtimin e direkëve.

Duke u ndjerë shumë mirënjohëse ndaj shpëtimtarit të saj, Fatimja punoi aq shumë dhe aq mirë, sa ai vendosi ta lironte nga skllavëria. Jo vetëm kaq, por ajo u bë bashkëpunëtorja e tij më e besuar e, në atë gjëndje të tretë të jetës së vet njohu njëfarë lumturie.

Një ditë, ai i tha:

-Fatime, dua që ti të shkosh në Xhava, si agjente e imja, me një ngarkesë direkësh. Mundohu ta shesësh të tërë ngarkesën me fitim.

Fatimja u nis, por teksa anija gjendej përgjatë bregut kinez, shpërtheu një tajfun dhe anija u mbyt. Fatimja u gjend sërish e hedhur në një bregdet të huaj. Përsëri e vajtoi me lotë të hidhur fatin e vet me mendimin se asgjë në jetë nuk zhvillohej simbas parashikimeve të saj. Sa herë që gjërat dukeshin se do shkonin mirë, ndodhte diçka që ia shkatërronte të gjitha shpresat.

Për të tretën herë vikati:

-Si është e mundur që, sa herë përpiqem të bëj diçka, përfundon keq? Përse vallë më përndjekë gjithnjë fatkeqësia?.

Por nuk mori përgjigje. U ngrit sërish dhe u drejtua për në brendësi të vendit. Tashti, në Kinë askush nuk kishte dëgjuar të flitej për Fatimen dhe fatkeqësitë e saj, por qarkullonte një legjendë, simbas së cilës, një ditë, do të mbërrinte një e huaj e cila do të ishte në gjendje të ndërtonte një çadër për perandorin, e meqë askush nuk dinte të ndërtonte një çadër, të gjithë prisnin me plot interesim përmbushjen e kësaj profecie.

Për të qenë të sigurtë që të mos u shpëtonte nga sytë ardhja e të huajës, perandorët që hipnin në fron kishin marrë zakonin që, një herë në vit, të dërgonin kasnecë në tërë qytetet dhe fshatrat e Kinës, për t’i gjetur dhe për t’i thërritur në oborrin perandorak të gjitha gratë që kishin ardhur nga vëndet e tjera.

Ndodhi pikërisht në ditën kur kasneci kishte ardhur për të shprehur vullnetin perandorak, që Fatimja të hynte e tronditur në një qytet të bregut kinez. Njerëzit i folën, me ndihmën e një përkthyesi, dhe i shpjeguan se duhej të paraqitej menjëherë tek perandori.

-Zonjë-, i tha perandori, kur Fatimen e çuan para tij, -a dini të ndërtoni një çadër?

-Mendoj se po.- u përgjigj Fatimja.

Kërkoi që t’i jepnin ca litarë, por litar nuk gjendej. Atëherë iu kujtua koha kur kishte qenë fillpunuese. Mblodhi lin, me të cilin bëri litarë. Mandej kërkoi pëlhurë të fortë, por kinezët nuk kishin të llojit që i duhej asaj. Duke sjellë ndërmend përvojën e marrë nga endësit e Aleksandrisë, nisi ta endte vetë një pëlhurë për çadër.

Përveç kësaj, iu nevojitën shtylla për çadrën, por në Kinë nuk kishte. Atëherë Fatimes iu kujtuan ato që kishte mësuar nga ndërtuesi i direkëve në Stamboll, dhe ndërtoi mjeshtërisht shtylla për çadrën. Kur materialet ishin gati, rrëmoi në kujtesë duke sjellë ndërmend të gjitha çadrat që kishte parë gjatë udhëtimeve të saj: e kështu doli në dritë një çadër.

Kur kjo mrekulli iu paraqit perandorit, ai u zotua se do t’i përmbushte asaj çdolloj dëshire që ajo mund të shprehte. Fatimja zgjodhi të vendosej në Kinë, ku u martua me një princ të bukur, me të cilin jetoi e lumtur, e rrethuar nga bijtë e saj, deri në fund të jetës.

Më në fund Fatimja e kuptoi, falë atyre aventurave, se pikërisht ajo që në çast i ishte dukur përvojë e pakëndshme, në të vërtetë kishte luajtur një rol thelbësor në ndërtimin e lumturisë së përjetshme.

Kjo histori është shumë e njohur në folklorin grek, ku ende sot ekzistojnë me bollëk dervishët dhe legjendat e tyre. Ky version i përket shehut Muhamed Xhamaludin të Adrianopolit, i cili themeloi Urdhërin Xhamalia, e që vdiq më 1750.



Fati prej floriri

Na ishte njëherë një tregtar që quhej Abdul Malik. E mbiquanin njeriu i mirë i Horasanit, sepse pasurinë e vet gjigande e shfrytëzonte vazhdimisht për lëmoshë e për t’u shtruar gosti skamnorëve.

Një ditë, gjithsesi, u kujtua se nuk bënte tjetër veçse po jepte një pjesë të saj që zotëronte, e që kënaqësia që i sillte bujaria ishte shumë më e madhe se sakrifica e tij e vërtetë; në fund të fundit, ai flijonte vetëm një pjesë të vogël të pasurive të tij. Sapo ia fshiku mendjen një mendim i tillë, vendosi të flijonte gjithë ç’kishte për të mirën e njerëzisë. Dhe kështu bëri.

Mbasi u çlirua nga tërë pasuritë e tij, duke qenë tashmë i bindur për të përballur gjithçka që jeta do t’i ofronte, Abdul Maliku hyri në dhomën e vet për të medituar, ashtu siç bënte çdo ditë për një orë. Teksa ishte përhumbur në meditimin e tij, shquajti një figurë të çuditshme që dukej sikur teptiste prej dyshemesë. Një njeri po merrte formë nën sytë e tij; kishte të veshur një loshnik me arna nga ato që mbajnë dervishët misteriozë.

-Oh. Abdul Malik, njeri bujar i Horasanit!-, zu të thoshte vegimi. -Unë jam qënia jote e vërtetë, që tashti është bërë pothuajse e reale, sepse ke bërë diçka me tamam bujare, përballë së cilës mirësia jote e kaluar është praktikisht asgjë. Pikërisht për këtë, dhe sepse ke ditur të ndahesh nga pasuria jote pa ndjerë kurrfarë kënaqësie vetiake, unë të shpërblej duke shfrytëzuar burimin e vërtetë të çdo shpërblimi. Këndej e mbrapa do të të shfaqem çdo ditë në të njejtën mënyrë. Ti do më godasësh e unë do të shndërrohem në flori. Nga ky imazh prej floriri ti mund të marrësh sa të duash. Mos ki frikë se më dëmton, sepse ajo që do marrësh ti do të zëvendësohet menjëherë nga vetë burimi i tëra dhuratave.

Me të thënë këto, vegimi u zhduk. Mëngjesin që pasoi, Abdul Malik po rrinte në shoqërinë e mikut të vet Baj-Akal, kur vegimi i dervishit nisi të shfaqej. Abduli e qëlloi me bastunin e tij dhe figura ra përtokë e shndërruar në florinj. Abdul Malik mori një pjesë, e i dha pak edhe mikut të vet.

Tashti, Baj-Akali, i cili nuk kishte parë kurrë një gjë të tillë, pyeti veten se si vallë miku i tij mundi ta kryente një mrekulli të tillë. E dinte se dervishët kanë fuqi të çuditshme, ndaj filloi të mendonte se, për të përftuar florinj, ishte e mjaftueshme t’i qëlloje.

Atëherë organizoi një gosti dhe hapi fjalën gjithandej se të gjithë dervishët ishin të ftuar, e se do mund të hanin derisa të ngopeshin. Kur dervishët kishin ngrënë mjaftueshëm, Baj-Akal rrëmbeu një shul prej hekuri e nisi t’u qëllonte të gjithëve atyre që kishte afër, derisa ata u dergjën përtokë, të plagosur, me kocka të thyera.

Dervishët që shpëtuan pa u goditur, e mbërthyen Baj-Akalin dhe e hoqën zvarrë deri tej gjykatësi, duke ia shpjeguar me hollësi ngjarjen e duke i treguar si shenjë prove dervishët e lënduar.

Bay-Akali rrëfeu gjithë ç’kishte parë në shtëpinë e Abdul Malikut dhe dhe paraqiti arsyet që e kishin shtyrë ta riprodhonte atë ‘lojë shpejtësie’. Abdul Maliku u thirr për ballafaqim, e ndërsa po shkonte në gjykatë, qënia e tij e florinjtë ia mësoi atë që duhej të thoshte.

-Me lejen tuaj-, tha Abdul Maliku, -ky njeri ose është i çmendur, ose po përpiqet të fshehë prirjen e tij të çmendur për t’i sulmuar njerëzit pa arsye. Është e vërtetë që e njoh, por rrëfimi i tij nuk ka kurrfarë lidhje me përvojat e jetuara në shtëpinë time.

Baj-Akalin, pra, e mbyllën në një çmendinë, ku ndejti për ca kohë derisa u qetësua. Dervishët u shëruan pothuajse menjëherë me ndihmën e një shkence që e njohin vetëm ata, e askush më nuk i zuri më besë historisë aq të çuditshme të njeriut që shndërrohej në statujë të florinjtë, e për më tepër çdo ditë.

Për shumë vite të tjera e deri në ditën kur u kthye tek paraardhësit e tij, Abdul Maliku vijoi ta thyente figurën e dervishit, që në të vërtetë ishte vetja e tij, për t’u shpërndarë thesare që ishin po ai vetë, njerëzve që nuk mund t’i ndihmonte në tjetër mënyrë përveçse materialisht.

Në traditën e dervishëve nënvizohet se, teksa klerikët i paraqesin mësimet e tyre nën formën e parabolës, dervishët i fshehin më thellë mësimet e tyre. Kjo sepse vetëm mundimi i të kuptuarit, ose përpjekja e një mësuesi të ngarkuar për të dhënë mësim, mund të krijojnë efektin që do ndihmojë realisht për ta transformuar dëgjuesin.

Kjo rrëfenjë, më shumë se asnjë tjetër, prihet kah parabola. Por dervishi që e ka treguar këtë tek sheshi i tregut, në Peshawar, në vitet pesëdhjetë, e qortonte në këtë mënyrë publikun e tij “Mos u shqetësoni për moralin: përqëndrohuni në fillimin e historisë. Është pikërisht aty çasti kur ilustrohet metoda”.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Penda

Na ishte njëherë një vejushë që jetonte bashkë me pesë bijtë e saj mbi një copëz toke nën ujë e cila, me prodhimet e saj të pakta, mezi ua siguronte jetesën.

Një ditë u shfaq një tiran, i cili ua uzurpoi të drejtat, duke ua penguar nëpërmjet një pende, kanalin që sillte ujin në tokën e tyre. Djali i madh ishte përpjekur disa herë ta hiqte atë pengesë, por vetëm forca e tij nuk mjaftonte, teksa vëllezërit e tjerë ishin ende fëmijë. Për më tepër, e dinte mirë se tirani do mund ta ndërtonte sërish pendën. Mundimet e tij, pra, ishin më shumë heroike sesa të frytshme.

Një ditë iu bë sikur shquajti si në një vizion, babain e tij; ky i dha disa disa këshilla që ia ngjallën disi shpresën. Pak kohë më vonë, tirani, i zemëruar nga sjellja e pavarur e djalit, e akuzoi faqe të gjithëve se po nxiste çrregullime, gjë pas së cilës të gjithë njerëzit nisën të përbluanin armiqësi kundrejt djalit.

Atëherë djali shkoi në një qytet të largët, ku punoi për vite të tëra tek një tregtar. Nëpërmjet tregtarëve tjerë që endeshin nga njëri vend në tjetrin, ai i dërgonte familjes paratë që kish mundur të kursente. Prejse nuk donte që vëllezërit e tij të ndjeheshin borxhli ndaj tij, e prejse ishte më mirë që tregtarët të mos linin përshtypjen se po ndihmonin njerëz që u kishte dalë nami i keq, ai u kërkoi tregtarëve që, vëllezërve të tij të vegjël, t’ua jepte paratë në këmbim të ndonji shërbimi të vogël që ata do t’u bënin.

Shumë vite më vonë erdhi çasti kur vëllai i madh u rikthye në vendin e vet. Kur arriti në shtëpi dhe u paraqit aty, vetëm njëri nga vëllezërit arriti ta njihte mezi, aq shumë ishte mplakur.

-Vëllai im i madh i ka patur flokët e zinj-, tha më i riu.

-Por kanë kaluar kohë dhe jam mplakur- u përgjigj i madhi.

-Ne nuk jemi tregtarë-, tha një tjetër. -Si ka mundësi që një njeri të vishet dhe të flasë kështu, e të jetë njëri prej nesh?

Vëllai i madh ua sqaroi arsyen, por nuk arriti t’i bindte plotësisht.

-Më kujtohet kur të katërt ju ishit nën përgjegjësinë time e sesi rrinit rrotull ujit shungullues që ish burgosur brënda digës-, tha ai.

-Nuk na kujtohet-, u gjegjën ata, ngaqë me kohë e kishin harruar gjendjen në të cilën ndodheshin dikur.

-Por ju kam sjellë shuma parash që ju kanë dhënë mundësinë të jetoni, kur patët mbetur krejtësisht pa ujë-, këmbënguli i madhi.

-Nuk na kujtohet të kemi marrë ndonjë shumë parash! Nuk kemi patur para të tjera përveç atyre që i kemi fituar duke u bërë ndonjë shërbim udhëtarëve që kalonin këndej-, u përgjigjën të gjithë njëzëri.

-Na e përshkruaj nënën tonë-, i tha njëri prej vëllezërve që donte ende prova të tjera.

Por, ngaqë nëna e tyre kishte vdekur që prej shumë vitesh dhe ngaqë kujtimet e tyre ishin zbehur, të gjithë e përqeshën përshkrimin që bëri vëllai i madh.

-Mirë, le të hamendësojmë se ti je me të vërtetë vëllai i madh… Çfarë ke ardhur të na thuash?

-Që tirani ka vdekur; që ushtarët e tij kanë ikur në kërkim të një padroni të ri që të mund t’i vihen nën urdhëra; që më në fund, për të gjithë ne, ka ardhur çasti t’i japim sërish jetë kësaj toke, për të risjellë lumturinë dhe pjellorinë.

-Nuk më kujtohet ndonjë tiran-, tha vëllai i parë.

-Toka ka qenë gjithmonë ashtu siç është edhe sot- tha i dyti

-Pëse duhet të bëjmë ashtu siç thua ti?-, kundërshtoi i treti.

-Do më pëlqente të të ndihmoja, por nuk kuptoj mirë se çfarë thua-, tha i katërti.

-Veç tjerash-, tha i pari-, -nuk kam nevojë për ujë. Unë mbledh degë të thata me të cilat ndez një zjarr. Tregtarët afrohen tek zjarri im dhe më paguajnë për të kryer porositë e tyre.

-Uji-, shtoi i dyti, -më shërben vetëm për të mbushur moçalin e vogël ku rris krepët e mij ngjyra-ngjyra. Nganjëherë tregtarët ndalojnë për t’i kundruar e më japin pak të holla.

-Përsa më takon mua-, tha vëllai i tretë, -nuk do isha kundër sikur të siguronim pak ujë, por nuk e di a do mund të blerojë sërish kjo tokë-

Vëllai i katërt nuk foli fare.

-Le t’i futemi punës-, propozoi i madhi.

-Le të presim, më mirë; mbase tregtarët kalojnë përsëri këtu.

-Sigurisht që nuk do të vijnë!-, tha i madhi, -sepse isha unë ai që ua dërgonte.

E vijuan të diskutojnë e të diskutojnë deri në pafundësi. Asaj stine tregtarët nuk e morën rrugën që përshkonte tokën e tyre. Bora kishte bllokuar qafat prej nga hyhej, siç ishte e zakonshme në atë periudhë të vitit.

Para se të vinte stina e karvaneve në Udhën e Mëndafshit, u shfaq një tiran tjetër, më i keq se i pari. Duke mos qenë ende i sigurtë në rolin e tij prej uzurpatori, shtinte në dorë vetëm tokat e mbetura djerrë. Atij i ra në sy penda dhe, gjëndja e saj e lënë pas dore e shtoi dëshirën e tij; jo vetëm që e shtiu në dorë pendën, por edhe vendosi që, në çastin kur do të ishte mjaft i fuqishëm për ta bërë, do t’i shndërronte në skllevër të pesë vëllezërit. Ishin të gjithë të fuqishëm, përfshirë edhe vëllain e madh.

Vëllezërit janë duke diskutuar ende, dhe është shumë e pamundur të ketë gjë që mund ta ndalë tiranin.

Kjo histori, origjina e së cilës mbërrin deri tek Abu-Alì Muhammed, bir i El-Qasim El-Rudbari, është shumë e njohur në Udhën e Mjeshtrave. Qartëson origjinën misterioze të mësimeve sufi, të cilat rrjedhin nga një vend, -dhe pse japin përshtypjen se rrjedhin nga një tjetër-, ku mendja njerëzore nuk mund ta perceptojë (si vëllezërit e rrëfenjës) ‘burimin e vërtetë’.

Rudbari e çon ‘Zinxhirin e Transmetimit’ të këtij mësimi deri tek Sufijtë e moçëm, e veçanërisht tek Shibli, Bajazidi dhe Hamdun Kasar.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Njeriu që kishte vetëdijen e vdekjes

Na ishte njëherë një dervish që hipi në një anije për t’u hedhur në bregun tjetër. Kur udhëtarët hipën në kuvertë dhe e vunë re, ashtu siç ndodh zakonisht në këto raste shkuan tek ai njëri pas tjetrit për t’i kërkuar këshilla. Dervishi u mjaftua t’i thoshte secilit të njejten këshillë; të jepte përshtypjen se po përsëriste një nga ato formulat, mbi të cilat dervishët përqëndrojnë nganjëherë vëmendjen e tyre.

Formula ishte: “Përpiquni të jeni të vetëdijshëm për vdekjen, përsa kohë nuk e dini se ç’është vdekja “.

Të pakët qenë udhëtarët që u ndjenë veçanërisht të tërhequr prej kësaj këshille.

Pak kohë më vonë shpërtheu një shtërngatë e tmerrshme. Detarët dhe udhëtarët ranë në gjunjë duke iu përgjëruar Zotit që ta shpëtonte anijen. Kalonin herë në britma llahtari, duke u ndjerë të humbur, e herë në shpresën frenetike që ndokush do të vinte për t’i ndihmuar. Vetëm dervishi rrinte i qetë dhe i menduar dhe nuk reagonte aspak ndaj katrahurës dhe skenave të frikës që zhvilloheshin përreth tij.

Më në fund shtërngata u fashit, deti dhe qielli u paqtuan dhe udhëtarët u kujtuan se dervishi ishte i vetmi që kishte ndejtur i qetë gjatë shtërngatës.

Njëri nga ata e pyeti:

-A nuk të ra në sy se gjatë asaj shtërngate të tmerrshme, të gjithë ne ishim një hap larg vdekjes?

-Ah, po! Sigurisht-, u përgjigj dervishi. -E dija se në det ndodh përherë kështu! Por ama e dija edhe se- e shpesh kam menduar rreth kësaj kur isha në tokë- në rrjedhën e zakonshme të ngjarjeve jemi akoma më pranë vdekjes.

Kjo histori është e Bajazid Bistamiut. Bajazidi ishte një nga sufijtë më të mëdhenj të kohëve të moçme, i cili pati vdekur aty nga fundi i shekullit IX. Gjyshi i tij ishte zarathustrian; pati studiuar në një shkollë ezoterike në Indi. Meqë mjeshtri i tij, Abu-Alì i Sindit, nuk i njihte në mënyrë të përkryer ritet e Islamit, disa specialistë kanë dalë në përfundimin se Abu-Alì ishte indian e që, në të vërtetë, Bajazidi paskej studiuar metodat e mistikëve indianë. Asnjë autoritet i vetëdijshëm Sufi nuk bie dakord me këtë pikëpamje. Mes ndjekësve të Bajazid Bistamiut janë antarët e Urdhërit Bistami.



Tregtari dhe dervishi i krishterë

Një tregtar i gjorë nga Tabrizi, që e kishte zënë halli, u nis për në Konjë, që të takonte njeriun më të urtë të qytetit. Mbasi u kishte kërkuar këshilla prijësve të religjionit, juristëve e edhe shumë të tjerëve, ai dëgjoi të flitej për Rumiun, dhe kërkoi ta shoqëronin për tek ai.

Me vete kishte marrë pesëdhjetë monedha ari. Kur e pa Mevlanën në sallën e dëgjimit, u trand nga emocioni. Xhelaludini i tha:

-Pesëdhjetë monedhat e tua pranohen, por ti ke humbur dyqind; dhe është kjo arsyeja pse ke ardhur këtu. Zoti të ka ndëshkuar dhe është duke të dëftuar diçka. Që tani e mbrapa gjithçka do të shkojë mirë për ty.

Tregtari mbeti i mahnitur prej asaj që dinte Mevlana.

Rumiu vijoi:

-Të kanë rënë përmbi krye shumë telashe, sepse një ditë, në kufinjtë perëndimorë të botës së krishterë, ke parë një dervish të krishterë të shtrirë përtokë dhe e ke pështyrë. Shko e takoje, kërkoji të falur dhe çoji përshëndetje prej meje.

Meqë tregtari vazhdonte të rrinte pa lëvizur, i tmerruar që urtaku kishte lexuar në mendjen e tij, Xhelaludini shtoi:

-Dëshiron të ta tregojmë tani?-

Fshiku me njërin gisht murin e dhomës, dhe tregtari pa sheshin e tregut të një qyteti europian, ku gjëndej shenjti. Doli duke u hepuar andej-këndej nën praninë e mjeshtrit, zhytur në një gjendje të skajshme turbullimi.

U nis me të shpejtë për tek urtaku i krishterë dhe e gjeti të shtrirë përtokë. Teksa afrohej, dervishi perendimor i tha:

-Xhelaludini ynë ka komunikuar me mua.

Tregtari pa në drejtimin ku shihte dervishi dhe shquajti, si në një ekran, Rumiun që këndonte lutjen:

-Si për rubini ashtu dhe për guralecin, ka vend në kodrinën e Tij, ka vend për gjithçka.

Tregtari u rikthye tek Xhelaludini për t’i çuar përshëndetjen e shenjtit perendimor, dhe u vendos në bashkësinë e dervishëve të Konjës.

Në ditët e sotme, hulumtimet akademike po bëjnë që, dalëngadalë, të dalë në pah ndikimi i Rumit në mendimin dhe letërsinë perëndimore. Nuk ka dyshim se ai ka patur një numur të madh dishepujsh perëndimorë; parabolat e tij gjënden në përrallat e Andersenit, në Gesta Romanorum (1324) e edhe në veprën e Shekspirit. Tradita lindore pohon me ngulm që ai ishte kishte lidhje të ngushta me mendimtarët dhe mistikët perendimorë.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Njeriu që zemërohej shpejt

Një njeri që zemërohej shpejt e kuptoi, mbas shumë vitesh, se deri në çfarë pike ia kishte bërë jetën të vështirë kjo prirje e tij.

Një ditë dëgjoi të flitej për një dervish me dije të gjerë, tek i cili u drejtua për të marrë këshilla.

-Shko tek udhëkryqi që do ta tregoj unë-, tha dervishi. -do të shohësh një pemë të tharë: ulu nën pemë dhe ofroji ujë të gjithë atyre që do kalojnë aty.

Njeriu bëri siç i tha dervishi. Kaluan shumë ditë, dhe ai fitoi namin e një asketi që i ishte nënshtruar një disipline të vërtetë mëshire dhe vetëkontrolli, nën prijën e një njeriu të vërtetë të dijes.

Një ditë, një kalimtar që po nxitonte, ktheu kryet nga ana tjetër kur iu ofrua ujë, dhe vazhdoi rrugën e tij. Njeriu që zemërohej shpejt i briti disa herë:

-Eja, përgjigju përshëndetjes sime! Merr pak nga ky ujë që u jap tërë kalimtarëve!

Por nuk mori përgjigje.

I tronditur nga kjo mënyrë sjelljeje, njeriu ynë e harroi krejtësisht disiplinën e tij. Mbërtheu pushkën, që ishte e varur në pemën e tharë, mori shenjë dhe tërhoqi këmbëzën: tjetri ra lëmuç i vdekur.

Pikërisht në çastin kur plumbi përshkoi trupin e kalimtarit, disa lule çelën hareshëm mbi pemën e tharë, si për mrekulli. Ai që sapo ishte vrarë ishte një vrasës që po rendte të kryente krimin më të keq ndër të gjitha krimet e jetës së tij prej vrasësi. Ka dy lloj këshilltarësh. Të parët thonë se duhet vepruar mbi bazën e disa parimeve të paracaktuara për t’u ndjekur mekanikisht. Të dytët janë njerëz të dijes. Ata që takojnë njeriun e dijes i kërkojnë këshilla morale dhe e marrin për moralist. Por ai është në shërbim të së vërtetës e jo të dëshirave.

Thuhet se mjeshtri dervish i kësaj rrëfenje është Najmudin Kubra, një nga shenjtët më të mëdhenj sufi. Themeloi urdhërin e Kubravëve (‘Vëllezërit e Mëdhenj’) që i ngjan shumë urdhërit të themeluar më vonë prej Shën Françeskut. Ashtu si shenjti i Assisi-t, Najmudin kishte namin e të ushtruarit të një fuqie të çuditshme mbi kafshët. Najmudin është një nga mijëra njerëzit që qenë masakruar gjatë shkatërrimit të qytetit Khwarizm, në Azinë Qendrore, më 1221.

Thuhet se Xhinghis Khan, që e njihte namin e tij, do t’ia kishte falur jetën nëse ai do të qe dorëzuar. Por Najmudin Kubra u bashkua me mbrojtësit e qytetit dhe më pas qe identifikuar si një nga viktimat. Duke e pasë parashikuar katastrofën me kohë, Najmudin i kishte çuar tërë nxënësit e tij jashtë qytetit, në një vend të sigurtë, përpara se t’ia behnin hordhitë mongole.



Qëlloni këtu

Dhun-Nun egjiptiani ilustroi me një parabolë mënyrën përmes së cilës shkëpuste dijen e mbyllur nëpër hieroglife.

Ishte një statujë, me origjinë të panjohur, e clia në gishtin tregues që e mbante të drejtuar kishte të shkruara këto fjalë: “Qëlloni këtu e do të gjeni një thesar”.

Për breza e breza të tërë njerëzit kishin goditur në pikën ku gjendej mbishkrimi, por statuja ishte prej guri të fortë dhe goditjet e gërricnin vetëm në sipërfaqe, teksa kuptimi i mbishkrimit vijonte të mbetej enigmë.

Një ditë, tamam në mesditë, Dhun-Nun, i përhumbur në kundrimin e statujës, vuri re se hija e gishtit të ndehur, hije që kish kaluar pa rënë në sy për shekuj të tërë, sajonte një vijë në dyshemenë poshtë.

Mbasi e shënjoi pikën e saktë, siguroi veglat e nevojshme e, duke përdorur një levë arriti ta ngrente pllakën e dyshemesë. U hap një boshllëk që mundësonte hyrjen në një mjedis të nëndheshëm që përmbante objekte të çuditshme për punime të holla; duke i vëzhguar, arriti të kuptonte shkencën e përdorur për realizimin e tyre- shkencë e humbur prej shumë kohësh- dhe të vihej në zotërim të atyre thesareve e edhe të tjerave më zakonshme, që gjendeshin në atë guvë.


Thuhet se kjo rrëfenjë është transmetuar nga kalifi Abu-Bakr, vdekur më 634. Papa Silvestri na tregon një rrëfenjë shumë të ngjashme. Ai solli nga Sevilja, në shek. X, shkencat arabe, përfshi edhe matematikën.



Si qe fituar dija

Na ishte njëherë një njeri, të cilit i ra ndërmend nevoja që kishte për dijen. U vu në kërkim të saj dhe mori rrugën që e çonte në banesën e një njeriu të ditur.

Kur arriti, i tha:

-Sufi, ti që je njeri i urtë! Më dhuro një pjesë të dijes sate, me qëllim që ajo të më japë fryte e të bëhem njeri me vlerë, sepse kështu siç jam ndjehem hiçgjësend.

-Mund të ta jap dijen në këmbim të diçkaje për të cilën unë vetë kam nevojë. Më sill një qilim të vogël, sepse më duhet t’ia jap një njeriu që do të jetë mandej në gjendje ta vazhdojë punën tonë të shenjtë.

Burri u u nis e, mbas pak, pa dyqanin e një tregtari qilimash:

-Më jep një qilim të vogël-, i tha, -sepse duhet t’ia jap një Sufiu, i cili do më japë dijen. Ai ka nevojë për qilimin, sepse duhet t’ia japë dikujt, i cili do jetë mandej në gjendje të vazhdojë punën tonë të shenjtë.

Tregtari iu përgjigj:

-Ti po më përshkruan stadin në të cilin gjëndesh dhe punën e Sufiut, e po ashtu nevojat e atij që duhet të përdorë qilimin. Po unë, ç’fitoj në tërë këtë? Kam nevojë për fill që të mund të thur qilimat! Më sill pak fill e do të të ndihmoj.

Burri u nis përsëri në kërkim të ndokujt që do mund t’i siguronte fillin. Kur arriti në kasollen ku jetonte një grua fillpunuese, i tha:

-Fillpunuese, më jep pak fill. Kam nevojë sepse më duhet t’ia jap prodhuesit të qilimave, i cili do më japë një qilim që do t’ia çoj një Sufiu, e i cili nga ana e tij do t’ia japë një njeriu që do vazhdojë punën tonë të shenjtë. Në këmbim unë do marr dijen, synimin e ëndrrave të mia.

Gruaja u përgjigj menjëherë:

-Ti ke nevojë për fill, po unë? Lermë rehat me tërë këto llafe mbi veten, mbi Sufiun tënd, mbi tregtarin e qilimave dhe njeriun që i duhet dhënë qilimi. Po unë, ç’fitoj në tërë këtë histori? Kam nevojë për lëkurë dhije që të mund të end fillin.

Burri u largua; duke ecur rrugës takoi një bari, të cilit ia shprehu nevojat e tij.

-Po unë, ç’fitoj në tërë këtë histori?-, iu përgjigj dhiari. -Ti ke nevojë për lëkurë dhije që të mund të blesh dijen; unë kam nevojë për dhi, që të mund të të jap lëkurën. Sillmë një dhi e do të të ndihmoj.

Burri atëherë u vu në kërkim të një tregtari dhish. Kur e takoi, ia shprehu vështirësitë e tij. Tjetri i briti:

-Ku marr vesh unë nga dija, filli apo qilimat? Gjithë ç’di unë është se, me sa shoh, secili shqetësohet vetëm për nevojat e tij vetiake. Bisedojmë më mirë për nevojat e mia! Nëse mund t’i plotësosh, atëherë mund të flasim për dhi e ti do mund të mendosh me kënaqësi për dijen.

-E cilat janë nevojat e tua?

-Kam nevojë për një rrethojë, që të mund t’i mbaj natën brënda dhitë e mia, në mënyrë që të mos më enden vërdallë e të më humbasin nëpër fushë. Ma gjej një, e shohim mandej nëse mund të të jap një dhi apo dy.

Burri u nis pra në kërkim të një rrethoje. Përfundoi në dyqanin e një marangozi, që i tha:

-Po, mund ta ndërtoj një rrethojë për njeriun që ka nevojë. Sa për të tjerat, as mos m’i thuaj fare hollësitë: qilimat, dijen e gjëra të tilla të këtij lloji, nuk më interesojnë hiç! Por kam një dëshirë, dhe është në interesin tënd të më ndihmosh që ta realizoj, përndryshe, nuk gjej arsye të të ndihmoj për rrethojën tënde!

-E cila është kjo dëshirë?

-Dëshiroj të martohem, por mesa shoh, askush nuk ka dëshirë të martohet me mua. Shih se mos më gjen ndonjë nuse, e paskëtaj flasim për problemet e tua.

Burri u nis, pra, e mbas kërkimesh të lodhshme gjeti një grua që i tha:

-Po, njoh një vajzë që nuk ka tjetër dëshirë përveçse të martohet pikërisht me një marangoz si ai që më përshkrove ti. Në të vërtetë, ajo ka menduar për atë tërë jetën e saj. Është vërtetë një mrekulli që ky njeri ekziston e që ajo do mund të dëgjojë t’i flitet për të prej meje e prej teje. Po unë, çfarë fitoj në tërë këtë? Çdokush dëshiron atë që dëshiron, e njerëzit duket se kanë nevojë për dofarë gjërash, ose dëshirojnë dolloj objektesh, ose përfytyrojnë të kenë nevojë për ndihmë e edhe e kërkojnë me të vërtetë, por askush nuk ka thënë asnjë fjalë mbi nevojat e mia.

-E cilat janë nevojat e tua?-, pyeti burri.

-Dua vetëm një gjë të vetme, që e kam dëshiruar për tërë

jetën. Ndihmomë që ta kem, e do të të jap gjithë çfarë kam. Gjëja që dëshiroj, duke qenë se kam arritur t’i kem gjitha të tjerat, është… dija.

-Por dijen nuk mund ta mbërrish pa patur një qilim!-, kundërshtoi burri.

-Nuk e di çfarë është dija, por sigurisht që nuk është qilim.

-Jo-, këmbënguli burri, që e kuptonte se duhej të tregohej i durueshëm, -por kemi një vajzë të re për marangozin, e mund të sigurojmë një rrethojë për dhitë; me rrethojën mund të kemi lëkurën e dhive; me lëkurën e dhisë mund të kemi fillin, nëpërmjet fillit qilimin, e me qilimin mund të përfitojmë dijen.

-Më duket një grumbull fjalësh pa kuptim. Përsa më takon mua, nuk do t’i shkaktoj vetes kaq mundime!

E, pavarësisht përgjërimeve të tij, gruaja e dëboi.

Të gjitha këto vështirësi, dhe pështjellimi që ato i shkaktuan, fillimisht e bënë pothuajse të dëshpërohej për gjininë njerëzore. Pyeste veten nëse vallë do të ishte i aftë ta përdorte dijen kur do të mund ta merrte, e mandej pyeste veten se përse tërë ata njerëz mendonin vetëm për interesat e tyre. Por, dalëngadalë, nisi të mendonte vetëm për qilimin.

Një ditë, teksa endej pa kurrfarë qëllimi nëpër rrugët e një fshati, duke folur me vete, një tregtar e dëgjoi dhe u afrua që ta kapte më mirë kuptimin e fjalëve të tij.

“Kam nevojë për një qilim”, thoshte, “për t’ia dhënë një njeriu, me qëllim që ai të mund ta vazhdojë punën tonë të shenjtë”.

Tregtari e pa menjëherë që kishte diçka të veçantë në atë endacak, dhe iu drejtua duke i thënë:

-Dervish endacak, unë nuk kuptoj asgjë nga litanitë e tua, por ndjej respekt të thellë për njerëzit si ti, që janë thelluar në Udhën e së Vërtetës. Të lutem, ndihmomë nëse do, sepse njerëzit e udhës sufi kanë një detyrë të veçantë në shoqëri.

Endacaku çoi vështrimin, e duke lexuar vuajtje në fytyrën e tregtarit, i tha:

-Vuaj dhe kam vuajtur. Është e dukshme që ti ke probleme, por unë nuk kam asgjë; nuk jam në gjendje të siguroj as pak fill kur kam nevojë. Por, kërkomë ç’të duash e do të bëj ç’është e mundur për të të ndihmuar.

-Dije, njeri fatlum-, iu përgjigj tregtari, -që kam një vajzë dëshiri me bukuri të rrallë. Është pushtuar nga një formë pikëllimi. Eja e takoje; ndoshta ti je i aftë ta shërosh.

Vuajtja e atij njeriu ishte aq e mprehtë dhe shpresa e tij aq e fortë, sa endacaku shkoi mbas tij deri tek shtrati i së bijës.

Me ta parë, vajza e re i tha:

-Nuk di kush je, por ndjej që ti mund të më ndihmosh. Gjithsesi, e kush tjetër do mund ta bënte? Jam e dashuruar mbas një marangozi-, dhe i përmendi emrin e njeriut, të cilit udhëtari i kishte kërkuar të ndërtonte rrethojën për dhitë.

-Bija jote dëshiron të martohet me një marangoz që unë e njoh mirë e që është njeri shumë i nderuar-, i tha tregtarit, i cili ishte në kulm të gëzimit, sepse mori vesh se shkaku i gjendjes së saj ishin fjalët që tha e bija në lidhje me marangozin, e jo sëmundja. Në të vërtetë, ai kishe menduar se e bija ishte e çmendur.

Udhëtari u kthye tek marangozi, i cili ndërtoi rrethojën për dhitë. Tregtari i dhive i dhuroi një nga delet e tij më të bukura; ai ia dërgoi bariut, që i dha lëkurë dhish, të cilat ai ia çoi fillpunueses, e kjo i dha fillin që ai kërkonte. Mandej ai e çoi tek endësi i qilimave, i cili i dhuroi një qilim të vogël.

Këtë qilim ai ia dërgoi sufiut. Kur hyri tek i urti, ky i tha:

-Tashti mund të ta jap dijen, sepse nuk do kishe mundur të ma sillje këtë qilim, nëse do kishe punuar për veten në vend që të punoje për të.

‘Përmasa e fshehtë’ në jetë, njohja e të cilës e lejon mjeshtrin sufi ta nxisë nxënësin e tij që të zhvillohet pavarësisht dëshirave të tij,- nganjëherë, përkundrazi, duke i shfrytëzuar- del bukur në pah tek kjo rrëfenjë.

Rrëfenja është shkëputur nga tradita gojore e dervishëve të Badakhshan. Nën formën e kësaj përralle, vjen nga Khwaja Muhammed Baba Samasi, Mjeshtri i Madh i Urdhërit të Mjeshtrave.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Qeni dhe gomari

Një burrë që kishte gjetur mënyrën për të kuptuar domethënien e tingujve që lëshojnë kafshët, një ditë po ecte nëpër rrugët e qytetit.

Vuri re një gomar që sapo kish reshtur së garrituri e, pranë tij, një qen që po lehte me tërbim. Duke u afruar, burri e kapi fluturimthi kuptimin e bisedës së tyre.

-Sa më besdisin tërë këto llafe mbi barin e mbi luadhet, kur në të vërtetë do të doja të dëgjoja të flitej për lepuj dhe kocka!-, ankohej qeni.

Burri nuk mundi të përmbahej:

-E megjithatë-, vërejti ai, -ekziston një lidhje mes këtyre dy gjërave: funksioni i barit është i barabitshëm me atë të mishit.

Të dyja kafshët u bashkuan në një mendje kundër tij. Teksa qeni lehte egërsisht për të mbuluar fjalët e tij, gomari, me një shqelm të fortë të lëshuar me këmbët e mbrapme, e shtriu përtokë, pa ndjenja.

Mandej rifilluan bisedën e tyre.

Kjo rrëfenjë, që na kujton një kallëzim të Rumit, është një përrallë e shkëputur nga përmbledhja e famshme e Majnun Kalandar. Majnuni u end për dyzet vite, në shekullin XIII, duke treguar rrëfenja- mësim mbi sheshet e tregjeve. Majnuni, që ishte njeri i thellë, disa e konsideronin të çmendur. Vetë emri i tij, Majnun, do të thotë i çmendur.



Qeni, bastuni dhe Sufiu

Një njeri i veshur si Sufi, po kalonte një ditë në rrugë kur, me t’u ndodhur pranë një qeni, e goditi pamëshirshëm me bastunin e tij. Duke kuisur nga dhimbja, qeni rendi drejt e tek urtaku i madh Abu-Said.

U lëshua në këmbët e tij e, duke i treguar putrën e vet të plagosur, kërkoi drejtësi për trajtimin mizor që Sufiu i kishte bërë. Urtaku i ballafaqoi me njëri-tjetrin.

-Sa mëndjelehtë!-, i tha Sufiut. -Si vallë ke mundur ta trajtosh kësisoj një kafshë të gjorë? Shiko ç’i ke bërë!

-Nuk është faji im-, u mbrojt Sufiu, -i tërë faji është i qenit. Nuk e kam goditur për për tekë, por sepse më bëri pis loshnikun tim.

Qeni, gjithsesi, këmbëngulte në padinë e vet. Atëherë urtaku i pakrahasueshëm iu drejtua qenit:

-Në pritje të gjykimit të fundëm, lejomë të gjykoj unë për dhimbjen tënde.

Qeni u përgjigj:

-Oh, urtak i madh! Duke parë një njeri të veshur me petka sufi, mendova se, natyrisht, nuk do mund të më bënte kurrfarë të keqeje. Nëse do të ishte i veshur me petka të zakonshme, sigurisht që do t’i sha shmangur. Gabimi im i vërtetë është se besova në pamjen e jashtme të një njeriu të së vërtetës. Nëse doni që ai të ndëshkohet, hiqjani petkun e të zgjedhurve, privojeni nga loshniku i të drejtëve…”.

Ai qen kishte një farë rangu në Udhë. Është gabim të mendosh se çdo njeri duhet të jetë, domosdoshmërisht më i mirë se një qen.

Kjo rrëfenjë është më e njohur në versionin e Rumiut ‘Elefanti në shtëpinë e errët’, që gjendet në Mathnawi. Mësuesi i Rumiut, Hakim Sanai, na e risjell këtë version më të moçëm në librin e tij të parë klasik sufi, ‘Kopështi i rrethuar i së vërtetës’. Rrëfenjat e tij shtjellojnë të njejtën temë, që mjeshtrat sufi e trajtojnë në mënyrë tradicionale prej shekujsh.



Kalorësi dhe gjarpëri

Ekziston një proverb që thotë: “Kundërshtimi i njeriut të ditur është më i pëlqyeshëm se miratimi i një budallai”.

Unë, Selim Abdali, dëshmoj se kjo është e vërtetë sa në sferat e epërme, po aq edhe në nivelet më të ulëta të ekzistencës. Kjo e vërtetë është nxjerrë në pah nga tradita e të urtëve, që na kanë përcjellë rrëfenjën e kalorësit dhe të gjarpërit.

Një kalorës shquajti që prej kalit të tij, një gjarpër helmues i cili ishte duke hyrë në në gojën e një burri që po flinte, dhe e kuptoi se, nëse burri do të vazhdonte të flinte, helmi do ta kishte vrarë me siguri.

Kësisoj zuri ta fshikullonte burrin që po flinte, derisa e zgjoi. Meqenëse s’kishte kohë për të humbur, e tërhoqi osh me forcë nën një pemë, rrëzë së cilës kishte mollë të kalbura; e detyroi të hante prej tyre, mandej i dha të pinte me zor hurtha të tërë nga ujët e burimit.

Teksa përpiqej vazhdimisht të çlirohej, burri i vikaste kalorësit:

-Çfarë të kam bërë, o armik i njerëzisë, që po më trajton kështu?

Në buzëmbrëmje, më në fund, njeriu, i kapitur, u plandos përtokë dhe volli mollat, ujin e bashkë me to edhe gjarpërin Kur pa se çfarë doli nga trupi i tij, burri e kuptoi se ç’kishte ndodhur dhe i kërkoi të falur kalorësit.

Ky është kushti ynë. Kur ta lexoni këtë, mos e ngatërroni historinë me alegorinë, dhe as alegorinë me historinë. Ata që e kanë marrë dijen, kanë në këmbim përgjegjësi. Ata që nuk e kanë marrë, nuk kanë përgjegjësi, pavarësisht nga ajo që mendojnë.

Njeriu që iu shpëtua jeta, i tha kalorësit:

-Nëse do të më kishe thënë qysh përpara, do ta kisha pranuar me përkushtim trajtimin që më bëre.

-Nëse do të të kisha paralajmëruar-, u përgjigj kalorësi, -nuk do të më kishe besuar, mund të kishe mbetur i paralizuar nga frika, mund të kishe ikur, ose, kushedi, do kishe fjetur sërish në përpjekje për t’u harruar. E nuk do të priste më koha.

Duke i rënë me mamuze kalit, kalorësi misterioz u largua me galop.

Selim Abdali (1700-1765) tërhoqi mbi Sufijtë shpifje thuajse të papara nga intelektualët, për shkak të pohimit se, një mjeshtër sufi e di çfarë nuk shkon tek një njeri, e që mund të jetë i detyruar të veprojë me nxitim- e në mënyrë paradoksale- për të shpëtuar dikë, duke mbetur i pambrojtur përballë zemërimit të atyre që nuk e dinë qëllimin e tij.

Abdali citon këtë rrëfenjë të Rumit. Ende sot, me gjasë ekzistojnë pak njerëz të gatshëm për ta ditur të vërtetën e pohimeve që përmban kjo rrëfenjë.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Shandani prej hekuri

Na ishte një herë një vejushë e varfër e cila, një ditë, nga dritarja e shtëpisë së saj, pa një dervish të përvuajtur që po ecte në rrugë. Dukej i lodhur, në zgrip të fuqive të veta e me loshnikun me arna krejtësisht të pluhurosur. Dukej qartë se kishte nevojë për ndihmë.

Prapa doli në rrugë dhe i tha:

-Dervish fisnik, e di që ti je një nga të zgjedhurit, por sigurisht ka çaste kur edhe një njeri i parëndësishëm si unë, mund të jetë e vyeshme për ‘kërkimtarët’. Eja e pusho tek unë, sepse, a nuk është thënë se ‘Kushdo që ndihmon miqtë, do të ndihmohet, e kushdo që pengon synimet e tyre, do të shohë t’i pengohen edhe synimet e veta, gjith’ pa e ditur kurrë as kur e as si?

-Të falenderoj, o grua e mirë-, tha dervishi, duke hyrë në shtëpizën e saj, ku brënda pak ditëve e mori veten plotësisht.

Tashti, gruaja kishte një djalë me emrin Abdullah, të cilit i qenë dhënë mjaft pak mundësi për të bërë përpara në jetë: ai kishte kaluar pjesën më të madhe të ekzistencës së tij duke prerë dru, për t’i shitur mandej në tregun e fshatit. Duke mos mundur ta zgjeronte fushën e përvojave të tij, nuk ishte në gjendje të ndihmonte as veten e as të ëmën.

-Biri im-, tha dervishi, -unë jam një njeri i dijes, sadoqë mund të dukem i humbur. Eja me mua; bëhu shoku im e do të ndajmë me njëri tjetri voli të mëdha, gjithnjë nëse nëna jote është dakord.

Nëna ishte shumë e lumtur të lejonte që biri i saj të udhëtonte në shoqërinë e një të urti, e kështu të dy ata u nisën për udhë.

Mbasi kishin përshkuar shumë vënde dhe qenë përballur me shumë vështirësi, dervishi tha:

-Abdullah, ja dhe fundi i udhëtimit tonë. Tashti do të bëj disa rite. Nëse do të pranohen në mënyrë të volitshme, toka do hapet e do të na zbulojë atë që u lejohet ta shohin vetëm pak njerëzve: një thesar të fshehur në këto vënde shumë vite më parë. Ke frikë?

Abdullahu miratoi dhe u betua se do të mbetej sypatrembur para gjithçkaje që mund të ndodhte.

Atëherë dervishi kreu ca lëvizje të çuditshme dhe lëshoi shumë tinguj; Abdullahu u bashkua me të dhe toka u hap.

-Më dëgjo mirë, Abdullah-, tha atëherë dervishi, -Më kushto tërë vëmendjen tënde. Do zbresësh në shpellën që sapo u hap nën këmbët tona. Detyra jote është të marrësh një shandan prej hekuri. Përpara se ta gjesh atë shandan, do të qëllojë të shohësh thesare që rrallëherë u janë lejuar njerëzve. Mos u jep rëndësi, sepse qëllimi i vetëm i kërkimit tënd është shandani i hekurt. Me ta gjetur, sille këtu.

Abdullahu zbriti në shpellën e thesarit, dhe në të vërtetë gjeti shumë gurë të çmuar xixëllues, plot enë të arta, shumë thesare të mahnitshme, të cilat nuk mund të përshkruheshin me fjalë. Duke harruar porositë e dervishit, Abdullahu i mbushi krahët me plaçkën përrallore.

Më në fund, e shquajti edhe shandanin. Mendoi se fundja duhej t’ia çonte dervishit e që, prapëseprapë, mund të fshihte ar me bollëk në mëngët e tij të gjera. Mori shandanin, u ngjit përmes shkallës që e nxori në sipërfaqe, po kur doli në dritë të diellit, vuri re se ndodhej pranë shtëpizës së nënës. Sa për dervishin, ai ishte zhdukur.

Sapo Abdullai u bë gati t’ia tregonte thesaret së ëmës, ato u dukën sikur po shkriheshin, derisa u zhbënë fare. Ai që mbeti ishte vetëm shandani. Abdullahu e vështroi me vëmendje: kishte dymbëdhjetë krahë. Ndezi një qiri, e në çast iu bë se po shihte një hije që ngjante me atë të një dervishi. Hija fluturoi për një çast, vendosi një monedhë në dysheme, e u zhduk. Atëherë Abdullahu i ndezi të dymbëdhjetë qirinjtë. Dymbëdhjetë dervishë u mishëruan saora, vallëzuan për një orë e, para se të zhdukeshin, i hodhën dymbëdhjetë monedha.

Kur e morën veten nga çmeritja, Abdullahu dhe nëna e tij e kuptuan se do mund të rronin në mirëqënie falë shandanit, duke zbuluar se mund të siguronin çdo ditë, përmes valles së dervishëve, dymbëdhjetë monedha argjendi.

Gjithsesi, nuk kaloi shumë kohë, e Abdullahu rifilloi të ëndërronte pasuritë e pallogaritshme që kishte parë në shpellën e nëndheshme e, kështu, vendosi të shihte nëse do mund t’i jepej një tjetër mundësi për të gjetur një pasuri vetëm për veten e tij.

Ai kërkoi e kërkoi përsëri, por nuk arriti të gjente hyrjen e shpellës. Tashmë dëshira për të qenë i pasur i qe shndërruar në një makth që nuk i shqitej më. Kështu, nisi të endej nëpër botë, derisa një ditë arriti kundruall një pallati ku jetonte dervishi i varfër, të cilin e ëma e kishte veguar kohë më parë të kalonte pranë shtëpisë së tyre duke iu marrë këmbët.

Meqë kishte muaj e muaj që kërkonte, Abdullahu u ndje i lumtur kur e çuan përballë dervishit, i cili rrinte i veshur me petka mbretërore, i rrethuar nga një varg nxënësish.

-Oh, ti i ngratë!-, i tha dervishi, -tashti të tregoj unë se ç’është në gjendje të bëjë me të vërtetë ky shandan.

Mori një shkop dhe e goditi shandanin: çdo krah i tij u shndërrua në një thesar më të madh se ai që djali kishte parë në shpellë. Dervishi e hoqi mënjanë arin, argjendin e gurët e çmuar, me qëllim që t’ua shpërndante njerëzve që e meritonin, dhe ja ku u shfaq sërish shandani, i gatshëm për të shërbyer përsëri.

Dervishi u kthye nga djali dhe i tha:

-Meqenëse nuk je i besueshëm për t’i bërë gjërat në mënyrë e duhur, e meqë e ke tradhëtuar besimin që kisha në ty, duhet të largohesh prej meje. Gjithsesi, ngaqë ma solle shandanin, mund të marrësh me vete një gamile të ngarkuar me ar.

Abdullahu e kaloi natën në pallat, e në agim arriti ta fshihte shandanin në shalën e gamiles. Me të arritur në shtëpi, ndezi qirinjtë dhe e goditi shandanin me shkop. Megjithatë, ai nuk e kishte mësuar mënyrën magjike: në vend që ta mbante shkopin me të djathtën, ai e mbajti me të majtën. Dymbëdhjetë dervishët u shfaqën çilembyll sytë, morën arin dhe gurët e çmuar, shiluan gamilen, rrëmbyen shandanin dhe u zhdukën.

Tashmë gjendja e Abdullahut ishte më keq se përpara, sepse ruante kujtimet e paaftësisë së tij, mosmirënjohjes, vjedhjes dhe faktit se e kish patur në dorë pasurinë. Por kurrë nuk iu dha një tjetër mundësi, dhe mendja e tij nuk qe asnjëherë krejtësisht e qetë.


Në një shkollë sufi, ky rrëfim është konceptuar si ‘ushtrim zhvillimi’, dhe u drejtohet atyre nxënësve që konsiderohen tepër prozaikë. Na flet në mënyrë të fshehtë edhe për disa ushtrime dervishore dhe ilustron se, disa që përdorin teknika mistike pa i pasë kapërcyer disa prirje vetiake, mund të dëmtojnë vetveten ose të punojnë kotësisht.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Dy burrat dhe gomari

Osho: “Një sufi nuk ka nevojë të jetë një muhamedan. Një sufi mund të ekzistojë kudo, në çdo formë – sepse Sufizmi është thelbi, esenca e të gjitha feve. Nuk ka të bëjë me Islamin në veçanti. Sufizmi mund të ekzistojë pa Islamin. Islami nuk mund të ekzistojë pa Sufizmin. Pa Sufizmin, Islami është një kufomë, vetëm me sufizmin bëhet i gjallë.

Një fe është gjallë për shkak të sufizmit. Sufzëm thjesht do të thotë dashuri për Perëndinë, me Gjithësinë, një çëshje dashurie me të tërën. Kjo do të thotë se dikush është i gatshëm të bëhet një me tërësinë, se është i gatshëm të ftojë gjithësinë të vijë në zemrën e njeriut.

Nuk njeh formalitet. Nuk kufizohet nga ndonjë dogmë, doktrinë, fe, apo kishë. Krishti është një Sufi, kështu është Muhamedi. Krishna është një Sufi, kështu është Buda. Kjo është gjëja e parë që do të doja të mbanit mend: se Sufizmi është thelbi – siç është Zen, siç është Hassidizmi. Këto janë vetëm emra të ndryshëm të marrëdhënieve të njëjta me Zotin “.

Kjo është një histori sufish: Një burrë i vjetër dhe një i ri po udhëtonin me një gomar. Ata mbërritën pranë një qyteti. Fëmijët e shkollave kaluan pranë duke qeshur e u tallur me ta dhe u thanë: ”Shikoni këta budallenjtë: ata kanë një gomar të saktë me vete dhe prapëseparë janë më këmbë. Të paktën i moshuari duhej t’i hipte, apo jo? “

Plak dhe i riu vendosën të bënin diçka, pasi po hynin në qytet dhe donin të shmangnin të qeshurat e qytetarëve të tjerë . Kështu, më i vjetri shaloi gomarin dhe i riu e ndoqi më këmbë.

Kur iu afruan një grupi tjetër të rinjsh dëgjuan t’i tallnin: “Shikoni! – Plaku është ulur në gomar dhe djali i shkretë po ecën. Absurde! Plaku edhe mund të ecë, djali duhet t’i hipë gomarit” Menjëherë plaku dhe djaloshi ndryshuan rolet dhe vazhduan rrugën.

Pastaj një grup tjetër u afrua dhe u tha: “Shiko këta budallenjtë. Dhe ky djali duket shumë arrogant. Ndoshta njeriu i vjetër është babai ose mësuesi i tij dhe ai është më këmbë, kurse ky i ka hipur gomarit – kjo është një çmenduri “!

Si t’ia bëjmë? Të dy vendosën se kishte vetëm një mundësi: të dy bashkë t’i hipnin gomarit, dhe ashtu bënë.

Pastaj grupe të tjera ndeshën rrugës dhe ata u thanë: “Shikoni këta njerëz, sa të të dhunshëm! Gomari varfër është pothuajse duke vdekur – dy njerëz në një gomar. Do të kishte qenë më mirë ta mbanin gomarin mbi shpatullat e tyre. “

Udhëtarët diskutuan përsëri dhe mbërritën te ura në të dalë të qytetit. Meqënëse ishin në kufirin e qytetit, menduan: “Është më mirë të sillemi si njerëzit e këtij qyteti, ndryshe do të mendojnë se ne jemi budallenj”. Gjetën një bambu, vënë bambunë mbi shpatullat e tyre, duke varur gomarin nga këmbët, dhe u nisën. Gomari u rebelua, si gomar që ishte, u përpoq të shpëtonte, sepse ai nuk beson në ato që thonë të tjerët. Por dy burrat e kishin ndarë mendjen dhe gomari më në fund u bind.

Në mes të urës u këmbyen me një turmë, e cila u bërtiti: “Ja, budallenjtë! Kurrë nuk kemi parë ndonjëherë budallenj të tillë – gomari është për të hipur mbi të, jo ta mbani hipur mbi supe, o idiotë! Jeni çmendur apo si e keni hallin? “

Turma sa vinte e zmadhohej, gomari u shqetësua aq shumë sa kërceu dhe ra nga ura në lumë. Të dy burrat nxituan në breg – gomari kishte ngordhur. Ata u ulën anë lumit dhe plaku tha: “Tani dëgjo ….”

Kjo nuk është histori e zakonshme – plaku ishte një mjeshtër sufi, person i shkolluar dhe i riu ishte një dishepull. Mjeshtri i vjetër ishte duke i dhënë atij një mësim, sepse sufitë gjithmonë krijojnë situata, ata përdorin situatat, pasi vetëm kështu merren mësimet e vërteta. Pra, e gjitha ishte vetëm një situatë për të riun.

Plaku i tha, “Shiko: ashtu si ky gomar, do të jesh i vdekur nëse i dëgjon njerëzit më shumë se duhet. Mos u mërzit se çfarë thonë të tjerët, sepse ka miliona të tjerë dhe ata kanë mendjen e tyre, dhe të gjithë do të thonë diçka, secili ka mendimin e tij dhe, në qoftë se dëgjon mendimet e të gjithëve, do të jetë fundi yt” Mos dëgjo askënd, mbetu vetëm. Vetëm anashkaloji, ji indiferent. Nëse i dëgjoni të gjithë, secili do t’ju shtyjë të veproni në mënyrat e tij. Kurrë nuk do të jeni në gjendje të arrini thellë në veten tuaj.

Burimi: “Tantra: Kuptimi Suprem“ – Osho

Osho më tej thotë në të njëjtin libër, duke përdorur këtë histori, “Gjithë çështja është që meditimi t’ju çojë në qendër, të jeni në qendrën tuaj. Dëgjoni zërin tuaj të brendshëm, ndiheni, dhe vazhdoni me atë ndjenjë. Pak e nga pak mund të qeshni me mendimet e të tjerëve, ose do të jeni thjesht indiferent. Kur jeni të përqëndruar shndërroheni në një qenie e fuqishme, atëherë askush nuk mund t’ju ndikojë, t’ju shtyjë, thjesht askush nuk guxon. Jeni një fuqi e tillë, përqëndruar në veten tuaj, sa kushdo që vjen me një mendim thjesht harron mendimin pse ka ardhur pranë jush; kushdo që vjen t’ju shtyjë për diku thjesht harron se kishte ardhur për t’ju ndikuar. Përkundrazi, pranë jush ai fillon të ndihet i mbizotëruar nga ju. “

Përktheu: Arben Orhani

Ata që mbërrijnë qëllimin

Imami El-Ghazzali na sjell një episod nga jeta e Isa ibn Maryam (Isait, birit të Maries) i cili është ruajtur nga tradita.

Një ditë Isai pa një grup njerëzish me pamje të brengosur, ulur mbi një mur buzë rrugës.

-Cili është shkaku i brengosjes suaj?-, i pyeti ata.

-Është frika nga xhehnemi që na ka katandisur në këtë gjendje-, u përgjigjën ata.

Ai vazhdoi rrugën, e shumë shpejt takoi një tjetër grup njerëzish me pamje të pikëlluar, secili i tkurrur në trishtimin e vet.

-Cili është shkaku i pikëllimit tuaj?-, i pyeti ata.

-Është dëshira për parajsën ajo që na ka katandisur kështu-, u përgjigjën.

Ai vazhdoi rrugën, derisa kaloi pranë një grupi të tretë njerëzish që dukej se kishin vuajtur shumë, por që fytyrat u vezullonin nga hareja.

Isai i pyeti ata:

-Cila është arsyeja e gjendjes suaj?

Ata u përgjigjën:

-Fryma e së Vërtetës. Kemi parë Realitetin dhe kjo na ka bërë t’i harrojmë qëllimet që janë më pak të rëndësishme.

Atëherë Isai tha:

-Këta janë njerëzit që e arrijnë qëllimin. Në Ditën e Gjykimit, do jenë pikërisht këta që do të gjënden në praninë e Zotit.

Ata që besojnë se përparimi shpirtëror varet vetëm nga këmbëngulja në çështjet e shpërblimit dhe të ndëshkimit, kanë mbetur shpeshherë të befasuar nga kjo traditë sufi që lidhet me Jezuin. Për Sufijtë, një ngulmim i tepruar mbi idenë e fitimit a të humbjes, mund të jetë përfituese vetëm për disa e, gjithsesi, përfaqëson vetëm një pamje të përvojave dhe arritshmërisë së njeriut.



Dyqani i llambave

Në një natë pa hënë, dy njerëz takohen në një rrugë të shkretë.

-Jam në kërkim të një dyqani që duhet të gjendet këndej rrotull e që quhet ‘Dyqani i llambave’-, tha i pari.

-Unë banoj këtu afër e mund të ta tregoj rrugën-, tha i dyti.

-Më duhet ta gjej vetë. Më janë dhënë të gjitha shenjat e nevojshme dhe i kam shqyrtuar-, tha i pari.

-Po atëherë përse fole me mua?

-Sa për të thënë diçka.

-Pra, ajo që kërkon është pak shoqëri dhe jo të dhëna!

-Them se po.

-Por, tashti që ke mbërritur deri këtu, për ty do të ishte më e thjeshtë të ndiqje të dhënat e sakta të një njeriu që banon në këtë vend, mbi të gjitha sepse rruga këndej e mbrapa bëhet gjithnjë e më e vështirë.

-Kam besim në atë që më është thënë e që më ka mundësuar të arrij deri këtu. Nuk jam i sigurtë nëse mund t’i besoj diçkaje apo dikujt tjetër.

-Kështu, meqë ke besuar tek dikush i cili të ka dhënë orientime në fillim, nuk të është mësuar kurrfarë mënyrë për të ditur se tek kush duhet të besosh.

-Është tamam kështu.

-Ke ndonjë qëllim tjetër?

-Jo, vetëm të gjej ‘Dyqanin e llambave’.

-A mund të të pyes, përse je venë në kërkim të një dyqani llambash?

-Sepse e di, nga burime të sigurta, se aty mund të gjenden mjete që të japin mundësinë të lexosh në terr.

-Është e saktë. Por nevojitet një kusht paraprak dhe një e dhënë e domosdoshme. Pyes veten nëse ke menduar sadopak rreth kësaj.

-Çfarë kushti? Çfarë informacioni?

-Kushti që, të mund të lexosh me llambë, dhe të dish të lexosh.

-Nuk mund ta provosh!

-Jo, sigurisht, në një natë të errët si kjo.

-E cila është ‘e dhëna’?”.

-Ja: ‘Dyqani i llambave’ është ende aty ku ka qenë gjithmonë, por llambat janë transferuar diku tjetër.

-Nuk di se çfarë është ‘llamba’, por më duket e natyrshme që ‘Dyqani i llambave’ të jetë vendi i duhur për të gjetur një objekt të tillë. Në fund të fundit, është pikërisht kjo arsyeja që ai vend quhet ‘Dyqani i llambave’!

-’Dyqani i llambave mund të të ofrojë llamba’, ashtu si ‘një vend në të cilin dikur mund të gjeje llamba, por që tashti nuk ka më’.

-Nuk mund ta provosh!

-Shumë njerëz mund të të merrnin për idiot.

-Por ka shumë njerëz që do mund të thonin se ti je një idiot, edhe pse ndoshta nuk je. Por, me gjasë, ke ndonjë qëllim të dytë, si përshembull të më dërgosh të blej llamba në një dyqan tjetër, që drejtohet nga ndonjë prej miqve të tu. Ose ndoshta, në fund të fundit, nuk do që unë të mund të kem një llambë.

-Unë jam më i keq sesa kujton ti. Në vend që të jap shpresa për ‘Dyqane llambash’, e të lë duke hamendësuar se do ta gjesh përgjigjen e problemeve tua, do të përpiqesha mbi të gjitha të dija nëse ti di të lexosh apo jo. Do përpiqesha të zbuloja nëse gjëndesh pranë ndonjë dyqani të tillë, ose nëse ekziston mundësia të shtish në dorë një llambë përmes ndonjë mënyre tjetër.

Dy njerëzit u panë në sy për një çast, me trishtim. Mandej secili ndoqi rrugën e tij.

Shehu Pir Shattari, autor i kësaj rrëfenje, vdiq në Indi në vitin 1632. Varri i tij gjendet në Meerut. Thuhet se zotëronte fuqinë për të realizuar lidhje telepatike me mjeshtrat ‘e kaluar, të pranishëm e të ardhshëm’ e t’u jepte mjetin për të projektuar mesazhin e tyre përmes rrëfenjave të bazuara mbi jetën e përditshme, për të cilat ai ishte mjeshtër.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Fillesa e njohjes për Malik Dinarin

Mbasi kishte studiuar për vite të tëra probleme të mëdha filozofike, Malik Dinari ndjeu se kishte ardhur çasti të vihej në kërkim të dijes.

-Do nisem në kërkim të Mjeshtrit të Fshehtë, për të cilin thuhet edhe se gjendet në thellësi të vetvetes.- tha ai.

U largua nga shtëpia e tij duke marrë me vete për ushqim vetëm disa hurma, e përgjatë rrugës së pluhurt takoi një dervish që po ecte dalëngadalë. Dinari e mbërriti dhe kështu, ecën të dy bashkë, në heshtje. Më në fund, dervishi foli:

-Kush je, e ku shkon?

-Jam Dinari, dhe e kam ndërmarrë këtë udhëtim, në kërkim të Mjeshtrit të Fshehtë”.

-Unë jam El-Malik El-Fatih e do të udhëtoj bashkë me ty-, tha dervishi.

-A mund të më ndihmosh ta gjej mjeshtrin?-, pyeti Dinari.

-Mund të të ndihmoj, mund të më ndihmosh?-, pyeti El-Fatih me atë mënyrën acaruese që karakterizon dervishët e të gjitha kohëve. -Thuhet se Mjeshtri i Fshehtë është brenda nesh. Të gjeturët e tij varet nga mënyra sesi e përdorim përvojën. Është fjala për diçka që një shok mund të ta përcjellë vetëm në mënyrë të pjesshme”.

Pak kohë më vonë mbërrijnë tek një pemë që përkundej e kërkëllinte. Dervishi ndaloi, ndejti për një çast në heshtje, mandej u kthye kah Dinari:

-Kjo pemë është duke na thënë: Është diçka që po më plagos; ndaloni një çast e hiqmani prej trungut, që unë më në fund të mund të prehem!

-Nuk kam kohë-, u përgjigj Dinari, -por, gjithsesi, si mundet të flasë një pemë?

E u vunë sërish për udhë. Kishin përshkuar tashmë një copë rrugë të mirë, kur dervishi i tha Dinarit:

-Kur gjendeshim pranë asaj pemës, m’u duk sikur po ndjeja aromë mjalti. Ka mundësi që bletët e egra të kenë ndërtuar një koshere në brendësi të trungut të saj.

-Nëse është kështu-, thirri Dinari, -nxitojmë të rikthehemi aty, që të mund ta marrim mjaltin. Pjesën që nuk mund ta hamë, mund ta shesim përgjatë udhëtimit”.

-Si të duash-, tha dervishi. Kur po i afroheshin pemës, panë një grup udhëtarësh që po mblidhnin një sasi të madhe mjalti.

-Çfarë fati patëm!-, thërrisnin ata me ngazëllim. -këtu ka aq mjaltë sa për të ushqyer një qytet të tërë. Ishim pelegrinë të varfër, por tashti mund të bëhemi tregtarë! E ardhmja jonë u sigurua.

Dinari e Fatihu u vunë sërish në udhën e tyre. Me të mbërritur rrëzë një mali, dëgjuan një gumëzhimë që dukej se vinte prej tij. Dervishi vuri veshin në tokë.

-Janë miliona milingona që po ndërtojnë strehën e tyre. Kjo gumëzhimë është thirrja e tyre për ndihmë. Me gjuhën e tyre, ato po na thonë: ‘Ndihmonani! Ndihmonani! Po gërrmojmë, por kemi hasur në disa shkëmbinj të çuditshëm që na kanë penguar rrugën. Ndihmonani që t’i zhgroposim’. Dëshiron të ndalim e t’i ndihmojmë, apo të vazhdojmë rrugën pa vonesë?”.

-Vëlla-, këmbënguli Dinari, -milingonat dhe gurët nuk na s’janë puna jonë. Kërkimi i mjeshtrit është i vetmi qëllim.

-Shumë mirë, vëlla,- tha dervishi, -e megjithatë thuhet se gjithçka është e lidhur. Ndoshta ka ndonjë lidhje mes këtij fakti e nesh.

Dinari nuk i dha rëndësi këtyre fjalëve që murmuriti plaku, e kësisoj të dy vazhduan rrugën. Kur dy udhëtarët ndaluan për të kaluar natën, Dinari pikasi se i kishte humbur thika.

-Do ta kem lënë pranë folesë së milingonave.- tha. Ditën që pasoi u kthyen tek ai vend. Mbërritën rrëzë malit, por nuk shquajtën asnjë gjurmë të thikës së Dinarit. Në vend të saj, panë disa njerëz të zhyer në baltë që po pushonin ndanë një grumbulli me monedha ari.

-Është një thesar i fshehur që sapo e zhgroposëm-, thanë ata. -Po kalonim këtu pranë, kur një dervish plak dhe shëndetlig na këshilloi me këto fjalë: ‘Gërrmoni këtu, e do të gjeni atë që, për dikë është gur e për të tjerët ar’.

Dinari mallkoi fatin e tij.

-Sikur të ishim ndalur-, u qarravit ai, -ti dhe unë do të ishim bërë të pasur, o dervish!

Të tjerët vërejtën:

-Dervishi që po të shoqëron ty, o i huaj, i ngjan çuditërisht shumë atij që ne takuam mbrëmë.

-Dervishët i ngjajnë të gjithë njëri-tjetrit-, tha Fatihu.

Dinari e Fatihu vijuan rrugën e tyre, e disa ditë më vonë arritën në bregun e një lumi. Dervishi ndaloi, dhe të dy u ulën duke pritur trapaxhiun. Papritmas shquajtën një peshk që përhidhej herë mbas here mbi ujë, duke bërë ojna në drejtim të tyre.

-Ai peshk-, tha dervishi, -po na dërgon një kumt. Thotë: ‘Kam gëlltitur një gur. Kapmëni dhe më jepni bar për të ngrënë, në mënyrë që ta nxjerr përjashta e të çlirohem prej tij. Udhëtarë, kini mëshirë, ju lutem!’.

Pikërisht në këtë çast u pa se po vinte t....., e Dinari, i cili mezi po priste të vazhdonte rrugën, hipi përpara dervishit. Trapaxhiu u lumturua kur i dhanë një monedhë bakri -ishte gjithë ç’mund t’i jepnin- e asaj nate Fatihu e Dinari fjetën rehat në bregun tjetër, në shtëpinë e çajit që një shpirt i mëshirshëm e kishte ndërtuar për udhëtarët.

Në mëngjes, ndërsa po hurbnin çajin, ia behu një trapaxhi. Nata e kaluar kishte qenë nata më fatlume e tërë jetës së tij, u tha atyre; pelegrinët i kishin sjellë fat. Ai ia puthi duart dervishit të nderuar dhe kërkoi bekimin e tij.

-E meriton të gjithin, biri im-, tha Fatihu.

Trapaxhiu ishte bërë i pasur, dhe ja se ç’kishte ndodhur. Mbrëmjen e kaluar po kthehej në shtëpi si zakonisht, kur i kishte zënë syri dy burra në bregun tjetër, dhe kish vendosur, pavarësisht pamjes së tyre të varfër, të bënte një udhëtim më tepër për Barakën, bekimi i cili i jepej atij që ndihmon udhëtarët.

Më vonë, teksa po merrej me ankorimin e trapit, kishte parë një peshk të hidhej në breg. Dukej se po përpiqej të gëlltiste një fill bari. Mbasi që trapaxhiu ia kishte futur fijen e barit në gojë, peshku kishte vjellë një gur dhe ishte hedhur sërish në ujë. Guri kishte qenë një diamant shumë i madh pa kurrfarë ceni, me një vezullim të pakrahasueshëm dhe me një vlerë të paçmueshme.

-Ti je një djall!-, i briti Dinari me tërbim dervishit. -Kishe dijeni për praninë e tre thesareve, falë fuqisë sate sekrete të perceptimit, e nuk më the asgjë në çastin e duhur! Kjo është sjellja e një shoku të vërtetë? Fatkeqësia ime ishte e mjaftueshme qysh më parë, por pa ty nuk do të kisha mësuar asgjë rreth mundësive të fshehura nëpër pemë, nëpër foletë e milingonave, nëpër peshq, e kushedi se ku tjetër akoma!

Sapo shqiptoi këto fjalë, ndjeu sikur një erë e fuqishme ia flaku shpirtin tutje. Në atë çast e mori vesh se e vërteta ishte saktësisht e kundërta e asaj që sapo kishte thënë.

Dervishi, emri i të cilit do të thotë Mbret Ngadhnjimtar, e preku lehtë në sup dhe i buzëqeshi:

-Tashti, vëlla, do të dish të mësosh nëpërmjet përvojës. Unë jam ai që është nën urdhërat e Mjeshtrit të Fshehtë.

Kur Dinari mori guxim ta çonte kryet, shquajti mësuesin e tij që po largohej me një grup të vogël udhëtarësh të cilët po diskutonin mbi rreziqet që i prisnin gjatë udhës. Sot, emri i Malik Dinarit figuron mes emrave të dervishëve më të mëdhenj, si shok dhe shembull, si Njeriu i Mbërritur.

Malik Dinar ka qenë një nga mjeshtrat e moçëm Klasikë. Mbreti Ngadhnjimtar i rrëfenjës është mishërimi i “funksioneve të epërme të mendjes”, që Rumiu e quan “Shpirti Njerëzor”, e të cilin njeriu duhet ta edukojë përpara se të veprojë në botën e ndriçuar. Autorësia e këtij versioni i mvishet Emir El-Arifin-it.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Dervishi dhe princesha

Jetonte dikur bija e një mbreti, që ishte e bukur si hëna e që të gjithë e adhuronin. Një ditë, një dervish, teksa po bëhej gati të hante një copë bukë, e shquajti princeshën dhe u godit aq shumë nga bukuria e saj, sa buka i ra prej dore. Kur princesha kaloi pranë tij, i buzëqeshi. Ajo buzëqeshje e shkundulloi; buka i ra nga dora dhe ai pothuajse humbi ndjenjat.

Mbeti në ekstazë për plot shtatë vjet, gjatë të cilave jetoi nëpër rrugë, duke fjetur me qentë. Princesha ishte aq e acaruar për këtë shkak, sa shërbëtorët e saj vendosën ta vrisnin dervishin.

Atëherë princesha i çoi fjalë dervishit që të vinte dhe i tha:

-Une e ti nuk mund të bashkohemi me njeri-tjetrin. Shërbëtorët e mij duan të të vrasin. Kësisoj, është më mirë që ti të ikësh!

-Që në çastin kur të pashë për herë të parë-, iu përgjigj burri i gjorë, -jeta nuk ka më kurrfarë vlere për mua. Ata do të më vrasin pa asnjë shkak. Por, të lutem, përgjigjmu, meqë ti do jesh shkaku i vdekjes sime. Kam vetëm një pyetje për të të bërë: përse më pate buzëqeshur dikur?

-Njeri mëndjelehtë!-, i tha princesha. -Kur të pashë se deri në ç’pikë po bëheshe qesharak, të pata buzëqeshur për mëshirë e për asnjë arsye tjetër.

Dhe mbas këtyre fjalëve princesha u zhduk.

* * *

Në veprën e tij Kuvendi i zogjve, Attar flet për keqkuptimin e emocioneve subjektive, i cili i shtyn njerëzit të ngatërrojnë disa përvoja (buzëqeshja e princeshës), me trajtime të veçanta (adhurimi), teksa mund të jetë fjala për diçka krejt të kundërt (mëshira).



Të shtosh nevojat

Një mbrëmje, tirani që mbretëronte në Turkestan, po dëgjonte një dervish, i cili ishte duke i treguar ca rrëfenja, kur befas i ra ndërmend ta pyeste në lidhje me Hizrin.

-Hizri shfaqet kur ke nevojë-, i tha dervishi. Nëse ai shfaqet, mbërtheje kindin e tunikës së tij, dhe dituria bëhet e jotja”.

-Mund t’ia dalë kushdo?-, pyeti mbreti.

-Kushdo që është i zoti-, u përgjigj dervishi.

-E kush mund të jetë më i zoti se unë?-, tha me vete mbreti, e mbas kësaj u dha urdhër kasnecëve të tij që t’ua shpallnin njerëzve këto fjalë: “Do ta mbuloj me pasuri atë njeri që do më nxirrte përpara Hizrin e padukshëm, mbrojtësin e madh të njerëzve”.

Duke dëgjuar këtë lajm, një plak me emrin Baftjar Baba, i cili rronte në mjerim, pati një ide dhe i tha së shoqes:

-Kam një plan, e së shpejti do bëhemi të pasur. Pak me vonë, unë do të vdes, por kjo nuk ka rëndësi, sepse kjo pasuri do ta sigurojë jetën tënde.

Baftjar Babai u paraqit tek mbreti dhe i tha se ishte në gjendje ta gjente Hizrin brënda dyzetë ditëve, nëse ai, mbreti, do t’i jepte njëqind monedha ari.

-Nëse do ta gjesh Hizrin-, u përgjigj mbreti, -do të marrësh një shumë dhjetë herë më të madhe, përndryshe do të ekzekutohesh në çast, si paralajmërim për ata që guxojnë të tallen me mbretin.

Baftjar Babai i pranoi kushtet. U kthye në shtëpi e ia dha florinjtë të shoqes. Tashmë, me atë shumë të hollash, jeta e saj qe siguruar. Dyzetë ditët që i kishin mbetur për të rrojtur, i kaloi në meditim, duke u përgatitur për jetën tjetër.

Në ditën e dyzetë u paraqit tek mbreti, e i tha:

-Madhëri, lakmia juaj ju ka çuar në atë gjëndje sa të mendoni se paratë tuaja do ta detyrojnë Hizrin të shfaqet. Por, është thënë se Hizri nuk shfaqet në përgjigje të dëshirave që burojnë nga lakmia.

Mbreti u tërbua.

-I mallkuar, këtë do ma paguash me jetën tënde! Kush je ti, që guxon të tallesh me dëshirat e një mbreti?

Baftjar Babai, tha:

-Legjenda dëshmon se çdo njeri mund ta takojë Hizrin, por thotë edhe se, takimi është i frytshëm vetëm nëse qëllimet e tij janë të pastra. Thuhet se Hizri mund t’i shfaqet një njeriu në masën dhe në kohën brënda të cilave njeriu e meriton ndërhyrjen e tij. Mbi këto të dhëna, as ju e as unë nuk mund të ushtrojmë as kontrollin më të vogël.

-Mjaft me këto dokrra!-, thirri mbreti. -Sigurisht që këto fjalë nuk do të ta zgjasin jetën! Nuk më mbetet tjetër veçse t’u kërkoj këshilla ministrave të mij, të pranishëm këtu, që të gjejmë mënyrën më të mirë për të të ekzekutuar.

Iu drejtua vezirit të parë, dhe e pyeti:

-Në ç’mënyrë duhet të vdesë ky njeri?

-Piqeni për së gjalli-, tha veziri i parë, -që të bëhet shembull për të tjerët.

Duke folur njeri mbas tjetrit, veziri i dytë tha:

-Prejeni në katër pjesë.

Kurse i treti tha:

-Përmbushjani këtij njeriu nevojat thelbësore në jetë, që të mos jetë më i detyruar të mashtrojë për të siguruar nevojat familjes së vet.

Teksa po gjykonin mbi këtë çështje, një plak i urtë kishte hyrë në sallën e dëgjimit. Me të shprehur edhe veziri i tretë mendimin e vet, i porsaardhuri tha:

-Secili nga këta, shprehu pikëpamjen që përputhet me paragjykimet e veta të fshehura e të pandryshueshme.

-Ç’kërkon të thuash?-, e pyeti mbreti.

-Dua të them se veziri i parë e ka filluar jetën e tij si bukëpjekës. Ai flet duke përdorur termat e zanatit të vet, e kësisoj propozon që këtë njeri ta pjekin. Veziri i dytë ka punuar kasap, e flet për prerje. Veziri i tretë, që është një mjeshtër në politikë, arrin ta kuptojë thelbin e çështjes rreth të cilës jeni duke diskutuar. Kini parasysh dy gjëra. E para, që Hizri i shfaqet dhe i shërben secilit në bazë të aftësisë që ka për të përfituar nga ardhja e tij. E dyta, që ky njeri me emrin Baftjar- të cilin do ta quaj Babà, për shkak të vetëflijimit të tij- është shtyrë nga dëshpërimi për të bërë atë që bëri. Ai ka shtuar nevojat e tij e, si rrjedhojë, më ka detyruar të shfaqem.

Dhe ndërsa të gjithë po e shikonin, plaku i urtë u zhduk përpara syve të tyre. Mbreti bëri ç’ishte e mundur për të ndjekur udhëzimet e Hizrit. I caktoi një pension të përjetshëm Baftjarit, ndërsa vezirin e parë dhe të dytë i shkarkoi nga detyra. Nga ana e tyre, Baftjar Babai dhe e shoqja, duke u treguar mirënjohës, i rikthyen njëmijë monedhat e arta në thesarin mbretëror. Sesi mbreti arriti ta takonte sërish Hizrin, e gjithë ç’ndodhi mes tyre, gjendet e mbyllur në rrëfenjën e rrëfenjës së rrëfenjës së Botës së Padukshme.

* * *

Thuhet se Baftjar Babai ishte një sufi i urtë që kaloi një jetë të thjeshtë e të rregullt në Horasan, deri në ngjarjen që përshkruan kjo rrëfenjë. Duke iu mveshur edhe shehëve të tjerë sufinj, rrëfenja ilustron konceptin e ndërveprimit mes dëshirave njerëzore dhe një rrafshi tjetër të ekzistencës. Hizri është lidhja mes këtyre dy sferave. Titulli është frymëzuar nga poezia e famshme e Xhelaludin Rumit:

“Nevoja krijon organe të reja perceptimi.

Njeri, shtoji pra nevojat e tua,

Që të mund ta rritësh perceptimin tënd”.

Ky version rrjedh prej gojës së një mjeshtri sufi nga Afganistani.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Bajazidi dhe egoisti

Një ditë, një njeri shkoi të takonte Bajazidin, mistikun e madh të shekullit IX, me qëllim që ta qortonte. Njeriu i tha se, kishte agjëruar, ishte lutur dhe se i kishte zbatuar një për një këshillat e tij për plot tridhjetë vite, por pa e mbërritur lumninë për të cilën Bajazidi i kishte pasë folur dikur. Bajazidi i tha se edhe nëse do vijonte kështu edhe për treqint vjet të tjera, prapëseprapë nuk kishte për ta mbërritur atë që kërkonte.

-Si është e mundur?-, pyeti njeriu që mëtonte të ndriçohej.

-Sepse krenaria jote të pengon-, u përgjigj Bajazidi.

-Tregomë ndonjë zgjidhje-, iu lut burri.

-Një zgjidhje është, por nuk mund ta realizosh-.

-Ma thuaj gjithsesi.

Atëherë Bajazidi tha:

-Shko te berberi dhe rruaje mjekrën tënde të adhuruar. Hiqi të gjitha rrobat dhe lidhe belin me një litar. Mbush një trastë me arra, vare në qafë, dhe vërtitu nëpër sheshin e tregut duke thënë: “I jap një arrë çdo çunaku që ma ngjeshë me një shpullë qafës”. Në fund, paraqitu në gjyq me qëllim që gjyqtarët të mund të të shohin.

-Por unë nuk mund t’i bëj tërë këto! Të lutem, më jep ndonjë gjë mësim tjetër që mund të ketë të njejtin efekt.

-Ky është hapi i parë dhe i vetëm-, tha Bajazidi. Të thashë se nuk do mund ta realizoje. Kësisoj, ti e ke të pamundur të kurohesh.

Rrëfyer nga: El-Gazali. Sufiu që përmendet në këtë parabolë, duhet të jetë i madhi Bajazid Bistamî.



Natyra e të nxënit

Ibrahim Khawwas tregon se, qysh në moshë të re, vendosi të ndiqte mësime prej një mësuesi. Ai u vu në kërkim të këtij urtaku, e gjeti dhe i kërkoi që të pranonte ta merrte si nxënësin e tij. Mësuesi u përgjigj:

-Nuk je ende gati.

Duke parë se nxënësi këmbëngulte, urtaku i tha:

-Shumë mirë, do të të mësoj diçka. Kam ndërmend të nisem për haxhillëk në Mekë. Eja me mua.

Nxënësit i gufoi zemra nga gëzimi.

-Meqë tashmë jemi shokë udhëtimi-, tha mjeshtri, -është e nevojshme që njëri të udhëheqë dhe tjetri të bindet. Zgjidhe rolin që të pëlqen.

-Urdhëro ti, kurse unë do të bindem-, tha nxënësi.

-Unë do mund të urdhëroj nëse ti do të dish të bindesh-, tha mjeshtri.

Udhëtimi filloi.

Një natë, ndërsa ishin duke pushuar në shkretëtirën e Hejazit, nisi të binte shi. Mësuesi u çua dhe, që ta mbronte nxënësin nga shiu, i hodhi përsipër një velenxë.

-Por ti po bën atë që, në të vërtetë, duhet ta bëj unë për ty-, kundërshtoi nxënësi.

-Unë të urdhëroj të më lejosh të të mbroj-, tha mjeshtri.

Kur zbardhi dita, djali i tha mjeshtrit:

-Sot është një ditë e re. Lermë që të jem unë prijësi, dhe bindmu.

Mjeshtri pranoi.

-Po shkoj të mbledh shkarpa për të ndezur një zjarr”, vendosi djali.

-As që bëhet fjalë; shkoj unë për t’i mbledhur-, tha mjeshtri.

-Të urdhëroj të qëndrosh këtu, ndërsa shkarpat do shkoj t’i mbledh unë!-, kundërshtoi Ibrahimi.

-Kurrsesi-, u përgjigj mjeshtri, -sepse rregullat e të nxënit nuk lejojnë që nxënësi të pranojë shërbime prej mësuesit.

Duke vepruar kështu, mjeshtri nuk humbte kurrë asnjë rast për t’i treguar nxënësit të tij, me shembuj praktikë, se cili ishte kuptimi i vërtetë i nxënësisë.

Me të arritur në portat e Qytetit të Shenjtë, u ndanë nga njëri-tjetri. Kur, më vonë, e takoi mjeshtrin, nxënësi nuk mundi të përballonte vështrimin e tij.

-Ajo që ke mësuar-, tha plaku, -bën pjesë në natyrën e të nxënit.

Ibrahim Khawwas (Endësi i fijeve të palmës) e përkufizonte kështu rrugën sufi: “Pranoni që të tjerët të bëjnë atë që duhet të bëjnë për ju. Bëni për veten tuaj atë që duhet të bëni për veten tuaj”.

Khawwas ishte një nga mjeshtrat e mëdhenj të kohërave të moçme.



Sëndyku i moçëm i Nuri Beut

Nuri Beu ishte një shqiptar i urtë dhe i nderuar, i cili qe martuar me një grua shumë më të re se ai vetë. Një mbrëmje, kur u kthye në shtëpi më shpejt se zakonisht, një shërbëtor i tij besnik shkoi tek ai dhe i tha:

-Gruaja juaj, zonja jonë, sillet në mënyrë të dyshimtë. Rri në dhomën e saj pranë një sëndyku të moçëm që i përkiste dikur gjyshes suaj, e që është mjaft i madh sa për të nxënë brënda një burrë. Ai sëndyk nuk duhet të ketë pasur brënda gjë tjetër veç ndonjë stolie të vjetër, por besoj se tashmë mund të ketë brënda diçka më tepër. Gruaja juaj nuk më lejon të shoh brënda sëndykut as mua që jam shërbëtori juaj më i vjetër.

Nuriu hyri në dhomën e gruas së tij dhe e pa të ulur mërzitshëm ndanë sëndykut prej druri të fortë.

-A mund të ma tregoni se çfarë ka brënda ai sëndyk?.

-Për shkak të dyshimeve të një shërbëtori, apo sepse nuk keni më besim tek unë?

-A nuk do të ishte më e thjeshtë sikur ta hapje pa e zgjatur shumë, e kësisoj t’i japim fund një herë e mirë fjalëve që qarkullojnë?

-Nuk besoj se kjo gjë është e mundur.

-Është i mbyllur me çelës? Ku është çelësi?

Gruaja ia tregoi dhe tha:

-Nxirreni jashtë shërbëtorin dhe do t’ua jap.

Kur shërbëtori doli, gruaja ia dorëzoi çelësin, dhe u tërhoq e tronditur në mënyrë të dukshme.

Nuri Beu u mendua gjatë. Mandej thirri katër nga kopshtarët e tij dhe, të gjithë së bashku, me të rënë muzgu, e mbartën sëndykun, pa e hapur fare, deri në sinorët e fundëm të tokave të tij, dhe e groposën.

Aty e mbrapa, nuk u fol kurrë më për këtë çështje.

Kjo histori provokuese, për të cilën thuhet me ngulmim se mbart një domethënie të brendshme, përtej kuptimit të dukshëm moral, i përket regjistrit të dervishëve endacakë, prijësi i të cilëve është Jusufi i Andaluzisë, i cili ka jetuar në shek. XIII.



Mbreti dhe çunaku i varfër

Fill i vetëm, njeriu nuk mund t’i shkojë deri në fund udhëtimit të brendshëm. Nuk duhet të përpiqeni ta ndërmerrni vetëm këtë Udhë. Udhërrëfyesi është i domosdoshëm. Ai që po e quajmë mbret është udhërrëfyesi, e ai që po e quajmë fëmijë i varfër, është kërkuesi. Rrëfehet se, një ditë, mbreti Mahmud rastisi të shkëputej nga ushtria e tij. Mbreti po kalëronte me të shpejtë, kur pa një çunak në breg të një lumi. Çunaku kishte lëshuar rrjetën në ujë dhe dukej shumë i trishtuar.

-Biri im-, i tha mbreti, -përse je i dëshpëruar? Kurrë nuk kam parë dikë në një gjendje të tillë.

-Madhëri-, iu përgjigj çunaku, -jemi shtatë vëllezër dhe nuk kemi baba. Jetojmë me nënën tonë në skamje dhe pa mbështetjen e askujt. Unë vij këtu çdo ditë me rrjetën time, duke shpresuar të zë ndonjë peshk për darkë. Nëse ditën nuk arrij të zë kurrgjë, në mbrëmje s’kemi çfarë të hamë.

-Biri im-, i tha mbreti, -a dëshiron të të ndihmoj në këtë punën tënde?

Fëmija pranoi dhe mbreti Mahmud lëshoi rrjetën në lumë. Me të ndjerë prekjen e dorës mbretërore, rrjeta u mbush me njëqind peshq.

Kjo parabolë i përket të madhit Attar, dhe është shkëputur nga vepra e tij “Kuvendi i zogjve”. Çmohet si në kuptimin letrar, ashtu dhe në atë simbolik.

Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Njeriu që ecte përmbi ujë

Një ditë, një dervish me mendësi të kushtëzuar, prodhim i një shkolle të rreptë religjioze, po bariste përgjatë një bregu uji, krejtësisht i përhumbur në probleme teologjike dhe morale, sepse kjo ishte forma e mësimeve sufi që i kishin dhënë në bashkësinë ku ai bënte pjesë. Për të, religjioni emocional përputhej me kërkimin e së Vërtetës Sublime.

Papritmas filli mendimeve të tij u këput nga një britmë e fortë: dikush po përsëriste lutjet e veta dervishore.

Dervishi ynë tha me vete: “Atij njeriu nuk do t’i bëjë fare dobi lutja, sepse po i shqipton keq rrokjet. Në vend që të këndojë JA HU, thotë U JA HU …”.

Kështu, dervishi në fjalë mendoi se është detyra e tij- e atij që kishte mësuar me aq zell- që ta korrigjonte atë të gjorë i cili, me sa shihej, nuk kishte patur fat të udhëhiqej në mënyrën e duhur, e që me gjasë bënte të mundshmën e tij për të hyrë në harmoni me idenë nëpërmjet tingujve.

Mori me qira një barkë dhe zuri të voziste në drejtim të një ishulli, prej nga dukej se vinte zëri.

Në një kasolle prej kallamash shquajti, ulur përtokë, një njeri të veshur si dervish që përkundej nën ritmin e përsëritjes së asaj formule.

-Miku im-, i tha, -shqiptimi që bën ti është i gabuar. Më takon të ta them, sepse është mirë të jepen këshilla, e po aq mirë të pranohen. Ja se si duhet ta shqiptosh.

Dhe ia shpjegoi.

-Falemnderit.- tha tjetri me përunjësi.

Dervishi i parë hipi sërish në barkë, shumë i kënaqur që kishte përmbushur një veprim të mirë. Por, në fund të fundit, a nuk do të ishte e udhës që, ai i cili e shqipton drejt një formulë të shenjtë, të zotërojë edhe aftësinë për të ecur mbi ujë? Dervishi nuk kishte parë kurrë ndonjë njeri që të kryente një mrekulli të tillë, por kishte shpresuar gjithmonë, se herët a vonë ai do mund t’ia mbërrinte vetë kësaj.

Nga kasollja nuk vinte më asnjë tingull; gjithsesi, dervishi ishte i bindur se mësimi i tij kishte dhënë fryte. Pikërisht në atë çast u dëgjua një U JA e shqiptuar me mëdyshje: dervishi i kasolles kishte rifilluar ta shqiptonte formulën simbas mënyrës së tij…

Teksa dervishi i parë ishte përhumbur në mendimet e tij, duke medituar rreth perversiteteve të njerëzve dhe kokëngjeshjes së tyre për të mos hequr dorë nga gabimet, sytë e tij dalluan një shfaqje të çuditshme: dervishi i kasolles pati lënë ishullin dhe po vinte drejt tij duke ecur përmbi sipërfaqen e ujit…

I mahnitur, reshti së vozituri. Tjetri e mbërriti dhe iu drejtua me këto fjalë:

-Vëlla, më fal që po të besdis, por erdha të të lutem që të ma mësosh edhe njëherë mënyrën e saktë për të thënë formulën, sepse e kam të vështirë ta mbaj mend.

Nga letërsia popullore orientale



Uji i parajsës

Përgjatë jetës së tyre prej nomadësh, Harith Beduini dhe gruaja e tij Nafìsa e ngulnin çadrën e tyre të mjerë aty ku mund të gjenin ndonjë palmë hurmash, ndonjë degë të thatë për gamilen e tyre, apo ndonjë pellg uji të njelmët.

Kishte vite të tëra që bënin një jetë të tillë, e çdo ditë, Harithi kryente të njejtat veprime: nëpërmjet kurtheve, zinte minj shkretëtire për t’u marrë lëkurën, të cilën e ndërthurte me fijet e palmave, bënte litarë, dhe ua shiste karvaneve që kalonin andej.

Një ditë, gjithsesi, ai pa të teptiste nga rëra e shkretëtirës një burim. Harithi e ngjëroi ujin me buzë dhe iu duk si ujë parajse. Ai ujë, që ne do ta gjykonim si tmerrësisht të njelmët, ishte në të vërtetë shumë më i ëmbël se uji që ai ish mësuar të pinte. “Është e domosdoshme t’ia jap ta provojë ndokujt që ia di vlerën”, tha me vete Harithi.

Kështu, u përudh rrugës që e çonte në Bagdat, drejt e tek pallati i kalifit Harun El-Rashid, duke u ndalur vetëm për të përtypur ndonjë hurmë. Kishte marrë me vete dy shakuj me ujë: njërin për vete, kurse tjetrin për kalifin.

Mbas disa ditësh udhëtimi, Harith Beduini arriti në Bagdad dhe shkoi fill e te pallati. Rojet e dëgjuan rrëfimin e tij, dhe duke mos ditur ç’të bënin tjetër- ky ishte zakoni- e çuan në sallën e pritjes sw njerëzve, ku gjendej kalifi.

-Prijës i besimtarëve-, tha Harithi, -unë jam një beduin i varfër dhe i njoh të gjithë llojet e ujërave të shkretëtirës, paçka se prej gjërave tjera marr vesh shumë pak. Sapo kam zbuluar këtë Ujë Parajse, dhe menjëherë mendova të ta sjell, sepse, në të vërtetë, është një dhuratë e denjë për ju.

Haruni, i Sinqerti, ngjëroi ujin e, meqë dinte t’i kuptonte nënshtetasit e tij, i urdhëroi oborrtarët ta rehatonin beduinin në pallat, e ta mbanin aty derisa ai, kalifi, të merrte një vendim lidhur me këtë çështje. Mandej thirri kapitenin e rojeve, dhe i tha:

-Ajo çka për ne është asgjë, për atë është gjithçka. Në të errur, shoqërojeni jashtë pallatit. Kini kujdes që të mos e shohë lumin e fuqishëm Tigër; shoqërojeni deri tek çadra e tij, dhe mos e lejoni të pijë ujë të ëmbël. Mandej jepini njëmijë monedha ari, bashkë me falenderimet e mia për shërbimet e tij. I thoni se e kam emëruar roje të Ujit të Parajsës, e se këndej e mbrapa duhet t’u ofrojë të pijnë ujë në emërin tim të gjithë udhëtarëve që do kalojnë aty.

Ky rrëfim titullohet edhe: “Historia e dy botëve”. Është rrëfyer nga Abu El-Atahiyya, i fisit Aniu, bashkëkohor me Harun El-Rashid. El-Atahiyya është themelues i një sekti dervishësh, por në të njejtën kohë ai është quajtur “babai i poezisë së shenjtë arabe”. Vdiq në vitin 828.



Gostari dhe mysafirët

Mësuesi është si gostari në shtëpinë e vet. Nxënësit e tij janë ata që përpiqen të mësojnë Rrugën, por që nuk kanë qenë kurrëndonjëherë në shtëpi. Ata kanë vetëm një ide të vagullt rreth imazhit të shtëpisë, e megjithatë shtëpia ekziston. Kur mysafirët hyjnë në shtëpi dhe shohin përsëpari sallonin, dhe pyesin: “Çfarë është?”, marrin përgjigjen: “Është vendi ku rrihet”. Atëherë ata ulen nëpër karrige, por prapë kanë vetëm një ide të turbullt rreth funksionit të karriges.

I zoti i shtëpisë, gostari, i zbavit, por ata nuk reshtin së bëri pyetje, ndonjera prej të cilave është e papërfillshme. Por gostari i mirë nuk i qorton për këtë; për shembull, ata duan të dinë ku dhe kur do të hanë. Nuk e dinë se askush nuk është vetëm, që pikërisht në atë çast ca njerëz të tjerë janë duke gatuar në kuzhinë, e që ekziston një tjetër dhomë ku ata do ulen për të ngrënë. Janë në dilemë, sepse nuk po e shohin as ushqimin dhe as procesin e përgatitjes së ushqimit, ndoshta dyshues e nganjëherë edhe në siklet.

Gostari i mirë, i cili i njeh problemet e mysafirëve, bën çmos që ata të ndjehen mirë, me qëllim që të mund ta shijojnë ushqimin kur të vijë. Në fillim, miqtë nuk janë në gjendje t’i afrohen ushqimit.

Disa mysafirë janë më të shkathët se të tjerët për të nxënë, dhe i kuptojnë marrëdhëniet mes elementëve të ndryshëm të shtëpisë. Këta ia dalin të komunikojnë me miqtë që janë më të ngadalshëm. Në këtë rrethanë, gostari i jep çdo mysafiri atë përgjigje që i përshtatet aftësisë për të kuptuar unitetin dhe funksionimin e shtëpisë.

Nuk është e mjaftueshme që shtëpia të ekzistojë, të jetë e gatshme për të pritur mysafirë e që gostari të jetë i pranishëm. Duhet që ndokush ta ushtrojë në mënyrë të gjallë detyrën e gostarit, me qëllim që të huajt, që janë mysafirë e për të cilët gostari merr përsipër përgjegjesitë, të mund të mësohen me shtëpinë.

Fillimisht, shumë prej tyre nuk e kanë vetëdijen e të qënit mysafirë ose, më saktë, nuk janë të vetëdijshëm se ç’do të thotë të jesh mysafir: pra, ç’është ajo që mund të japin e ajo që mund të marrin në një gjendje të tillë. Mysafiri me përvojë, që i ka njohur shtëpitë, me kalimin e kohës ndjehet rehat në kushtet e të qënit mysafir, e veç kësaj është në gjendje të kuptojë më mirë çdo gjë që lidhet me shtëpitë dhe situatat e ndryshme të jetës nëpër shtëpi. Përsa kohë që është i përkushtuar për të kuptuar se ç’është shtëpia ose për të sjellë ndërmend rregullat e etikës, vëmendja e tij është tepër e zënë prej këtyre faktorëve që të mund të jetë në gjendje të vëzhgojë, përshembull bukurinë, vlerën, apo funksionimin e objekteve që gjenden aty.

Thuhet se kjo parabolë e nderuar, e shkëputur nga mësimet e Nisamudin Awlia (shek. XIV), mund të funksionojë në disa rrafshe të kuptimore. Lidhet me rendin e funksionimeve të ndryshme të mendjes, që mund të na lejojë njëfarë perceptimi të epërm për t’u zhvilluar. Versioni i paraqitur këtu, vjen nga një dorëshkrim, simbas të cilit thuhet se është rrëfyer nga mjeshtri Amir-Sajed Kulal Sokhari, që pati vdekur në vitin 1371.



Mblodhi dhe përktheu: Shpëtim Kelmendi

Shehu Kharraqani në pikën e vdekjes

Në pikën e vdekjes, teksa ishte gati me e lëshue shpirtin prej buzëve të tij, shehu Kharraqani shqiptoi këto fjalë të mrekullueshme: „Oh, sa do të kisha dëshiruar që shpirti im të shqyhej dhe zemra ime të hapej e t‘u ofrohej të gjithëve, derisa ndokush të mund të zbulonte vuajtjet e mia të hidhura e të kuptonte se ai që dëshiron me depërtue në sekrete nuk mund të adhurojë idhuj, duke qenë se është e pamundur të bëhet hile!“

Vetëm kjo, në fakt, do të thotë shërbim i vërtetë, gjithçka tjetër nuk është më shumë sesa kotësi. Të shërbesh, ose të mos jesh, do të thotë të përunjësh vetveten. Por ti don të bëhesh i ngjashëm me Zotin, jo shërbëtori i tij! E kur vallë do ta gjesh forcën për t‘u përunjur? Përkulu, bëhu shërbëtor i përunjur nëse do të jetosh me të vërtetë! Dhe si shërbëtor ji gjithnjë i druajtur, madje druajtja duhet të jetë objekti i vetëm i ambicjes sate. Shërbëtori që kalon përgjatë rrugës pa druajtje, do të dëbohet nga oborri i Mbretit. Alkova e tij është e ndaluar për shërbëtorin që nuk e njeh druajtjen, por do të jetë shpërblimi i duhur për atë që është i druajtur.


Një shërbëtor që i mungon druajtja

Një mbret i dhuroi njerit prej shërbëtorëve të vet një tunikë të mrekullueshme. Ky e veshi dhe doli nga pallati. Pluhuri i rrugës ia mbuloi fytyrën dhe ai e fshiu me mëngën e tunikës. Një ziliqar shkoi dhe i kallëzoi mbretit: „Zotëri. Ai shërbëtor e ka fshirë fytyrën me tunikën që ti i ke dhuruar“ Sovrani e shkarkoi menjëherë atë shërbëtor, duke e dënuar fatkeqin me torture. Dije pra, se kush nuk e njeh drojën në oborrin e Mbretit, nuk do të ketë kurrfarë vlere.


Lojë e ndershme

Një zog tjetër e pyeti çafkëloren: “O ti me mendime të kthjellëta, më thuaj: si është e mundur të luajmë ndershmërisht në rrugën hyjnore? Meqë unë nuk mund ta komandoj zemrën time, unë largohem gjithmonë nga çdo gjë që kam rrotull. Prorë përfundoj me humbë gjithë ç‘arrij të fitoj, që në duart e mia shndërrohet në një akrep që ikën. Asgjë nuk më mban të lidhur, këpus çdo lidhje apo zinxhir, por me Atë mundohem të luaj ndershmërisht, me shpresën se një ditë do mund ta admiroj fytyrën e Tij“.

Çafkëlorja u përgjigj: “Lojë e ndershme është ushqimi për të cilin ka nevojë ai që guxon të ndërmarrë një udhëtim, e kjo do të thotë se e gjen vetëm ai që është gati të luajë gjithçka, në privim, paqen e përkryer. E atëherë shqyej gjithë çfarë ke qepur e mos i qep sërish ato që ç‘ke shqyer! Digji me frymëmarrjen tënde zjarrmuese gjithë ato që ti zotëron, deri në fijet e flokut, e mandej mblidh hirin dhe ulu sipër tij, e më në fund përhape derisa era e lavdisë hyjnore t‘ia humbasë çdo gjurmë! Nëse nuk arrin të vdesësh kundrejt gjërave që të përkasin, si do mund të kesh mundësi të vësh këmbët në hollin e pallatit të Tij? Në burgun e kësaj bote nuk mund të rrohet gjatë, hiqi pra duart prej gjithçkaje që ke gjetur në të! Në orën e vdekjes gjithë ç‘zotëron ka për ta thithur gjakun, do bëhet shtazë që të shqyen! E pikësëpari hiqi duart prej vetvetes, sepse vetëm kështu do mund të fillosh udhëtimin tënd mbi rrugë. Mos e gënje veten se do mund ta përballosh udhëtimin nëse nuk do të dish të luash ndershmërisht „.


Dervishi dhe princesha

Na ishte njëherë një bijë mbreti që ishte e bukur si hëna, aqsa e adhuronin të gjithë. Një ditë, një dervish, ndërsa po bëhej gati të hante një copë bukë, e pa dhe u mallëngjye aq shumë sa buka i ra nga dora. Kur princesha kaloi afër tij, i buzëqeshi. Ajo buzëqeshje e tronditi; buka ra në pluhur dhe ai gati humbi ndjenjat.

Mbeti në ekstazë për shtatë vjet, përgjatë të cilave jetoi nëpër rrugë, duke fjetur bashkë me qentë. Princesha u pezmatua aq shumë, sa shërbëtorët e saj deshën ta vrisnin dervishin. Atëherë ajo çoi fjalë t’ia sillnin përpara saj, e i tha: ”Unë dhe ti nuk mund të jemi bashkë. Shërbëtorët e mij duan të të vrasin. Kësisoj është më mirë të zhdukesh!” Dervishi u përgjigj: “Qysh nga çasti që të kam parë, jeta nuk ka asnjë vlerë për mua. Ata do më vrasin pa arsye. Por të lutem, përgjigjmu, meqë ti je shkaku i vdekjes sime. Kam vetëm një pyetje me të ba: përse më pate buzëqeshur dikur?

“Teveqel!”, i tha princesha. “Kur të kam parë se deri në ç’pikë po bëheshe qesharak, kam buzëqeshur, por kam buzëqeshur për mëshirë e për asnjë arsye tjetër”. Dhe princesha u zhduk.


Mbreti dhe fëmija i varfër

I vetëm, njeriu nuk mund të arrijë në fund të udhëtimit të brendshëm. Nuk duhet të orvateni ta ndërmerrni të vetëm Udhën. Prijësi është i domosdoshëm. Ai që e quajmë mbret është udhëheqësi, dhe ai që e quajmë fëmijë i varfër është kërkuesi.

Tregohet se mbreti Mahmud një ditë u gjend i shkëputur nga ushtria e tij. Mbreti po kalëronte me shpejtësi kur pa një fëmijë në breg të lumit. Fëmija kishte hedhur rrjetën e tij në lumë dhe dukej shumë i trishtuar. “Vogëlushi im”, tha mbreti, “përse je i trishtuar? Nuk kam parë kurrë ndokënd në një gjendje të tillë”.

“Madhëri”, u përgjigj çunaku, “jemi shtatë vëllezër dhe babain nuk e kemi. Jetojmë bashkë me nënën në varfëri e pa kurrfarë mbështetje. Unë vij këtu çdo ditë me rrjetën time, duke shpresuar se do mund të zë ndonjë peshk për darkë. Nëse nuk zë asgjë ditën, në mbrëmje nuk do kemi mundësi të hamë asgjë”.

“Vogëlushi im”, tha mbreti, “a dëshiron të të ndihmoj në punën tënde?”. Vogëlushi pranoi dhe mbreti Mahmud hodhi rrjetën. Duke rënë në kontakt me dorën mbretërore, rrjeta u mbush me njëqind peshq.


Tre këshilla

Një ditë një njeri kapi një zog. Zogu i tha; “Unë nuk të duhem ty asgjë, përsa kohë që jam i burgosur. Liromë e do të të jap tre këshilla të çmuara”.

Zogu premtoi ta jepte këshillën e parë teksa ishte ende në duart e njeriut, të dytën kur të kishte mbërrijtë në degën e një peme, e të tretën kur të ishte ngjitë lart në majën e një mali. Njeriu pranoi dhe kërkoi këshillën e parë.

“Nëse humbet diçka”, tha zogu, “edhe nëse e dëshiron sa jetën tënde, mos e vajto“.

Njeriu e lëshoi zogun dhe ky fluturoi për të qendruar në degën e një peme.

“Mos u beso kurrë gjërave që bien në kundërshtim me të kuptuarit normal, pa kërkuar më parë prova”-tha zogu duke ofruar kështu këshillën e dytë.

Mandej zogu fluturoi në majë të malit, prej ku thërriti: “Oh, fatkeq! Brënda trupit tim gjenden dy smeraldë gjigandë. Sikur thjesht të më kishe vrarë, tashmë ata do ishin tuat!”.

Njeriun e bëri të vuajë mendimi i asaj që paskej humbur dhe i tha zogut: “Ma jep së paku këshillën e tretë!”.

“Je me të vërtetë idiot!”, iu përgjigj zogu. “vazhdon të rrish ende këtu duke më kërkuar këshilla, kur nuk mendove as dhe për një çast për dy të parat! Të thashë që të mos vuash për humbjen e diçkaje e të mos besosh në gjëra që bien në kundërshtim me të kuptuarit normal. Dhe është pikërisht kjo, ajo që po bën në këto çaste! Po fillon të besosh në absurditete qesharake dhe po vuan prej se paske humbur diçka! Po a nuk e shikon se nuk jam aq i madh sa për të patur brënda vetes dy smeralde gjigandë? Je budalla! Për këtë arsye do vijosh me qenë rob i kufinjve të zakonshëm që i janë vënë çdo njeriu”.


Parabola nga Fariduddin Attar
Nga: Kuvendi i zogjve