Marka

Marka



Kjo analize ka per qellim te behet nje hetuese mbi rrolin strategjik te markes dhe sesi ajo manifestohet ne syte e konsumatoreve. Ne nje situate tregtare si ajo e sotmja, e karakterizuar nga dendesia e prodhimit dhe nga nje konkurence e madhe, brenda se ciles eshte bere
jashtezakonisht e veshtire te zgjidhet nje produkt nga nje tjeter vetem mbi bazen e cilesive teknike, konsumatori ka nevoje te jete i nxitur dhe i terhequr nepermjet ndertimit rreth produktit te nje bote simbolizuese dhe te pasur me domethenie.

Dhe ja qe marka behet nje element kryesor , pasi ndersa nje produkt mund te jete i imituar, marka eshte dhe do te mbetet gjithnje unike. Pra ajo mbi te gjitha siguron individualitetin dhe njohjen e nje produkti te caktuar. Imazhi i markes nuk eshte tjeter veçse perceptimi qe publiku ka per ndermarrjen, domethene nje ndermarrje duhet te jape nje ide mjaft te sakte per veten duke perhapur nje mesazh te njohur mire dhe sipas veçorive te produkteve te saj.

Brenda kapitullit te pare fillimisht pershkruhet menyra ne te cilen per te influencuar zgjedhjet e konsumatorit nuk duhet vetem veprimtaria racionale (sesi vete konsumatori mund te mendoje), sesa nje seri mekanizmash ndergjegjes per te cilat ai nuk eshte i vetedijshem. Nje
faktor vendimtar ne proçesin e "terheqjes" se konsumatorit eshte ai i emocioneve, te cilat perveç se godasin ndjeshmerine e tij, lehtesojne memorizimin e produktit i cili lidhet me emocionin qe vete produkti eshte ne gjendje qe te nxise.

Pas nje niveli te pare te hetimit i cili analizon elementet karakterizues per imazhin e markes, si emri, logoja, sllogani, amballazhimi dhe perdorimi i ngjyrave, kalohet ne nje nivel me te thelle qe ka te beje me vlerat qe çdo marke misheron.

Ky aspekt, qe shpesh i iken vemendjes se konsumatorit, eshte ai te cilin synojne shtepite prodhuese se bashku me krijuesit e reklamave. Ne fakt reklama, perben nje proçedure efikase ndaj valorizimit te produkteve, e cila lejon qe edhe nepermjet perdorimit te serise, te besoje dhe ta beje per vete konsumatorin per nje produkt te percaktuar.

Gjithnje brenda kapitullit te pare, duke marre si pike referimi analizen social-semiotike te bere nga Floch mbi reklamen dhe mbi konsumin, jane gjetur kater tipologji vlerash, te perdorura sipas aspektit te nje produkti te percaktuar qe do te behet i dallueshem. Keto tipe te ndryshme te valorizimeve bazohen mbi perdorimin e strategjive te ndryshme komunikuese, pasi valorizimet e tipeve praktike dhe kritike vene ne qender te problemeve te tyre theksin mbi objeketin, qe do te thote mbi konsumatorin.

Ne baze te funksionit te gjuhes reklamuese, qe mund te jete e tipit perfaqesues ose ndertues, jane gjetur me pas kater tipologji te reklames: referuese, mitike, thelbesore, e terthorte.

Ne hapesiren e kapitullit te dyte eshte vendosur te analizohet komunikimi i sektorit te automjetit dhe eshte kerkuar te kuptohet, nepermjet nje seri shembujsh sesi perdoren brenda hapesirave reklamuese te kater tipologjite e valorizimit.

Brenda kapitullit te trete vemendja bie mbi nje nga kater proçedurat e valorizimit te gjetura nga Floch, dhe saktesisht mbi ate te tipit enderrimtar dhe mbi reklamen mitike, e cila krijon ndjenjen e produktit jo duke u nisur nga vete produkti por nga analiza reklamuese, qe nepermjet perdorimit te heronjve, simboleve dhe miteve, arrin te krijoje rreth produktit, nje univers simbolik te afte per te goditur imagjinaten e konsumatorit. Eshte nje reklame me nivel te larte emotiv, qe ve ne veprim deshirat, pasionet dhe ndjenjat zakonisht te mbeshtetura nga i
gjithe publiku.

Sektori prodhues i analizuar ketu eshte ai i artikujve sportiv, me referim te veçante komunikimin e markave Nike dhe Adidas. Nepermjet pershkrimit te nje sere spotesh, eshte treguar sesi keto marka nuk synojne te tregojne cilesite teknike te produkteve te tyre, sesa faktin se pervetesimi i tyre eshte ne gjendje ti beje konsumatoret pervetesues me
te gjalle, me te lire, me te forte dhe me te pasfidueshem.

Kjo forme e komunikimit qe duket sikur le pas dore produktin, ne realitet perben nje strategji te holle per te perforcuar perceptimin pozitiv qe publiku mund te kete prej asaj. Dhe kjo e pervijuar deri ketu, eshte ajo qe do te percillet ne faqet qe vijojne. Duhet theksuar ama, se me kete nuk pretendohet te jepen pamje perfundimtare ose lodhese te argumentit, por vetem te vihet ne pah nje menyre e konceptimit te komunikimit reklamues te markes, nepermjet nje interpretimi te lire personal te spoteve te marra ne konsiderate.

KOMUNIKIMI I MARKES

REALITETI I RI I MARKES DHE KONSUMATORI MODERN

Ne shoqerine e sotme produktet qe kenaqin parimisht nevojat paresore dhe kryesore jane tashme te pakte.

Ekonomia moderne ka pesuar dhe vazhdon te pesoje çdo dite transformime te medha; eshte kaluar me shpejtesi nga nje faze ne te cilen, me oferten e pakte, ndermarrjet "impononin" shijet e tyre konsumatoreve, ne nje tjeter ne te cilen oferta eshte rritur pa permasa: televizioni, radio, gazetat, sms-te dhe Interneti shumefishojne pasjen einformacionit, konkurenca eshte bere e pameshireshme dhe ndryshimi midis produkteve te ndryshem nuk ndodh vetem mbi bazen e permbajtjes se tyre teknike ose te cilesive te tyre te veçanta, por mbi nje sere veçorish qe shpesh lidhen me individualietin e konsumatorit.

Ne vijim te shekullit te njezete pra, transformimet e kerkeses dhe te zakoneve te jetes kane krijuar kushtet dhe supozimet per fillimin e markes, qe gradualisht eshte bere nje forme e manifestimit social perveç se personal.

Sot ne fakt, fale fimave te medha si Sony, Levi's, Armani, Calvin Klein, njerezit jane ne gjendje te perforcojne perceptimin individual te vetes dhe te atribuohen si nje identitet i veçante i shoqerise.

KONSUMATORI MODERN DHE PAVETEDIJA E TIJ

Edhe pse deshirat dhe zgjedhjet e blerjes se njerezve rezultojne nganjehere te parashikueshme, here te tjera nuk jane ne menyren me absolute. Eshte e lehte, me lejimin e mundesive ekonomike, te zgjidhet produkti i markes ne krahasim me nenmarken, por çfare e ben qe baraz
me cilesine, çmimin, dhe perballe dy markave te se njejtes fame, konsumatori shtyhet te zgjedhe nje produkt sesa nje tjeter?.

Pergjigja qendron fillimisht ne vete konsumatorin. Konsumatori nuk duhet te konsiderohet nje realitet i gjithi racional: duke u nisur nga kjo fillojne teorite e fundit te marketingut se, po te lihet menjane logjika "nevoje-blerje-perfitim", konsumatori i jep me shume rendesi pamjes
subjektive dhe jo racionale te proçesit te blerjes. Tek e fundit, nese fusha e konsumatorit do te ishte e rregullueshme nga ligje racionalisht te gjetshem do te jetonim ne nje bote te perbere vetem nga suksese tregtare.

Studimet neuroshkencore, qe kohet e fundit perthelluan studimin e hemisferes se djathte te trurit, kane treguar se tek njeriu ekzistojne dy sisteme te mendimit, njeri racional (i lidhur me pjesen e majte te trurit) dhe tjetri jo racional (i lidhur me pjesen e djathte), te ndryshem por
kryesisht nderveprues.

Sa here perpara nje vitrine te nje dyqani na ka ndodhur te jemi te terhequr nga nje objekt, dhe edhe pse duke e ditur se nuk kemi aspak neovoje per te, jemi munduar te gjejme brenda nesh arsyet per ta blere? Ne thelb ne racionalizojme zgjedhjet tona te blerjes mbi baze te ndryshimeve te pakta ne te cilat jemi te ndergjegjshem, dhe nuk e kuptojme sesi keto jane realisht te kushtezuara nga mekanizma shume kompleks.

Keto teori vijne nga kerkime te shumta qe ngulmojne ne rendesine e perberesit emotiv ne proçesin vendimtar te konsumatorit (Krahaso Gaiarin 2003, fq 49-66).

Nje rast i njohur qe thjeshtezon ate te sapo thene eshte perfaqesuar nga rasti i njohur Pepsi-Kola, qe tregon sesi zgjedhjet e njeres pije ose te tjetres nuk jane te kushtezuara vetem nga çeshtjet e shijes.

Gjithshka nisi nga nje eksperiment, i kryer disa vite me pare nga Baylor College of Medicine i Hjustonit, me qellim kuptimin se cila qe arsye e avantazhit te Koka Koles mbi Pepsin: ne praktike, disa vullnetare do ti nenshtrohen testeve te shijimit me sy te lidhur te te dy pijeve.

Nese Pepsi ne disa raste ishte ne nivelin e larte te shijes, te preferuar nga Koka Kola, sapo i tregoheshin markat e te dyja pijeve, pjesa me e madhe e vullnetareve deklaroi se preferonte Koka Kolen, edhe kur analistet kishin futur pijen brenda nje kanaçeje Pepsi: kjo do te thote se Koka Kola ka arritur ne vijim te viteve te krijoje nje imazh te tille per te influencuar perceptimet e paveteditura te konsumatoreve, duke i shtyre te modifikojne preferencat e tyre dhe zgjedhjet e tyre te blerjes.

ROLI STRATEGJIK I MARKES

Ne nje treg konkurues si ai modern, brenda te cilit per ndermarrjet behet dite pas dite me e lodhshme dalja, njohja dhe perqendrimi i vemendjes se konsumatorit, marka eshte bere nje element strategjik, qe fale elementeve te perzierjes se komunikimit si emri, logo, amballazhimi, ngjyrat, dezajni, slloganet etj.., vlerave simbolike me te cilat karikohet dhe e gjithe fantazia qe i bashkohet dhe i ndertohet perreth, arrin te percaktoje pohimin e nje produkti dhe te kushtezoje zgjedhjet e konsumatorit. Marka perben nje vlere te shtuar ndaj produktit, behet nje shenje e rendesishme dalluese, nje mjet diferencimi, identifikimi, orientimi dhe garancie.

Perpara se te hyjme ne analizen e nje ose me shume markave te veçanta, eshte e domosdoshme te percaktohet se çfare eshte marka ne pergjithsi. Marka mund te jete e percaktuar si nje vlere abstrakte dhe boshe. Ky boshellek do te mbushet me pas nepermjet nje proçesi dometheniesh, qe do te lejoje kalimin nga marka e kuptuar si nje vlere virtuale, ne nje marke te veçante dhe konkrete. Ky proçes domethenieje do te behet nepermjet nje sere idesh, formash, ngjyrash, emrash, simbolesh dhe vlerash qe do te çojne ne ndertimin e identitetit te markes, qe dalengadale do te behet unike dhe e dallueshme ne syte e publikut.

MARKA EMOCIONALE

Siç u permend me siper, nje faktor percaktues brenda proçesit vendimtar te konsumatorit eshte i perfaqesuar nga emocionet te cilat, sipas eksperteve te marketingut, perbejne "perhapesit e impaktit".

"Emocionet ne fakt jo vetem influencojne fuqishem zgjedhjet tona (blerje ose jo), por na ndihmojne te kujtojme nje ngjarje te caktuar ose nje objekt sesa nje tjeter (shiko Paron 2006, fq 153-159). Fakti se jemi ne gjendje te kujtojme heren e pare qe kemi ngare makinen, puthjen tone te pare, diten e diplomimit ose te marteses sone, ndersa ndoshta nuk kujtojme aspak se çfare kemi ngrene dje ne dreke eshte e shpjegueshme nepermjet konceptit te regjistrimit emocional.

Ne cilesi te asaj qe sapo thame eshte e lehte te ndergjegjesohemi sesa eshte e rendesishme per çdo marke te synoje mbi faktorin emocional dhe te arrije te krijoje nje emocion te forte ne klientet e fuqishem, emocione te ushqyeshme, per shembull nepermjet futjes brenda nje spoti te deshmuesve te famshem, histori ose minidrama, qe tregojne jeten e nje klienti te fuqishem perpara blerjes se nje produkti te percaktuar dhe sesi ajo mund te ndryshoje fale perdorimit te tij. Kjo do te provokoje automatikisht nje reagim emocional.

Lidhja midis markes dhe konsumatorit bazohet ne nje nevoje ne rritje te eksperiencave simbolike, emocionale dhe ndjesore. Kjo ndodh sepse markat gezojne nje reputacion ne mendjet e konsumatoreve, ato jane te furnizuara me nje domethenie qe ne vendosim ta shfrytezojme pasi ndjehemi emocionalisht te lidhura me ato. Ja pra si shpjegohet sesi "ne
barazi" te markave, zgjedhim njeren sesa tjetren.

Marka, ashtu si nje femije, ka nje personalitet dhe nje karakter, eshte ne gjendje te na jape ato emocione qe produkti, i vetem, nuk eshte me ne gjendje te jape.

Te mendojme per shembull per spotin e Telekomit, qe na shfaq Gandin, lider te levizjes se pavaresis te Indise, i cili, i ulur perballe nje webcam-i, shqipton mesazhin e tij te paqes.

Pamjet transmetohen ne te gjithe boten nepermjet mjeteve te komunikimeve moderne: shfaqen nepermjet nje ekrani te stermadh ne nje shesh te nje qyteti amerikan, ku mijera njerez degjojne te perqendruar fjalet e tij dhe ne veçanti nje ushtar dhe mikesha e tij, te kapur nga telekamera ne turme, jane te rrembyer nga pamjet dhe nga fjalet; nje çift tjeter, te ulur ne nje stol prane Koloseut, shohin dhe degjojne Gandin nepermjet nje telefoni celular, disa biznesmene, shohin te njejtat pamje nga nje ekran i sheshte ultramodern, ne nje fshat lindor
nje burre elegant degjon mesazhin nepermjet kufjeve te vesheve, dhe keshtu me rradhe njerez te tjere ne vende te tjera te botes.

Me pas nje shkrim: "Po te kish mundur te komunikonte keshtu, çfare bote do te ishte sot?" Spoti permbyllet me nje pamje te fundit te Gandit qe nga ekrani i stermadh perulet si ne lutje, dhe logo e Telekomit Italian ("Te komunikosh dhe te jetosh") qe mbyll spotin.

Spektatori, eshte i perfshire nga atmosfera gati mistike, nga muzika dhe nga shikimi i perhumbur i turmes. Nepermjet kesaj strategjie komunikuese marka arrin te ndertoje nje bote te "ngrohte", pasionale, rreth produkteve te saja ne thelb teknologjikisht te "ftohte". Funksioni paresor i çdo marke eshte pra ai i lejimit te nje ndermarrjeje te caktuar te vendose nje sintoni me konsumatorin, dhe per kete qellim, marketingu perdor reklamen si nje mjet promovimi, bindjeje dhe besimi.

Mjerisht nje pjese e madhe e njerezeve jane bere viktime e modes dhe markes, duke u bere nje shoqeri e konsumimit material dhe aspak shpirteror.

Marka ka lidhje direkte me Brandin, madje shpesh here ato ngaterrohen mes tyre, por ekziston ndryshimi mes markes e brandit edhe pse marka eshte pjese e rendesishme e krijimit te nje brandi.

Brandi eshte shenja permes se ciles, kompania komunikon me klientet e saj ne treg dhe menyra se si ajo perceptohet e ndjehet emocionalisht prej tyre. Brandi nuk eshte shenje dalluese (marka) e nje produkti/sherbimi, por shoqerimi mendor dhe emocional qe ajo sjell tek konsumatori si rezultat i eksperiences se perjetuar prej tij ne perdorimin e produktit/sherbimit te reklames. Marka si shenje, mund te krijohet e regjistrohet, madje mund edhe te mos perdoret ne treg per disa vjet.

Ndersa brandi krijohet vetem ne kushtet e tregut real, permes komunikimit te markes (shenjes) tek konsumatori me ane te reklames ose perdorimit te tij te produktit/sherbimit qe mbart ate shenje.

ska rendsi marka Guchi channel a clloj markash jan rendsi ka sasia e cilesia e produktit

Marka e terrorit



Njësoj si kompanitë e mëdha, edhe protagonistët e luftës së armatosur kanë nevojë për markën e tyre. Ja cila është gjeneza dhe fenomenologjia e tyre, sipas një eksperti të njohur të grafikës

Edhe terrori ka markën e vet, mjediset e “biznesit” ku operon, e padyshim që nuk mund të rrijë indiferent ndaj marketingut të imazhit. Të gjithë e mbajnë mend yllin me pesë cepa të Brigadave të Kuqe, të stampuar në pëlhurën e tendosur prapa të “burgosurve politikë” që shfaqeshin në fotot e tyre.

Ekzistojnë po ashtu edhe flamujt me fraza e citate të Kuranit, që duken prapa krahëve të luftëtarëve islamikë, teksa në këmbët e tyre shfaqen pengje perëndimore; më të vështira për t’u lexuar e kuptuar nga perëndimorët sepse shkruhen në arabisht. Sipas ekspertëve të markave, “brandi” shfaqet kudo si fenomen, pasi nuk ka ndërgjegje e moral: Mund të përdoret njësoj si për qëllime pozitive, ashtu dhe negative, e madje për të dyja njëherësh. E shkruan këtë Stiven Haller, në të shkuarën drejtor arti në “Nju Jork Tajms”, në parathënien e përmbledhjes që u ka bërë 64 logove dhe simboleve ikonografike të grupeve terroriste që kanë vepruar apo që ende veprojnë në botë, nga fundi i viteve 70-të e deri më sot. Libri quhet “Branding Terror”.

Dhe markat, po të mendoni fjala vjen për Coca Colën apo Apple, janë imazhe themelore për identifikimin dhe shitjen e mallrave; pa “brandin” e tyre, shumë kompani as që do të ekzistonin. Në fund të viteve 90-të, Naomi Klein i bëri një kritikë të spikatur tregut të simboleve tregtare në librin “No logo”, që u shndërrua në një moment të rëndësishëm për kuptimin e atij kalimi kyç që ndodhi në ekonominë botërore, nga prodhimi i mallrave tek prodhimi i imazheve.

Markat asokohe të kritikuara, kjo edhe nën dritën e zhvendosjes së bizneseve të tyre prodhuese në Azi, ishin Nike, Reebok, Adidas, Disney; sot të njëjta firma nuk kanë më rëndësinë e mëparshme; e nga ana tjetër, konsiderata që shijojnë logot e reja – Facebook, Twitter, Google, Apple – të lidhura me komunikimin, kompjuterët, rrjetin, nuk janë më negative si atëherë, përkundrazi admirohen. Në dhjetë vjet, është përmbysur gjithçka.

Por markat e terrorizmit?

Si janë dhe si funksionojnë ato? Çfarë veshjeje grafike kanë? Libri, i kuruar nga Artur Beifuss dhe Francesco Trivini Bellini, i paraqet ato përmes skedave efikase e të kuptueshme, në të cilat përshkruhet historia e grupeve të veçanta terroriste, simbolet dhe ngjyrat e tyre, përdorimi dhe përhapja. Sipas Hellerit, ekspert i grafikës, bëhet fjalë për një përmbledhje që paraqet një përzierje të veçantë të banalitetit dhe të jashtëzakonshmes. Pranë shqiponjave, automatikëve, shpatave, sheh edhe pëllumba e simbole të tjera paqësore. Nëse logoja është “pika e kontaktit thelbësor mes publikut dhe cilitdo produkt, grup apo kompani”, siç thotë Heller, atëherë nuk mund të mos bëhet e qartë se shumë prej markave të terrorizmit ndërkombëtar nuk janë drejtuar kundër Perëndimit.

Pjesa më e madhe e skedave të redaktuara nga dy autorët, ka të bëjë me grupet terroriste, Al Kaeda dhe pasardhësit e saj, grupe aleate ose rivale, që shpërfaqin marka agresive me jataganë, pushkë, bomba dore, estetika e të cilave megjithatë nuk duket keqbërëse në vetvete. Dominojnë citatet nga Kurani (Luftojini derisa Përendia t’i ndëshkojë me dorën tuaj, t’i mbulojë me harresë, t’ju japë fitoren mbi ta dhe të shërojë plagët e besimtarëve), të gjitha sigurisht në gjuhën arabe, sepse komunikimi final destinohet për milionat e ndjekësve të Muhametit, për të cilët sipërmarrjet terroriste janë shembulli: Një mesazh simbolik e njëherësh aktivitet performues për t’u ndjekur.

Marka është element kyç për nënshkrimin e një atentati apo akti lufte. Artur Beifuss na kujton se në vitin 2006, shumë prej raketave artizanale të lëshuara nga Rripi i Gazës mbi qytetet izraelite ishin mbuluar me shkrime në hebraisht, të bëra nga Lëvizja e Xhihadit Islamik: “Tani e dini se cilët jemi”. Një shembull perfekt i markës së terrorit.

Nëse ekzaminohen 65 simbolet, zbulon se disa syresh janë ridizenjim i heraldikave tradicionale: Stema me shpatë e libër, luanë hungëritës, ngjyra simbolike (mbizotëron jeshilja), kaligrafi elegante, gërmëzime antike. Dhe këto janë markat më pak agresive. Disa të tjera u rikthehen ikonografive tradicionale të lëvizjeve të së majtës, socialiste e komuniste: Drapër e çekan, yll i kuq, grusht i mbyllur, me të verdhën e të kuqen si ngjyra bazë; gjithsesi kjo kategori ka ardhur në pakësim.

Autorët sjellin në kujtesë origjinën e yllit, i pranishëm vetëm në vendet që janë prekur nga lëvizja komuniste ndërkombëtare: Lindur në vitin 1848, u përhap pas Komunës së Parisit të 1870-ës; pesë cepat simbolizojnë bashkimin e punëtorëve, fshatarëve, intelektualëve, të rinjve dhe ushtarëve.

Por asgjë të këtij lloji nuk gjen në markat e reja të terrorizmit islamik, ku dominon pushka automatike kallashnikov, ose AK-47; apo tjetra M16; dy armë të tilla të kryqëzuara si në emblemat e batalioneve apo brigadave. Simbolet e ringjalljes politike, tipike për vitet ‘60-70, pas lindjes së Hamasit, të Hezbollahëve dhe Al Kaedës, u shndërruan në logo ushtarake, në simbole repartesh të një ushtrie që tek jeshilja e Islamit gjen ngjyrën mbizotëruese. Vërehet në shumë marka, përdorimi i fotoshopit dhe rregullimeve kompjuterike, për të arritur efektet e nuancave të sfumuara, të hijeve apo të dimensionit të tretë.

Të pakta janë ato të thjeshtat, të përbëra vetëm nga një simbol apo ngjyrë; pjesa më e madhe tenton të përfshijë në logo disa mesazhe apo aludime: fraza, data, citate, objekte, arkitektura (si xhamia Al Aksa e Jeruzalemit).

Paradoksalisht, thjeshtësia bie në sy tek flamuri i Al Kaedës. Sfond i zi me gërma të bardha kaligrafike arabe, ku shkruhet: “Nuk ka Perëndi tjetër veç Përendisë, dhe Muhameti është Lajmëtari i tij”. E zeza (al raya) është ajo e flamurit të Xhihadit, pëlhura që thuhet Muhameti shpaloste gjatë betejave. Më i bukuri është flamuri elegant i IBDA-C,

Fronti Luftarak Islamik i Lindjes së Madhe, që vepron në Turqi prej vitit 1993 përmes atentateve vetëvrasëse; Tre gjysmëhëna të bardha me yllin pesëcepësh, të bardhë në një fushë të kaltër. I referohet flamurit të kalifatit otoman nga 1844-ta në 1923-in; por është edhe flamuri i grupit Iranian Mek, kundërshtar i regjimit politik të atjeshëm: Huma, shpendi mitologjik persian bashkohet me kallëzën e grurit të verdhë në fushën e kaltër. Kemi dhe flamurin bazë të UNLF, fronti autonomist i Manipurit, shtet indian: Yll i kuq në fushë të bardhë, rrethuar nga një kornizë e kuqe.

Logoja më moderne, prodhuar me kompjuter, është ajo e Luftës Revolucionare (Epanastatikos Agonas), terroristë grekë, e vetmja markë që rezulton të jetë përdorur në publikime dixhitale, për çka mund të quhet e ngjashme me një tag. Grafika komplekse e terrorizmit aktual duket se lidhet me komunikimin viziv tradicional, pra tipografinë, sesa me komunikimin që përdor internetin. Një shenjë më tepër kjo, që tregon se shumë prej këtyre grupeve i kanë rrënjët në shekujt XIX-XX, nëse jo edhe më herët akoma.

Libri në fjalë sigurisht nuk merret me këtë aspekt, që në fakt të bën të reflektosh shumë për raportin mes simboleve dhe ideve, mes formave grafike dhe lëvizjeve fetare e politike. Ndërsa prodhuesit e markave komerciale zhvendosen gjithnjë e më shumë drejt imazheve të lehta e të shpejta (molla e Apple-it, zogthi i Twitter-it, ylberi i Google-it), terroristët frymëzohen drejt ikonografive të mesjetës së vonë, paramoderne, prej nga vijnë tek e fundit edhe kërkesat aktuale të betejave të tyre politike që janë ende në zhvillim e sipër.


Nga Marco Belpoliti
l’Espresso