Yjet, Yjesitë dhe Zodiaku

Yjesitë dhe Zodiaku

Yjesi quhet grupimi i yjeve, nga ana e jashtme ngjajne afer midis tyre, qe duket sikur perfaqesojne personazhe dhe kafshe mbreterore ose mitologjike.

Emrat e tyre vijne nga format te cilave ato ju ngjajne dhe zgjidhet nga fantazia e astronomeve.

Yjet e yjesive, duke filluar nga ato me te ndricuara njihen me shkronjat e alfabetit grek, (alfa, beta, gamma), te djekura nga vazhdimi i emrit ne latinisht te yjesise ku bejne pjese. Disa prej tyre kane emrat e tyre.

Njihen 88 yjesi dhe dallohen ne Boreali, Australi dhe Zodiakali.

Yjesit Boreale jane ato qe ndodhen midis zones eklitika dhe Polit te Veriut
(Lira, Mjellma,Kasiopea, Kurora Boreale,Herkoli, Arusha e Madhe dhe e Vogel, etj).

Yjesite Australi jane ato qe ndodhen midis eklitika e Polit Jugor.
(Orione, Qeni i Madh, Qeni Ii Vogel, Kurora Australe, Centauri, Kryqi i Jugut, etj)
1
2 Yjesite e Zodiakut, jane etapat qe dielli pershkruan gjate rrotullimit te tij te dukshem rreth tokes.

Dielli Ndalon ne secilen nje muaj dhe jane pozicionet qe ze ne menyre te dukshme duke u vezhguar nga Toka ne xhiron e nje viti. Cdo yjesi dallohet nga nje shenje.

Zodiaku eshte rripi qiellor qe shtrihet per rreth 8 ° mbi te dyja gradat e eklitikes dhe ne brendesi te se ciles zhvillohet ne menyre te dukshme levizja e Diellit dhe Planeteve. Ka nje hark prej 360 ° dhe eshte e nenndare ne 12 seksione te barabarta prej 30 ° , te perfaqesuar nga 12 shenjat zodiakale.

Gjate nje muaji (30 dite) Dielli pershkron nje shenje.

Per shkak te saktesise se ekuinoksi , eshte futur nje dallim midis Yjesise zodiakale dhe shenjave te tyre. thuhet qe kur Dielli ndodhet ne Luan, do te thote qe ndodhet midis 120° - 150 ° ne gjatesi, ku me pare ndodhej faktikisht kjo yjesi, por ndodhet ajo e Gaforres.

Levizja preçize ka rendesi vetem per zodiakun sideral (I cili perfshin 13 yjesi, duke perfshire edhe Ofiukusin, ndersa zodiaku diellor/stinor ndan shenjat duke u nisur nga ekuinoksi i pranveres duke u nisur nga pozicioni i yjesise.

Ashendenti dhe Verteksi

Kjo skeme duhet te sherbeje per te pare ne menyre vizive cfare jane Ashendenti, Mesqiellori, Fundqiellori, Deshendenti , pasi te keni mesuar te llogarisni pozicionet e yjeve.

Sistemi i Koordinatave te Horizontit eshte e perbere nga 3 rrathe: Horizonti, meridiani dhe vertikalja e pare.

Pika ne te cilen ekliptika nderpret horizontin Lindor eshte Ashendenti (dhe Deshendenti ne piken e kundert Perendimore).

Pika net e cilen eklitika nderpret meridianin superior perfaqeson Mesqiellori (dhe Fundqiellori pika e kundert e meposhtme).

Fale pikes ne te cilen ekliptika takon Vertikalen e pare marrim edhe nje dimension te trete, ose me mire Verteksin (dhe korespondenten e tij Anti-Verteks ).

AS/DS = pikat ne te cilat ekliptika takon horizontin
MC/FC = pikat ne te cilat ekliptika takon meridianin
VX/AVX = pikat ne te cilat ekliptika takon vertikalen e pare

Shenim:

(1). Jemi jashtezakonisht te vegjel ne krahasim me Universin, por eshte edhe e vertete qe ka dicka brenda nesh qe na shtyn gjithmone te pyesim: Kush jemi, Nga vijme dhe Ku po shkojme….

Levizja e Yjeve

Yjet, mund te levizin ne mënyrë mbreterore dhe te dukshme.
Levizja Mbreterore e bën çdo yll qe te na duket i "ngadalte", sepse yjet ndodhen ne largesi shumë te madhe nga Toka.
Levizja e dukshme është si pasoje e rrotullimit tokesor, prandaj duket sikur çdo yll ndjek një orbite rrethore, qendra e te cilës ndodhet ne aksin e botës.
Ky është motiv, për te cilin ne një date te caktuar yjet shihen ne horizont, ndërsa te tjerat duken sikur lindin, te arrijnë ne maje dhe pastaj te perendojne (yjet Occidue).
Ne Ekuator të gjithe yjet e dukshme janë Occidue.
Aksi i botës rezulton horizontal për një vezhgues, i cili ndodhet ne ekuador dhe horizonti astronomik pret pergjysem trajektoren e yjeve qe dalin mbi horizont. Ne këtë mënyrë yjet nga ana e jashtme duken sikur lindin, arrijnë kulmin dhe perendojne, pasi kanë qenë për 12 ore ne horizont. Harqet ditore të yjeve janë te lidhura me Yllin Polar dhe vezhgohet ne horizont ne drejtim te Veriut ( = sferen e qendrueshme).

Ne Pol të gjithe yjet e dukshme janë Cirkumpolari.
Për një vezhgues te vendosur ne Polin e Veriut, aksi i botës është vertikal, për këtë trajektoret e yjeve janë paralele me horizontin astronomik te Polit dhe si pasoje nuk perendojne kurrë. Ylli Polar është pranë Zenit ( = sfera paralele)

Ne Gjeresite Intermedie aksi i botës është i perthyer mbi horizont me një kend te barabarte me gjeresine e vendit. Yjet nga ana e jashtme përshkruajnë gjithmonë orbita rrethore me aksin e botës. Trajektoret e disa yjeve rrine gjithmonë mbi horizont, ndërsa disa te tjera janë te ndreprera nga horizonti. Disa nga yjet e dukshme janë domethënë occidue, te tjerat cirkumpolari ( = sfera obligua).

Si lindin yjet.

Lindja e nje ylli, fillon kur takohen ne te njejtin vend, nje re hidrogjeni dhe pluhuri mjafte te dendur,qe bejne bashkimin e tyre per shkak te forces se rendeses se yre.
Cdo sekonde ne kozmos lindin rreth 70 000 yje te rinj.
Mbas qindra miliona vjetesh, bashkimi i lendes rrit presionin, dendesine dhe temperaturen. Ylli ndricon ne kete faze me nje drite te kuqe te zbehte. Kur arrin temperaturen 10 milion grade C, ylli fillon te nxjere hidrogjenin dhe tashme ndricon rregullisht me driten e vete. Erera te fuqishme trupezash qe formohen nga reaksionet berthamore, shperndajne pluhurin qe e rrethon dhe ylli behet i dushem nga ne.

Perberja e yjeve

Pak puhur(kozmik), hidrogjen dhe forca e rendeses.

Sa eshte numri i yjeve?

Asnje nuk njeh numrin e sakte te yjeve, dihet se ekzistojne rreth 125 miliarde Galaktika te dukshme dhe, secila prej tyre, permban nga 10 milion deri ne 1 trilion yje.

Kush i emerton yjet?

Ekzistojne tre menyra.
Metoda Bajer(1603). Nje germe e alfabetit grek, radha e ndricueshmerise dhe emrin e galaktikes ku ben pjese.Psh: "a i Liras"-Ylli me i ndritshem i Liras.
Metoda Flamstind(1700). Nje numer rites sipas galaktikave, nga perendimi per ne Lindje.
Katalloget moderne. Pershkrim i shkurter dhe nje numer ne nje katallog. Psh: HD182396 eshte numri 182396 i katallogut Henri Draper.
Nje shoqeri amerikane "shet" mundesine e zgjedhjes se emrit te yjeve qe rregjistrohet ne "Dosjen boterore te hapesires qellore". Ky emer, nuk ka vlere ne rrethet shkencore.

Yjet e dyfishte:

Behet fjale per dy yje mjafte afer njeri-tjetrit, dmth ne distacen 100-10 000 njesi astronomike(njsi astronomike=distanca Toke Diell= 150 milione km), qe terheqin njeri-tjetrin dhe rrotllohen rreth te njejtes qender rendese. Rreth 1/4 e yjeve te njohura u perkasin sistemeve dyfishe.