Historia e Shtrigave të Salemit

Historia e Shtrigave të Salemit



DORËSHKRIMI/Atëherë ne nuk e dinim që kjo ishte një histori reale dhe vendngjarja, Salemi, ndodhej në SHBA.

Nga kujtesa e fëminisë më kishte mbetur një imazh i papërcaktuar lidhur me "Shtrigat e Salemit".

Thjesht koncepti shtrigë për fëmijët është i frikshëm.

Sigurisht atëherë ne nuk e dinim që kjo ishte një histori reale dhe vendngjarja, Salemi, ndodhej në SHBA.

Gjuetia e shtrigave të Salemit ka tërhequr vëmendjen e historianëve, studiuesve e është përjetësuar në letërsi artistike, dokumentare dhe në kinematografi.

Kjo histori zuri fill në vitin 1692 në fshatin Salem (sot Danvers) Massachusets.

* * *
Jeta për banoret e Salemit ishte e vështirë. Pastrimi i tokës nga shkurret, ndërtimi i shtëpive e hapja e rrugëve, lufta kundër sulmeve të parreshtura të indianëve kërkonin kurajo e qëndresë heroike.

Në njerën anë vështirësitë e jetës në vendin ku kishin ardhur, në anën tjetër taksat që u kishte vënë Anglia, e kishin bërë edhe më të rëndë jetën e puritanëve në koloni. Jeta e tyre përmblidhej vetëm në punë dhe në kishë.

Manifestimi i gëzimit dhe kënaqësisë konsiderohej si diçka mëkatore e nuk shihej me sy te mirë nga besimtaret. Fëmijët e kishin të ndaluar të luanin me kukulla, pasi kukullat si kopje të vogla të qënieve njerëzore konsideroheshin të dëmshme.

Ato ishin objekte që i përdornin shtrigat. Puritanët mendonin përderisa besimi i tyre ishte më strikti dhe më i vërteti, djalli ishte i interesuar ta shkatërronte.

Nga kjo pikëpamje çdo puritan e shikonte djallin si një armik "personal".

Ata persekutonin këdo që nuk i konformohej besimit të tyre. Kjo bëri që disa njerëz të largoheshin nga Salemi. Të tjerë filuan të shkëpusnin lidhjet me kishën e tyre duke u bashkuar me kisha të tjera përreth.

Dimri i vitit 1692

Dimri vitit 1692 erdhi i trishtuar. Midis banoreve të Salemit kishin filluar grindjet. Grindje kishte edhe brenda familjeve, madje edhe brenda vetë kishës.

I vetmi prift i mbetur në kishë ishte Samuel Parris, i cili përpiqej të pajtonte banorët.

Problemet erdhën duke u mpleksur kaq keq sa klerikët për paudhësitë që po ndodhnin fajësonin djallin që kishte bërë vend në mes të njerëzve.

Prindërit, ishin të detyruar dy here në jave bashkë me fëmijët e tyre të shkonin në mbledhje ku prifti i kishës i këshillonte të ishin të kujdesshëm, të mos binin pre e djallit.

Megjithatë kjo nuk i pengoi një grup vajzash nga mosha 9 deri në 19 vjeç, midis të cilave edhe vajzën e zotit Parris, të mblidheshin pikërisht në shtëpinë e tij për të dëgjuar me kureshtje tregimet e skllaves indiane Tituba.

Në gjuhën e Titubës historitë e Biblës, Adamit dhe Evës tingëllonin intriguese.. . Për më tepër Tituba dinte t’u lexonte fatin në vijat e pëllëmbës së dorës.

Vajzat adoleshente të mbështjella në fantazitë joshëse të tregimeve të Titubës vazhdonin të takoheshin rregullisht megjithëse e ndjenin që diçka nuk shkonte.

Kështu vazhdoi kjo histori deri sa një ditë u vu re që vajzat po manifestonin sjellje të çuditshme. Ishin nervoze, bërtisnin, qanin pa arsye, flisnin në gjumë.. .

Më e vogla ndër to, Elisabeth Parris, vajza e priftit të kishës, rrinte me ore të tëra e heshtur dhe pastaj papritur bërtiste e trembur duke thenë se shihte fantazma pranë shtratit të saj. Mjeku i tha zotit Parris se të bijës i kishin bërë magji.

Lajmi u përhap shumë shpejt. Njerëzit besonin që në fshat kishte shtriga. Kur dëgjoi se çfarë i kishte ndodhur Elisabetës, shoqja e saj, An Putnam kishte thirrur e ishte plasur përdhe.

Në mbrëmje u përhapen fjalë që edhe atë kishte zënë magjia. Diagnoza e magjisë kishte ardhur si zgjidhja me fatlume që mund të bëhej për vajzat.

Kjo i vuri kapak shqetësimit të tyre se dikush mund t'i pyeste për shoqërinë me Tituban. Vajzat "e sëmura nga magjia" u shtuan njëra pas tjetrës.

Kur u thirrën në pyetje, se kush u kishte bërë magji, ato zunë të thërrisnin e përplaseshin në dysheme. Së fundi, me e reja nder vajzat përmendi emrin e Titubës.

Pas saj vajzat përmenden edhe emra të tjerë që s'kishin të bënin fare me to. Gjyqi i grave të akuzuara për magji u kthye në nje ngjarje të jashtëzakonshme për koloninë. Të tre gratë ishin të trembura e të konfuzuara.

Edhe pse u përbetuan se s'kishin të bënin me Djallin askush nuk i besoi ato. Vajzat e reja u thirrën si dëshmitare. Ato me të parë gratë zunë të thërrisnin, të flisnin përçart e alivanoseshin në dysheme.

Kjo vërtetoi fajësinë grave dhe ato u morën e u plasën përsëri në qeli. U përhap lajmi që në fshat kishte shtriga të tjera që s'ishin zbuluar akoma dhe njerëzit fillonin të shikonin përreth me dyshim.

Filloi histeria e gjuetisë së shtrigave, e cila u përhap si sëmundje ngjitëse edhe jashtë Salemit duke rritur numrin e të pafajshmëve me shpejtësi.

Brenda 5 muajve në koloni u burgosen 200 vetë.

Të akuzuarit që insistonin në pafajësinë e tyre, nuk bënin gjë tjetër veçse vulosnin dyshimin.

Në 22 shtator 1692 u ekzekutuan me varje 20 veta të "implikuar me djallin" .

Pas ekzekutimit të fundit në Galloës Hill, histeria e gjuetisë së shtrigave çuditërisht ra përnjëherësh.

Njerëzit filluan të reflektonin me gjakftohtësi për ato që kishin ndodhur ato 16 muaj. Veçanërisht ekzekutimi i Rebeka Nurse, gruas së respektuar që gëzonte një reputacion të madh për devotshmërinë e saj ndaj kishës, kishte lënë brengë tek të gjithë.

Gruaja e vjetër qe akuzuar se kishte vrarë dy fshatare nëpërmjet magjisë dhe thellë- thellë në shpirt njerëzit besonin që ajo ishte e pafajshme.

Janar 1693

Në janar 1693, gjykata filloi të lironte të burgosurit që ishin arrestuar për lidhje me djallin. Në 1696, 12 burra që kishin bërë gjykimet lëshuan një dokument në të cilin kërkonin falje publike.

Për shumë vite më pas, njerëzit agjëronin një ditë në shenjë pendese për atë që kishte ndodhur.

Gjyqtari Samuel Seëall, personalisht e ndjente si ditë të poshtërimit të vetvetes. Në përgjithësi e gjithë kolonia vuante pasojën e gjuetisë së shtrigave.

Veç të ekzekutuarve me varje, shumë të tjerë të pafajshëm kishin vdekur në burg. Njerëz të ndershëm për t’u shmangur akuzave të padrejta ishin larguar nga kolonia dhe nuk kishin me dëshirë të ktheheshin. Pronat e tyre u shkatëruan e u konfiskuan.

Kujdesi për shtëpitë, të mbjellat, ishin lënë pas dore dhe prodhimet bujqësore ranë e mbuloi varfëria.

Njerëzit kishin qenë kaq të dhënë pas gjuetisë së shtrigave sa kishin harruar çdo gjë tjetër. Sipas dokumenteve vajzat që u bënë shkaktare për atë histori tragjike e mbyllën jetën në varfëri e diskreditim.

Fshati Salem gradualisht erdhi duke u rrënuar, shtëpitë, rrugët e gjithçka deri sa u zhduk fare. Në kujtesën e njerëzve mbeti vetëm historia e shtrigave.



Nga dorëshkrimi i librit "Udhëtim në Historinë Amerikane"
Albana Melyshi Lifschin

Salem është qytet industrial që ndodhet në zonën e Essex-it në shtetin e Massuchucets, sot është vend turistik, pasuria e të cilit është gjithçka që lëviz rreth botës së magjisë e të misterit.

Shtëpitë prej druri të pikturuara me të zezë dhe “ Muzeu i shtrigave të Salemit “ me pamjen e tij kaq Gotike , e rrethojnë me një ajër magjepës e të vecantë , që josh e josh cdo vit turistët e ardhur nga gjithë bota.

Bum-i turistik nisi më 1970 kur episodet e telefilmit të famshëm të atyre viteve “Bewitched “ (Jeta e një shtrige) u ambientuan e u xhiruan pikërisht në Salem, por misteri që vesh cdo pëllë mbi tokë të këtij qyteti lidhet me të largëtin vit 1692 e zë fill ekzaktësisht më 1 Mars kur në të nisi Procesi i Shtrigave , procesi më i famshëm i të gjitha kohërave kundër magjisë e predikuesve të saj.

Ai zgjati pothuajse dy vjet e vuri në bankën e të akuzuarve plot 141 persona , një përqindje të lartë të popullsisë banuese të asaj kohe . Të flasësh për atë çka ndodhi pak më shumë se tre shekuj më parë nuk ë shtë e lehtë pasi ajo qe një nga të shumtat histori të trishtueshme të rradhës , pa motive , pa baza , shembull i persekutimeve pa minimumin e arsyess e të mëndjes e që çonin deri në tortura e vuajtje horrori. SalemVillage në shek XVII qe një komunitet rural i përbë rë nga kolonë puritanë të Massachucets .

Banorët e New England (kështu quhej pjesa veriore e SH.B.A pjesë e të cilës qe dhe Massachucets) vetë konsideroheshin si të zgjedhur nga Zoti për të kolonizuar ato territore qe dikur ishin të Djallit e ndjeheshin ushtarë gjithmonë në luftë kundër cdo vepre të tij . Periudha pak para fillimit të Procesit të Shtrigave nuk qe e lehtë . Thatësirat e shumta e pushtimi i tokave nga insektet dëmtuese shkatërruan krejt prodhimin e çuan qytetin në një mizerie të paparë . Më 1691 në Boston, i cili qe qëndra më e populluar ekonomike e kulturore e New England.

Shpërtheu një zjarr i tmerrshë m që dogji pothuajse tërë qytetin . Menjëherë pas kësaj ngjarje një tërmet i fuqishëm ra në Port Royal të Xhamajkës , ku vdiqën mbi 2000 vetë pjesa më e madhe e të cilëve qenë të afërm e miq të banorëve në Salem Village. Për banoret e këtij të fundit katastrofat qenë pjesë e planit të Djallit për t’i përzënë e t’i rimarrë tokën ku ata po jetonin . E pikë risht në këtë atmosferë të vështirë supersticioni e paniku nisi lufta më e madhe kundër shtrigave.

Në një komunitet të vogël, të mbërthyer nga morali puritanë i shek XVII urrejtja, inatet , zilitë hakmerrjet rriteshin shpejt e pa fre. Qënia njerëzore poshtërohej në mënyrë të turpshme e të dhunshme . Vritej përpara shpirti e më pas trupi e cdo sekondë e jetës absolutizohej me rregullat e Fesë . E fëmijët nuk bënin përjashtim , prej tyre pritej po ajo çka pritej nga të rriturit. Shpesh pë r t’i ndëshkuar u kujtohej se mund të vdisnin e të përfundonin në Ferr në cdo moment . Argëtimet e fëmijëve janë pasqyrë e ambientit ku jetojnë . Vajzave u ndalohej mundësia për t’u rritur kulturisht e emocionalisht e nga ato pritej një nënshtrim total . O ishe një grua e mirë o një mëkatare nga e cila hapi për t’u kthyer në shtrigë qe tepër i shkurtër.

Në qoftë se në Europë Shtriga konsideroheshin gratë e shenjta që njihnin vetitë e frutet e bimëve e erbave naturale , në Salem Shtriga ishin o gra shumë të varfëra e injorante , o gra të urta të kamura , altruiste sa t’i kishe zili .

Duke analizuar atë çka thamë më sipër kuptojmë kush qe motivi i histerizmit që mbërtheu vajzat e vogla të asaj epoke në Salem. Nga dokumentat e ardhura deri më sot dimë se Betty Parris 9 vjec ,vajza e Reverendum Parris e kushërira e saj jetime Abigall William 11 vjec mbërthehen nga kriza histerizmi , kanë konvulsione , mërmëisin fjalë pakuptim , bien në gjëndjë vegjetative e humbasin pothuajse çdo kontroll. Menjëherë pas tyre plot e plot vajza të tjera bien në të një jtën gjëndje . E në këtë moment kërkohej me çdo kusht fajtori , Shtrigat që i bë në magji vajzave .

Të parat që u akuzuan qenë sklavja Tituba e të varfërat Sarah Good e Sarah Osburn që jetonin në kufinjtë e një shoqerisë strikte puritane .Tituba vinte nga Barbadose kuptohet se nuk kishte asimiluar asgjë nga mentaliteti puritanë i NeW England . Ajo njihte “vudoo” e dinte mjaft pë rralla e legjenda mbi Magjinë. Në atë dimër të ftohtë e të vështirë të 1692 , sa herë që reverendum Parris e gruaja e tij largoheshin Betty e Abigall u pëlqente të dëgjonin historitë e Titubas të cilë n e adhuronin . Për të thyer monotoninë e mërzitjen me ta u bashkuan mjaft vajza të tjera si Marry Walcott, AnnPutnam Mercy LeWis (kamariere) Elizabeth Hubbard mbesa e doktor Griggs që do t’i vizitojë më vonë , etj deri sa numri i tyre arrin në dhjetë . Për lojë filluan të parashikonin të ardhmen duke hedhur të bardhën e vezës brenda një gote me ujë . Për puritanët Demoni ishte një krijesë kostante reale që ecte krah të tyre e për vajza ta sfidonin atë qe një lojë shumë eksituese . Deshifrimi i formë s që merrte e bardha e vezës në ujë parashikonte të ardhmen e tyre e kuptohet efekti mbi sistemin nervoz të ndjeshëm qe i paevitueshëm .

Preokupimet për atë çka do të ndodhtë për shkak të një forme të deshifruar keq i cuan ato në histerzëm . Në ato netë të gjata dimri vajzat ndjeheshin Shtriga , për ta s’qe më një lojë, por diçka e ndalueshme qe po sfidonin .E këtu nis filli i dramës se tyre .

Thellësisht i alarmuar nga sjellja e shëndeti i vajzave Reverendum Parris kërkon ndihmë tek doktor Griggs i cili pas kurash të kota e pa rezultat diagnostikon se vajzave u qe bë rë magji . Menjëherë më pas dhe 8 vajza të tjera u jep të njëjtën diagnozë .

Pas shumë përpjekjesh ato më në fund tregojnë të vërtetë n mbi ritet e tyre e bë jnë emrat e Titubë s , Sarah Godd e Sarah Osburn si mësueset e tyre të cilat arrestohen më 29 shkurt e më 1 mars 1692 nis procesi i njohur si ” Procesi i shtrigave të Salem “.

Në atë epoke shumica e vajzave të Salemit filluan të shfaqnin shenja Konvulsioni , ngrirje , fraza pakuptim që çuan në mbushjen plot të burgjeve të Bostonit me të ashtuquajturet Shtriga .
Nga 10 Gushti 1692 deri në 22 shtator 1692 , 20 persona u dënuan më varje .

Gjatë 1693, 5 te tjerë vdiqën në burg.

10 qershor

Bridget Bishop

19 korrik

Sarah Good
Elizabeth How
Susannah Martin
Rebecca Nurse
Sarah Wilds
19 gusht

George Burroghs
Martha Carrier
George Jacobs
John Proctor
John willard

19 shtator

Giles Cory (i shtypur me gurë në gjoks deri në vdekje)

22 shtator Martha Cory
Mary Esty
Alice Parker
Mary Parker
Ann Pudeator
wilmot Redd
Margaret Scott
Samuel Wardwell

Në burg të akuzuara si shtriga vdiqën Sarah Osburn më 10 maj 1692;
Roger Toothaaker më 16 qershor 1692;
djali i sapolindur i Sarah Good më 19 korrik 1692, e një jta ditë e vdekjes së të ë më s ;
Ann Foster më 3 dhjetor 1692;
Lydia Dastin më 10 mars 1693
Njeriu është kërkimi i tragjedisë e i emocioneve të forta e kur nuk arrin të realizojë kënaqësi maksimale krijon vetëm tragjedinë e shkatërrimit“
Erich Fromm (Anatomia e shkatë rrimit njerë zor)Por si gjithmonë arsyeja fiton mbi gjithcka e katër vjet pas kësaj ngjarje gjyqtarët e këtij procesi nënshkruajnë një konfesion të betuar ku pranojnë se kanë fallsifikuar faktet e kanë gabuar duke kërkuar publikisht falje .

Sot qyteti i Salemit i njohur si qyteti i “ Procesit të Shtrigave të Salemit “ e ka kthyer këtë pjesë të historisë së tij në një burim turistik me fitime për Salem’s Economy .Muzeu “ Shtrigat e Salemit” pret cdo vit me dhjetra e dhjetra vizitorë .

Historitë mbi shtrigat pa dyshim kanë ekzistuar para se të shpikej e shkruara . Në popujt antikë , feja e magjija kanë qenë hap pas hapi me njera-tjetren . Provat e ekzistencës së saj qysh nga Prehistoria kanë ardhur deri më ditët e sotme .

Kodiku i Hammurabit, përmbledhja më antike e ligjeve përmbante denim mjaft të egra ndaj kujtdo që përpiqej të dëmtonte të tjerë t më anë të magjisë .Në literaturë magjistarja më antike që njohim është Magjistarja Circe te Odisea e Homerit ,e cila së bashku me mbesën e saj Medea transformonte ne derrkuca çdokush që arrin deri te ajo . E dashuruar me Uliksin ajo detyrohet t’i kthejë viktimat e saj në trupa njerëzor . Mjaft të famshme në literaturë janë dhë tre shtrigat te Makbeth i Sheakspirit , të cilat me magjitë e tyre bë jnë ç’ë shtë e mundur të bindin Makbeth të vrasë mbretin për të zënë fronin e Skocisë .

Kinemaja e televisioni janë argëtuar mjaft me këtë temë . Shtrigat televizive kanë lindur me Samanthën te seriali “ Jeta e një shtriga “ interpretuar nga aktorja e famshme Elizabeth Montgomery të cilë s që nga gushti i 2005 i ë shtë kushtuar një bust në qytetin e Salemit.

Kronologjia e filmave të frymë zuar nga kjo temë :

“Hexen “ 1922 me regji të Benjamin Cristensen, më shumë një dokumentar mbi lindjen e zhvillimin e këtij fenomeni .

“Virgjëreshat e Salemit“ me regji të Frank Lloyd

“Pasioni i Gjovana d’Arca “1928 e “ Dies irae “ 1943 me regji të Carl Theodor Dreyer

“Jam martuar me një shtrigë “ 1942 Renè Clair

“Shtrigat e Rodanit “ 1950 Raymond Bernard

Shtriga “ 1954 Andre Michel

“Një shtrigë në parajsë “ 1958 Richard Quine

“Shtriga në dashuri “ 1966 Damiano Damiani

“Djallë t “ 1971 Ken Rusell

“Rosemary ‘baby “ 1968 Roman Polanski

“Shtrigat e Eastwick “ 1987 George Miller

“Shtrigat” 1989 Alessandro Capone

Netë e Salemit“ 1980 film me skenarë të marrë nga romani me të njëjtin titull të Stephane King e me regji të Tobe Hooper

“Hocus Pocus “ 1993 Kenny Ortega e deri tek seria e fundit e famshme televizive “ 3 Motrat Halliwell”