Sekreti i mjeshtrave sufi

Sekreti i mjeshtrave sufi



Ne perëndimorët jemi mësuar të dëgjojmë të thonë se nuk e kuptojmë spiritualitetin, apo që Lindja është hambari i sekreteve të lashta, që jemi materialistë e që duhet të çlirohemi nga ngurosja shekullore e mungesës së vëmendjes karshi „vlerave të vërteta“. Sufinjtë me të cilët kam jetuar i kishin edhe ata këto lloj mendimesh, por në një kuptim mjaft të ndryshëm, dhe saktësisht është ky diversitet i të parit që më shtyu të përpiqesha të kuptoja se për çfarë ishte fjala në të vërtetë.

U përkushtova tre vite rresht për të kuptuar që, vëzhgimet e tyre rreth mungesës sonë të spiritualitetit nuk kishin qëllim të na fajësonin, të na ftonin për ndonjë përpjekje më të madhe, të na nxisnin për t‘i ndjekur ata që kishin formuluar diagnozën. Kur e mora vesh domethënien e mendimeve të tyre, kuptova njëkohësisht me doktrinën e tyre edhe „shprehjen e një spiritualiteti real“ që kishte degraduar në duart e imitatorëve.

Sadhu-të indianë, për shembull, praktikojnë refuzimin e „gjërave të botës“; nuk ka dyshim se në kuptimin zanafillor, ata i ishin përshtatur kësaj lloj jete për njëfarë periudhe, me qëllim që të përftonin një pikëpamje të re mbi jetën. Mandej, gradualisht, ajo që ishte vetëm një mjet u bë një qëllim; është e lehtë vërehet se me çfarë shpejtësie sensi real i një praktike mund të humbasë krejtësisht. Mësuesi i kërkon nxënësit që të shmanget nga kjo e nga ajo.

Me kusht që të mbahet nën kontroll të përhershëm, nxënësi, duke e marrë këtë mësim në mënyrë të fjalëpërfjalshme, është i prirë (me apo pa vetëdije) të arsyetojë kështu: “nëse një kufizim i pjesshëm është i dobishëm, kufizimi i plotë do më çojë drejtpërdrejt tek qëllimi“.

Duke i rishqyrtuar nën këtë pikëpamje mësimet e Dhjatës së Re, kuptova që në të gjendej çelësi i kontradiktave të shfaqura, aq të diskutuara, në fjalët e Jezuit. Jezui mësonte duke iu drejtuar herë një grupi në një rast, e herë një grupi në një rast tjetër. Nuk bënte tjetër veçse „përshkruante“ simbas mënyrës sufi teknika të ndryshme për persona të ndryshëm. Gjithsesi, për shkak të moskuptimit, lakmisë dhe paaftësisë për të kuptuar sistemin në terësinë e tij, dëgjues apo ndjekës të tij e përzien bashkë tërë këtë trashëgimi: rezultati i këtij montimi ishte „kaosi“ që u padit edhe nga disa mendje kritike.

Ky zbulim, apo realizim, pati një ndikim të tillë në mendjen time, sa ndjeva papritmas një tërheqje të re ndaj Krishterimit, për atë që po përpiqej të bënte themeluesi i saj. Mund të rrokja me vetëm një vështrim dy mijë vjet përpjekje, gjatë të cilave persona qëllimmirë ishin orvatur të zbatonin parime ezoterike e spirituale në mënyrë mekanike. Ende maksima, me ose pa vetëdije: “Ajo që është e mirë për njerin është e mirë për të gjithë“ dhe ende besimi simbas të cilit “nëse diçka është e mirë në doza të vogla, duhet të jetë akoma më e mirë në doza të mëdha”.

Pashë qartësisht se ky proces degradimi i mësimeve shtronte të njejta probleme si në Lindje ashtu dhe në Perëndim. Në të vërtetë procesi është më i avancuar në Lindje sesa në Perëndim, sepse Lindja ka mbas krahëve një të kaluar religjioze dhe filozofike më të gjatë, sepse mesazhet e Budës, Zarathustrës apo Konfucit u janë bindur, mjaft përpara krishterimit, ligjit natyral të rënies. Me këto mendime e lashë Kairon për të shkuar në Bagdat, një atrehë e lashtë e sufinjve ku mjeshtra të mëdhenj klasikë kanë jetuar, mësuar e vdekur. Por nuk po shkoja vetëm për të vizituar qytetin. Idriz Shehu ishte në Bagdat mysafir i një familje të vjetër me shumë autoritet, që trazirat e fundme politike s‘kishin mundur ta largonin nga pallati i tij.

Me të hyrë unë në sallon, Shehu u ngrit, më ftoi të ulesha pranë tij, më ofroi një cigare e nisi të më fliste sikur të mos ishim ndarë kurrë prej njeri-tjetrit. U përpoqa ta shoh e ta dëgjoj ndryshe nga ç‘kisha bërë me rastin e takimit tonë të parë në Damask. Atmosfera që rrethon një njeri (krijuar shpeshherë nga mënyra me të cilën njerëzit reagojnë në kontaktin me të) mund t‘i hapë udhë një gjykimi të gabuar. Kisha ardhur me disa pyetje dhe me synimin për të thelluar gjykimin tim, por kësaj here pyetjet e mia ishin të një lloji krejt tjetër dhe „gjykimi“ i një natyre tjetër.

Nuk u çudita shumë kur ai iu përgjgj të gjitha pyetjeve të mia akoma pa e hapur unë gojen. Thjesht i thashë: “Ju jeni duke iu përgjigjur pyetjeve që kisha në mendje e që po gatitesha t‘jua drejtoja. Por do të doja t‘iu pyesja kësisoj: Ju përpiqeni të vendosni të shkurajoni ata që ju afrohen, duke përdorur atë që mund të quhet “shtirje”? Në fakt, reagoni në një mënyrë të tillë që njerëzit të mendojnë se ju nuk jeni ai që realisht jeni, me qëllim që t‘i shmangni ata?”.

“Miku im i dashur”, u përgjigj ai menjëherë, “A besoni se mund të ekzistojë ndonjë formulë më e mirë? Ju keni parë drejt. Nëse përpiqesh ta bindësh bashkëbiseduesin tënd për vërtetësinë e asaj që thua, mund t‘ia dalësh mbanë ose jo. Nëse ia del, do ia dalësh pa dyshim të mbjellësh tek ai një besim më tepër, por nuk do mund t‘i përcjellësh asgjë të dobishme. Nëse nga ana tjetër nuk ia del mbanë, do t‘ishte më e udhës ta largoje sa më shpejt, e në këtë rast do të ishte më e njerëzishme ta kryeje duke e bërë të besonte se nuk je i dobishëm për të, sesa t‘i jepje përshtypjen se nuk e ka kapërcyer „provën“, apo diçka e tillë.

“Atëherë, çfarë kërkon tek njerëzit?”-e pyeta.

“Aftësinë për të qenë, për të shërbyer e për të kuptuar, jo besimin për të besuar”.

Vargu i pikave të orientimit që më ofroi nëpërmjet kësaj bisede, më lejoi që përgjigjen sufi ta inkuadroja më mirë në shumësinë e pyetjeve që lidheshin me të ashtuquajturin mësim i fshehtë në nivel ezoterik.

Kjo përgjigje ishte, në pjesën më të madhe, e re për mua; e vërtetë që i gjeja disa pika, por do të isha i paaftë t‘i formuloja në një mënyrë kaq të qartë. Arrita në konkluzionin se kisha gjetur më në fund dijen e fshehtë që shumë njerëz e kishin kërkuar në vende të gabuara.

Duke bërë një përmbledhje, mësimi sufi pohon që mbi Tokë ka, në çdo epokë, një numur të vogël qëniesh njerëzore që janë në gjendje të kuptojnë se cila është gjendja e vërtetë e njeriut në epokën në fjalë. Këta njerëz kanë nganjëherë detyrën për të mësuar, nganjëherë jo. Atyre u janë besuar detyra të natyrave të ndryshme, të cilat ata i zgjidhin nëpërmjet rrugëve të mistershme. Nëse u është ngarkuar misioni për të mësuar, ata mund ta zhvillojnë detyrën e tyre duke e ditur se si, kur e ku duhet të çojnë në fund. Nga kjo pikë shikimi ata nuk veprojnë si mjeku që, me të mbaruar procesin e formimin të tij, vendos një tabelë tek porta e vet dhe krijon një reputacion e një klientelë.

Mësuesi i vërtetë bën pjesë në një skuadër. Në qoftë kryetar apo jo, pa ndihmën e grupimit të tij nuk mund të verë në lëvizje ndonjë aktivitet global që quhet mësim e që funksionon njëkohshmërisht në vende të ndryshme të botës. Nëse një njeri duhet të mësojë diçka, ndoshta duhet të kalojë nga njeri mjeshtër tek tjetri, me qëllim që të zhvillojë tërë konstelacionin e aftësive të nevojshme. Instruktuesit e tij mund të jenë ‘mësues‘ ose më pak se kaq.

Ky koncept i përgjithshëm është kaq entuziast, e megjithatë kaq i huaj për mendimin primitiv- simbas të cilit Mjeshtri duhet të njohë gjithçka e të përcjellë me doza të kufizuara dijen e vet- që, kur e dëgjova të përmendej qeshë ndjerë jashtëzakonisht i mahnitur: mbante vulën e së vërtetës, së paku për mua. Përse nuk isha kujtuar më parë?

Tashmë shumë elementë filluan të gjejnë lidhjet mes tyre. Kjo ishte përgjigja se pse Jezui kishte bërë këtë e jo atë; sepse ata që ndjekin një rrugë spirituale në çdolloj disipline duhet të „udhëtojnë“ në kuptimin e vërtetë sa këtu sa atje; sepse përsa nuk është i institucionalizuar, mësimi i „dijes“ përfundon gjithnjë të të dëmtohet, cilado qoftë lartësia e mësimit.

Ky dëmtim është i pashmangshëm, në çastin që mungon mundësia e një mësimi të përgjithshëm, përbërë nga shumë aspekte. Mbi këtë bazë një njeri i shekullit XX mund ta pranonte idenë e një „mësimi të fshehtë“, pa u bërë një viktimë naive e atyre sistemeve që u bëjnë thirrje vetëm shfaqjeve dhe ndjenjave primitive të frikës dhe lakmisë, që ngrejnë kultin e personalitetit të regjimeve vendase.

E ky mësim për të cilin e kishin fjalën tërë miqtë e mi Sufi, pavarësisht nga religjioni i origjinës (budist, indù, musliman apo kristian), fliste për Mësimin e Lartë dhe për Punën e dervishëve. Le të përmendim dhe faktet që Dhjata e Re përmban mjaft materiale që lidhen me këtë „punë“, që dervishët kanë një nderim të thellë për Jezuin, që fanatikët, ateistët dhe të keqinformuarit pohojnë me përçmim „që dervishët nuk ishin gjë tjetër veçse të krishterë“.

Pra, kjo ishte e fshehta e mësimit: ndërsa individi i papërtërirë e kërkonte mësimin nëpër libra, ai në të vërtetë rrinte i strehuar brënda njerëzve që e „bënin të funksiononte“, siç do të thoshin Masonët. Teksa institucionet besonin se mund ta ruanin, ai nuk mund të institucionalizohej. Kur njerëzit shpresonin të gjenin një burim të dijes unike, individuale, ajo shpërndahej mes njerëzve. Ata që e njihnin përmbajtjen dhe format e ndryshme që merrte shpërndarja e saj, ndihmuan në këtë përpjekje; të tjerët, si të verbërit e përrallës, nuk bëjnë tjetër veçse rropaten paaftësisht me copëra prej saj.

Sekreti i mësimit ishte që ai i mësonte nxënësve të tij atë që mund t‘u mësohej atyre dhe ajo që ishte e nevojshme që ata të dinin; mbas kësaj, i urdhëronte ata të vazhdonin vetë studimet, ose të udhëtonin e të kërkonin mësime pranë ndonjë mësuesi tjetër me një qëllim të saktë e të qartë.

Një mësues i këtij lloji ishte mjaft ndryshe nga Mahatma-t të përshtatur ndaj një njerëzimi të dëshpëruar e lakmues për ta gjetur „tërë të vërtetën në një çati“, si në një supermarket. Një mësues i tillë duhej të ishte mjaft i ndryshëm nga mësimi mistik që dëshiron t‘i ketë gjithnjë nxënësit përreth vetes, përgjithmonë nën varësinë e tij. Ai duhet të ishte i lirë nga çdo mbeturinë e „egos“.

Duke lexuar klasikët sufi, kuptova se sufiu ishte ai që nëpër tekste quhej Plak, ose Udhëheqës, për të cilin kishin folur shumë mjeshtra antikë. Nuk kisha pikë dyshimi se Idriz Shehu ishte njëri prej këtyre njerëzve.

Ia shpërfaqa mendimet e mia. “Mundet që ti t‘i kuptosh tërë këto pika”, u përgjigj, “por kjo vlen vetëm për ty. Nëse do përpiqesh t‘ia përcjellësh të tjerëve këto bindje, do të tallen me ty, ose pikëpamjet tua do të interpretohen keq. Njerëzit do ta pranojnë këtë ide e do ta zbresin në nivel idhujtarie, ose do ta refuzojnë, duke menduar që ti je një nga shumë prej atyre të fiksuarve që janë në ankth për të përhapur kultin prej të cilit janë indoktrinuar”.

“Atëherë, si mund të veprohet?”

“Ata që mund të dëgjojnë në mënyrën e duhur, do të dëgjojnë. Ata që mund të shohin drejt, do të shohin. Të tjerët do të shtrembërojnë gjithçka, e këta janë saktësisht ata që ne i përkufizojmë si primitivë e për të cilët, në fakt, jemi duke punuar. Ashtu si ata që dërgohen nga qytetërimi për t‘u mësuar higjenën njerëzve të egjër të xhunglave, ne përpiqemi të hedhim bazat e një kuptimi racional dhe të drejtë të misticizmit. Në të njejtën kohë, zbatojmë Detyrën e Lartë… Tako ata që kanë mundësi të mësojnë; ata që janë gati të mësojnë dhe mësojua bazat, e jo atyre që janë të tërhequr nga Detyra e Lartë, ata që do të donin të bëheshin çilembyll sytë kirurgë të specializuar”.

Iu përgjigja që nëse do të më jepej rasti, do përpiqesha ta përcillja atë që mundem.

Omar M. Burke

Shkëputur nga libri: “Mes dervishëve”

Përktheu: Shpëtim Kelmendi